Miệng khô khi ngủ ban đêm
Hỏi:
Thưa Bác sĩ Nguyễn Ý Đức,
Tôi năm nay 79 tuổi rưỡi, qua Mỹ 22 năm, đã về hưu nhưng vẫn còn làm part time nửa buổi mỗi ngày, 5 ngày tuần, còn lái xe đi làm 50 miles/ngày, sức khỏe tốt, ăn, ngủ tốt, tiêu tiểu bình thường, tuy nhiên đêm dậy đi tiểu 2, 3 lần mỗi đêm, ngủ đủ 7 tiếng/đêm, có điều mỗi khi thức dậy tôi thấy miệng và lưỡi rất khô, rất khó chịu, dù ban ngày tôi luôn uống đủ 2 lít nước/ngày, sáng sớm thức dậy lúc 5 giờ sáng, đi ngủ 8 giờ tối, và dậy khỏi giường là tôi ra nhà bếp mở vòi nước đã được lọc qua hệ thống lọc nước PUR tinh khiết và uống ngay 1 lít nước đầu tiên, sau đó xuống basement tập thể dục 30 phút:
- kéo dây thun mềm 400 lượt (10 phút) qua tập tạ nhẹ cho 2 tay (5 phút),
- ngồi xoa 2 gan bàn chân, các ngón chân, 10 phút, rùng 2 chân đếm 60 lần, tập co chân đứng một chân theo thế yoga, hết 30 phút,
- tôi nghỉ một chút rồi đi tắm, tắm xong chà sát toàn thân với lotion,
Xong thay y phục lái xe đi làm cách nhà tôi 25 dặm, làm đến 1 giờ 30 phút thì lái xe ra hight way cũng 25 dặm về nhà,
Chỉ nghỉ 2 ngày cuối tuần.
Xin BS cho tôi biết là tại sao đêm nào ngủ thức dậy miệng và lưỡi tôi khô khốc rất khó chịu, đây là triệu chứng của bệnh gì vậy, có nguy hiểm tới tính mạng không?
Xin BS trả lời tôi trên trang hỏi đáp về sức khỏe của Thời Báo vì tôi vẫn mua báo này.
Xin cám ơn BS, chúc BS và gia đình an khang, sức khỏe thật tốt, để giúp đỡ những thân chủ có thắc mắc về sức khỏe như tôi.
Tôi ăn sáng trưa và chiều rất đúng giờ, cơm gạo lức, bánh mì whole wheat với ham pork.
Kính,
Nguyễn-An/MN/USA

Trả lời:
Thưa ông Nguyễn An,
Trước hết là phải xin khâm phục ông ở mấy điểm như sau:
1. Ở tuổi 79 rưỡi mà ông vẫn còn đi làm mỗi ngày, trừ thứ Bảy và Chủ Nhật, dù là chỉ làm có nửa ngày. Mà lại vẫn còn tự lái xe mỗi lần đi về 25 miles.
2. Nếp sống được sắp đặt và áp dụng một cách đều đặn, từ ăn uống tới thể dục thể thao, ngủ nghỉ, chăm sóc vệ sinh cơ thể.
Tôi nghĩ là chương trình hoạt động này mà được mọi người, kể cả bản thân tôi, mang ra áp dụng thì rất có lợi cho sức khỏe.
Với sự đồng ý của ông, cho nên tôi phổ biến email của ông cho độc giả cùng coi.
Và bây giờ xin trả lời mấy câu hỏi của ông về đêm ngủ, miệng khô.

