Một lần nữa, Việt Nam tỏ ý muốn Mỹ bãi bỏ lệnh cấm bán vũ khí sát thương cho Việt Nam. Trong một cuộc phỏng vấn với Bloomberg vào ngày 27 tháng 9 vừa qua, Thủ Tướng Nguyễn Tấn Dũng của Việt Nam nói rằng lệnh cấm của Mỹ là “vô lý” và “phân biệt”, chứng tỏ sự “thiếu tin cậy”. Ông cũng nói thêm rằng cho dù Mỹ bỏ lệnh cấm, chưa chắc Việt Nam đã (thèm) mua vũ khí của Mỹ.
Hình như ông Dũng nói riêng, và chính phủ Việt Nam nói chung, nghĩ rằng tình trạng ngoại giao giữa Mỹ và Việt đã thân thiết hòa bình đến độ Mỹ có thể bán vũ khí cho Việt Nam. Không phải là trong chuyến viếng thăm Mỹ của chủ tịch nước Trương Tấn Sang vào tháng 7 vừa qua, ông Sang đã gặp Tổng Thống Barack Obama của Mỹ và cả hai đã có bản thông cáo dài thậm thượt với bao nhiêu từ ngữ hợp tác trong ấy? Chẳng những về buôn bán, họ còn nói chuyện chung lưng tuần tiễu biển Đông và cả quân sự. Thế chẳng phải là bè bạn chí thiết rồi hay sao? Bán vũ khí cũng là buôn bán lấy lời, bọn tư bản không phải thấy tiền là mờ mắt hay sao?
Mặt khác, hình như Việt Nam cố tình không biết, không nhớ rằng trong danh sách cấm vận của Mỹ có tất cả những nước hiện nay còn theo chủ nghĩa Cộng Sản: Trung Quốc, Cuba, Bắc Hàn, và dĩ nhiên Việt Nam. Không rõ Trung Quốc có muốn mua vũ khí của Mỹ hay không (hay chỉ thậm thụt luồn lách ăn cắp kỹ thuật và mẫu mã qua mạng Internet và tình báo), nhưng dù muốn chắc họ cũng biết không thể nào, nhất là niềm tự hào dân tộc của quốc gia phong kiến xưa củng cố thêm cho thái độ “chả cần”.
Có lẽ Thủ Tướng Nguyễn Tấn Dũng muốn tỏ vẻ bất bình với sự “phân biệt” của Mỹ, cũng có thể Việt Nam muốn nhấn mạnh vị trí không phải là vệ tinh của Trung Quốc, chẳng những thế mà thậm chí vị thế nửa anh em nửa tranh chấp của mình với Trung Quốc, gần đây ngày càng lộ rõ trong những hợp đồng mua trang bị quân sự của Nga, của Ấn, chứ không thể nào những nhà chính trị gia lỗi lạc của nhà nước lại không rõ hơn ai hết những lý do tại sao Mỹ đứng xa bắt tay mà không muốn tiền gần hơn ôm hôn thắm thiết, dù rằng Việt Nam vẫn có vị trí chiến lược, và cảng Cam Ranh vẫn là nơi hấp dẫn đóng trại quân sự, và hiện nay Mỹ rất muốn mở rộng chuyện buôn bán với Việt Nam.
Tuy ngày nay Mỹ-Việt có thông thương, nhưng tấm rào cản chủ nghĩa không dễ gì bôi xóa. Thêm nữa, Việt Nam có ra sức thuyết phục thế giới về chủ quyền và độc lập của mình, cũng chưa chắc có mấy ai bị thuyết phục. Vị trí sát gần của hai nước Việt và Trung, lịch sử đô hộ ngày xưa với lịch sử dã tâm lấn chiếm của Trung Quốc ngày nay, qua cuộc tấn công xuyên biên giới vào Việt Nam năm 1979 cộng với cái nuốt chửng Tây Tạng, sự lệ thuộc rõ ràng không thể chối cãi về kinh tế và chính trị của Việt Nam đối với Trung Quốc, tất cả dẫn đến thực tế rằng nền độc lập của Việt Nam không hoàn toàn trọn vẹn, và muốn cất nhắc chân tay thì đảng Cộng Sản Việt Nam sẽ bị trì kéo bởi hai thế lực: ảnh hưởng của Trung Quốc từ trong tâm thức và sự đe dọa có thật lúc nào cũng rình tập.
Như thế, Mỹ muốn nhích lại gần hơn cũng chưa chắc Việt Nam đã thật sự dám. Cho dù có lời hứa hẹn của Việt Nam, lượng định lại thực tế ngày nay và những gì đã xảy ra trong quá khứ, Mỹ có dám tin đảng Cộng Sản Việt Nam chăng (thương thuyết với chính phủ thì cũng là thương thuyết với Đảng, cả hai là một chứ có gì khác đâu)? Vả chăng, chiến tranh lạnh đã hết, cảng Cam Ranh không còn hấp dẫn như xưa, và Mỹ có dư căn cứ quân sự trong vùng Đông Nam Á, ở Đại Hàn, Nhật.
Bán vũ khí cho một quốc gia không hẳn là đồng minh, và có nhiều khả năng biến thành thù địch bất cứ lúc nào, Mỹ không muốn là phải. Vả chăng, Mỹ bỏ cấm vận vũ khí cho Việt Nam thì sẽ làm mích lòng Trung Quốc, không có lợi cho cả Mỹ lẫn Việt Nam. So ảnh hưởng và thế lực chính trị, quân sự lẫn tài chính, Trung Quốc là con voi trên trường quốc tế, đủ sức khiến Mỹ phải lo lắng cho an nguy của đồng minh thân cận của Mỹ ở châu Á. Mỹ muốn buôn bán nhiều hơn với Việt Nam thật đấy, nhưng thị trường Trung Quốc mới là nơi Mỹ thật sự muốn mở rộng.
Trong tình trạng “thân hữu” tình vờ hiện nay, Mỹ lửng lơ nói rằng muốn bỏ cấm vận vũ khí phải xem chuyện nhân quyền ở Việt Nam ra sao đã. Các nhóm nhân quyền cho đây là điều để mừng rỡ, nhưng thực ra đây chỉ là cái cớ. Rất nhiều nước bị chỉ trích về nhân quyền và dân chủ mua được vũ khí của Mỹ, ví dụ như Ai Cập chẳng hạn. Hơn nữa, không phải Tổng thống Obama khi gặp ông Trương Tấn Sang đã nói hai nước chỉ có vài khác biệt nho nhỏ về nhân quyền hay sao?
Việt Nam có lẽ thích vũ khí của đế quốc, nhưng như ông Dũng đã nói, chưa chắc Mỹ bỏ lệnh cấm mà Việt Nam đã (dám) mua.
Nguyễn Phương
