Ngay trước Tết, Quỳnh Giao gặp lại một nghệ sĩ khi ông cùng phu nhân thăm California trong vài ngày. Từ đó, mấy ngày Xuân lại thấy váng vất những tiếng hát năm xưa.
Thời xưa, giới nghệ sĩ ưa gọi ba người bạn chí thiết là “Three Caballeros,” cùng có dáng cao dong dỏng và bàn tay ít khi rời ly rượu. Hai người đã ra đi là Hoài Bắc Phạm Ðình Chương và Mai Thảo. Người còn lại là Anh Ngọc. Ông có tiếng hát mà Quỳnh Giao vẫn gọi là trượng phu trong nhiều bài tạp ghi trước đây.
Sự thưởng ngoạn một giọng hát tùy thuộc vào nhiều yếu tố.
Trước hết là loại nhạc mà người nghe lựa chọn. Với opéra thì giới thưởng ngoạn ưa giọng càng mạnh càng quý, làn hơi càng dài càng đẹp. Mà khi trình bày cả một vở opéra, ca sĩ phải có giọng mạnh thì mới qua cầu được. Nhưng cũng có trường hợp mà giọng hát “mảnh mai” vẫn hấp dẫn, nếu có yếu tố nổi bật khác. José Carreras là một thí dụ.
Trong ba người gọi là “The Three Tenors,” giọng ông không mạnh bằng hai đối thủ và bạn thân là Luciano Pavarotti và Placindo Domingo. Nhưng bù lại, giọng hát tình cảm và nhất là phong thái trầm tĩnh lịch sự lại là yếu tố khiến nhiều người yêu thích.
Maria Callas nổi tiếng là giọng hát của thế kỷ không nhờ hát mạnh. Giọng của bà hơi mỏng nhưng cách diễn tả điêu luyện và truyền cảm làm âm sắc giọng hát trở nên độc nhất vô nhị trong thế giới của nhạc opéra. Ðã nghe là người ta phải nhớ.
Ðó là nói về opéra. Chứ trong loại nhạc phổ thông mà mình thường nghe và Tây gọi là “les chansons de charmes” có nét trữ tình êm dịu thì sao? Ðấy là sự thưởng ngoạn tự do. Ai muốn thích ai cũng được, không có tiêu chuẩn nào đặt ra cả.
Quỳnh Giao sở dĩ gọi giọng hát của danh ca Anh Ngọc là trượng phu vì chất sang sảng, chắc nịch, đầy nam tính. Khi hợp ca, giọng Anh Ngọc bao trùm lên các giọng khác. Cùng trường phái Anh Ngọc, Pháp có Gilbert Bécaud và Mỹ có Niel Diamond. Giọng của họ mạnh, âm sắc rõ, cứng cỏi.
Cùng thời Anh Ngọc, có giọng Vũ Huyến nhẹ và thanh hơn.
Có dạo cả hai thường song ca trên các sân khấu phụ diễn tân nhạc trước giờ chiếu phim. Vì giọng yếu hơn, Vũ Huyến thường giữ bè cho Anh Ngọc. Vũ Huyến thành công với loại nhạc tình cảm nhẹ nhàng, đôi khi có chút truyện kể như bài “Cô Hàng Nước,” hay hài hước như trong bài “Cái Áo The Thâm Tàn.”
Bào đệ của Anh Ngọc là ca sĩ Ngọc Long thì hát không điêu luyện bằng anh, nhưng giọng êm và tình cảm của ông rất hợp với ca khúc loại Ðoàn Chuẩn và Từ Linh.
Cùng trường phái Anh Ngọc, ngày nay có Tuấn Ngọc, Quang Tuấn, giọng hát mang một sắc thái góc cạnh, người Mỹ thường dùng chữ “rough,” là đầy nam tính.
Nhưng không hẳn là giọng nam phải luôn phải sắc cạnh thì mới hay và được ưa thích. Có những giọng nam thuộc trường phái êm dịu nhẹ nhàng cũng được nhiều người mến mộ, nếu chọn đúng bài hát và người nghe.
Ðiển hình là giọng Tino Rossi ẻo lả như con gái được cả một thế hệ 40-50 coi là thần tượng. Các bậc sinh thành ra thế hệ của người viết bài thời ấy ư ử bài J'attendrais... và ca ngợi chất giọng êm như nhung của Tino Rossi vô cùng tận. Vài chục năm sau, khi loại nhạc hương xa Hoa Kỳ lan đến Việt Nam thì các nhà đều đón giờ phát thanh chương trình nhạc ngoại quốc để nghe giọng ngọt như mía lùi của Bing Crosby, hay giọng mơn trớn đầy... nữ tính của Johnny Mathis.
Tại Việt Nam, vào cuối thập niên 50, các giọng Duy Trác, Ngọc Giao, Ðỗ Tuấn êm ái ru hồn sinh viên học sinh, nhất là những người vừa di cư từ Bắc vào Nam. Ðến cuối thập niên 60 và đầu thập niên 70 thì giọng êm nhẹ như Sĩ Phú, Jo Marcel, Anh Khoa,... chiếm nhiều cảm tình của giới yêu nhạc. Ðặc biệt nhất là giọng ca Sĩ Phú.
Sĩ Phú thành công ngày từ buổi đầu xuất hiện trên màn ảnh vô tuyến truyền hình Việt Nam. Với vóc dáng cao trong bộ quân phục, ông được khán thính giả truyền hình, nhất là phái nữ, lập tức coi là thần tượng.
Lạ một điều là giọng hát Sĩ Phú tương phản với vóc dáng của ông. Giọng Sĩ Phú nhẹ lắm, hát gần như thủ thỉ. Cái lối thủ thỉ ấy thật tuyệt khi hát những bài có nội dung kể chuyện, nhất là kể chuyện tình. Các ca khúc “Cô Láng Giềng” của Hoàng Quý, “Cô Hàng Cà Phê” của Canh Thân, được ông kể bằng giọng nhỏ nhẹ, nghe như vừa đủ bên tai một câu chuyện thật ra chẳng có gì đặc sắc, mà sao lại rất quyến rũ.
Dường như vừa kể chuyện, Sĩ Phú vừa dùng câu chuyện thổ lộ tâm tình của mình. Lập tức người nghe thấy ra mình là nhân vật của truyện, cũng được khối người trồng cây si trước nhà! Và đâm ra ngẩn ngơ cảm động.
Và khi Sĩ Phú hát “Người Yêu Tôi Khóc” của Trần Thiện Thanh, thì dù tác giả có hát lên câu chuyện thật của mình cũng không “thấm” hơn được. Cái chất giọng nhẹ nhàng, êm ấm ấy như hát thay cho những tình nhân của đời thường. Họ thấy được cái mong manh của cuộc tình, và hạnh phúc chỉ thoáng như bóng mây. Ca khúc “Còn Chút Gì Ðể Nhớ” do Phạm Duy phổ nhạc được Sĩ Phú trình bày rất đạt.
Không như phần lớn ca sĩ khi hát bài này thường trổ giọng để khoe làn hơi dài của mình, Sĩ Phú chỉ hát đủ mạnh chứ không cường điệu. Vừa đủ để nhớ, và để thương. Giọng hát mang tâm sự tiếc nuối, tình cảm có mà như e ấp, như cuộc tình chỉ mới chớm nở thôi... Phải là chất giọng nhẹ nhàng, thủ thỉ mới diễn tả được như thế, và thính giả cảm nhận được nhờ lối hát ấy.
Ðầu Xuân, gặp lại chú Anh Ngọc, người viết nhớ về những tiếng hát năm xưa với sự bồi hồi.
Quỳnh Giao
