Penicillin thường được gọi là thần dược đầu tiên trong lịch sử y học. Con người đã biết và sử dụng chất chống vi khuẩn từ thời xưa, nhưng chỉ đến 1929 mới có một báo cáo của bác sĩ Alexander Fleming về một chất chống vi khuẩn mà ông gọi là penicillin. Thế chiến thứ 2 đã góp phần thúc đẩy nghiên cứu và sản xuất penicillin để cứu mạng những người lính bị thương và dễ nhiễm khuẩn.

Cho đến nay, penicillin cùng những thần dược khác đã đẩy lùi cái chết và nâng cao tuổi thọ của con người. Nó đã giúp giảm số người tử vong vì nhiễm khuẩn ở Mỹ chỉ còn 5% so với thời 1900. Nhưng cho dù là thần dược, nó vẫn chỉ là một công cụ có thể bị lạm dụng, dùng không đúng cách, biến thành vô hiệu.

Hiệu quả của penicillin, cùng những chất chống khuẩn khác gọi chung là thuốc trụ sinh, thần diệu đến nỗi con người đã trở nên lệ thuộc và nhìn nó như một loại thuốc chữa bách bệnh. Sự tin tưởng ấy dẫn đến sự lạm dụng thuốc. Theo thăm dò trong giới y khoa, bệnh nhân gặp bác sĩ thường hài lòng hơn nếu nhận được một toa thuốc. Bệnh nhân cũng thường xin một toa thuốc trụ sinh nêu đích danh. Hai việc này đã dẫn đến tình trạng 50% toa thuốc trụ sinh là không cần thiết. Uống thuốc trụ sinh quá nhiều có hai hậu quả tai hại, thứ nhất là thuốc trụ sinh sẽ diệt vi khuẩn xấu lẫn tốt trong cơ thể con người, mà theo một nghiên cứu mới đây thì vi khuẩn tốt chiếm đến 70-80% hệ thống miễn nhiễm của con người, có nghĩa là dùng qua nhiều thuốc trụ sinh thì người ta sẽ tự hủy diệt khả năng chống bệnh của chính mình. Hậu quả tai hại thứ nhì là sự có mặt của thuốc trụ sinh sẽ giúp những vi khuẩn có hại phát triển cách chống hiệu quả của thuốc, tạo ra những nhánh vi khuẩn mới miễn nhiễm hơn với thuốc, có nghĩa là dần dà thuốc trụ sinh không còn công hiệu nữa.

Đây chỉ là hậu quả trong việc dùng trụ sinh như thuốc chữa bệnh cho con người. Thế nhưng thuốc trụ sinh còn được dùng cho súc vật, trong những trại chăn nuôi, từ thập niên 1950, không phải để chống bệnh mà để súc vật mau lớn. Thuốc trụ sinh được cho vào thức ăn gia súc với nồng độ thấp, như thế đã tạo ra môi trường tuyệt hảo cho vi khuẩn tìm cách chống lại. Tuy đã có những lời cảnh cáo từ giới khoa học về khả năng thuốc trụ sinh mất công dụng nếu bị lạm dụng, mãi đến đầu thập niên 1970 thì mới có những tổ chức hô hào cấm dùng trụ sinh trong nông nghiệp, và cho đến nay thì những lời hô hào này vẫn chưa có dẫn đến thay đổi.

Tiếp tục theo mức độ và cách dùng thuốc trụ sinh hiện nay, chúng ta sẽ mất đi một thần dược, có nghĩa là khoa học lại một lần nữa phải trả lởi câu hỏi làm sao để chống những hậu quả chết người của việc nhiễm khuẩn. Hiện nay, theo chính phủ Mỹ, mỗi năm có ít nhất 2 triệu dân Mỹ nhiễm khuẩn có sức đề kháng thuốc trụ sinh và trong số đó ít nhất 23000 người đã thiệt mạng. Những con số này không thấm vào đâu so với thực tế khi thuốc trụ sinh mất đi phần lớn hoặc hoàn toàn không còn công hiệu. Những vết thương không đáng kể có thể trở thành chết người, có nghĩa là giải phẫu là chuyện không thể.

Những phương pháp chữa bệnh làm yếu hệ thống miện nhiễm như xạ trị và hóa trị trở thành nguy hiểm.
Trước viễn cảnh đáng sợ như thế, chúng ta có thể làm gì? Những hành động thực tiễn nhất và liên quan đến cuộc sống bình thường và những người thân của chúng ta là tránh lạm dụng thuốc trụ sinh. Chuyện này hoàn toàn không đòi hỏi cố gắng nào, chỉ một vài hiểu biết và thực hành căn bản:

Không trực tiếp hỏi toa trụ sinh khi thăm bác sĩ. Hỏi bác sĩ lời khuyên về loại thuốc cần và nên dùng cho những triệu chứng và loại bệnh của mình

Thuốc trụ sinh là chất chống nhiễm khuẩn (bacteria), vì thế sẽ không có tác dụng với cảm cúm thông thường là bệnh do siêu vi trùng (virus) gây ra

Khi dùng thuốc trụ sinh, nên dùng đúng theo toa (liều lượng và thời gian) để tránh tạo môi trường liều trụ sinh nhẹ là môi trường tạo sức đề kháng cho vi khuẩn.
Nguyễn Phương