Khô miệng, tiếng Anh gọi là xerostomia hoặc cotton mouth, là bệnh khá phổ biến, nhất là đối với người tuổi cao. Khô miệng là do giảm tiết nước bọt ở trong miệng.
Nhắc lại là nước miếng được sản xuất từ các tế bào ở mặt trong của môi, vòm miệng, đặc biệt từ 3 tuyến chính ở trong miệng: tuyến ở dưới lưỡi, tuyến gần xương hàm và tuyến parotid ở hai bên má.
Nước miếng của mỗi tuyến có cấu tạo hơi khác nhau, nhưng nói chung gồm có 98% là nước. Phần còn lại là chất nhờn, khoáng calci, sodium, kali, enzym amylase, lipase, vài chất kháng vi khuẩn. Hệ thần kinh tự chủ kiểm soát sự sản xuất và tiết ra nước miếng.
Mỗi ngày miệng sản xuất khá nhiều nước miếng, từ ½ lít tới 1,5 lít. Khi ngủ ban đêm thì hầu như số lượng nước miếng tiết ra không đáng kể.
Nước miếng giúp ta nhai nuốt thực phẩm, nói năng dễ dàng và tiêu diệt các vi sinh vật luẩn quẩn trong răng miệng.
Nước miếng thường tiết ra khi có sự hiện diện của thực phẩm, khi ta nhai một chất kích thích như kẹo cao su, khi ngửi mùi thơm ngon hoặc khi nhìn hoặc nghĩ tới thực phẩm. Liên tục lép nhép nhai bỏm bẻm không có thức ăn trong miệng cũng khiến cơ bắp trong miệng co bóp, ép vào các tuyến nước miếng, gia tăng sản xuất.
Coi thư, thấy ông có sức khỏe rất tốt, cho nên tôi nghĩ là chứng khô miệng ban đêm của ông có thể là do mấy nguyên nhân trực tiếp như trong khi ngủ, há miệng thở, nước miếng bốc hơi; cơ thể thiếu nước, tác dụng phụ của dược phẩm, không khí trong phòng ngủ quá khô…
Ngoài ra, khô miệng nói chung còn có thể vì:
- Hóa hoặc xạ trị u bướu ung thư vùng cổ, đầu gây hư hao tuyến nước miếng, giảm sản xuất.
- Một số bệnh như HIV/AIDS, tiểu đường, bệnh của tuyến nước miếng, hội chứng Sjogren là bệnh tự miễn trong đó tế bào miễn dịch hủy hoại tuyến nước mắt và nước miếng, khiến cho miệng và mắt khô.
- Thay đổi hormone trong cơ thể như khi mang thai hoặc ở tuổi mãn kinh.
- Do tác dụng phụ của gần 400 dược phẩm như thuốc chống dị ứng, hạ huyết áp, chống trầm cảm, lo âu, lợi tiểu, giảm hoặc kích thích khẩu vị.
- Tổn thương dây thần kinh điều khiển tuyến nước miếng.
- Chứng dội ngược dịch vị acid từ bao tử lên họng.
- Căng thẳng tinh thần, ba hoa chích chòe đấu hót liên hồi cũng tạm thời khiến cho miệng khô.
Khô miệng có thể gây ra một số rối loạn cho sức khỏe như là khó khăn khi nhai, nuốt thực phẩm, khó nói, giảm khẩu vị ăn không thấy ngon, đau rát họng, khản tiếng, miệng hôi, sâu răng, nhiễm trùng răng, miệng, lợi răng. Khô miệng kích thích miêm mạc ở miệng dễ dàng đưa tới viêm sưng nhiễm trùng.
Nếu có cơ hội đi bác sĩ, ông thử hỏi bác sĩ “điều tra” xem liệu ông có rơi vào hoàn cành này không. Và tôi nghĩ là không.
Trong khi chờ đợi, xin mách một số mẹo để ông có thể giảm tình trạng khô của miệng:
- Nhâm nhi nước lã, nước không đường hoặc ngậm đá cục.
- Tránh các chất gây kích thích như rượu, thuốc lá, cà phê.
- Nhai kẹo cao su hoặc kẹo không đường. Động tác này giúp tiết ra nhiều nước miếng , khiến nước miếng từ các tuyến lưu chuyển, hòa hợp với nhau và hữu hiệu hơn để phòng tránh hư răng, làm sạch miệng.
- Tránh thực phẩm quá mặn, quá cay để tế bào miệng không bị kích thích.
- Uống chút nước trong khi ăn để thực phẩm mềm ướt, dễ nhai dễ nuốt, tăng ngon miệng.
- Phun bụi nước trong phỏng ngủ vào buổi tối để không khí bớt khô.
- Dùng nước miếng nhân tạo dưới dạng dung dịch xúc miệng, xịt, thoa miệng, viên tan trong nước. Các chất này không kích thích tuyến nước bọt mà chỉ có tác dụng làm miệng ướt, nhờn.
Ngoài ra:
- Nhẹ nhàng đánh răng lợi mỗi ngày vài ba lần.
- Cà kẽ răng mỗi ngày.
- Dùng kem đánh răng có chất fluoride.
- Giảm thiểu thực phẩm dính, nhiều đường. Ăn xong đánh răng ngay để vi khuẩn không kịp tiêu thụ và tạo ra acid, làm hại men răng.
Trước khi đi ngủ, không xúc miệng với dung dịch có chất cồn. Cồn làm hơi nước ở miệng mau bốc hơi.
- Đi bác sĩ Nha khoa hai lần mỗi năm để khám chữa bệnh răng miệng.
Và cuối cùng, nói với phu nhân nếu thấy ông ngủ mà mở miệng thở thì nhẹ nhàng nhắc nhở. Vừa tránh miệng khô, vừa không hôi đắng miệng.
Còn chuyện tiểu nhiều lần trong đêm thì không biết cái prostate của ông có lớn lên không. Vì phì đại nhiếp tuyến cũng hay gây ra đái đêm đấy.
Để bớt đái đêm, ta có thể giảm uống nước từ buổi xế chiều, chỉ nhâm nhi chút nước cho đỡ khô miệng. Để một ly nước bên bàn ngủ, tiểu xong ta nhâm nhi mươi giọt cho miệng bớt khô.
Kính chúc ông luôn luôn khỏe mạnh, làm việc đều đặn như bây giờ để rồi sớm an hưởng tuổi vàng.

Bác sĩ Nguyễn Ý Đức