Bệnh nhân thường chỉ nhắc tới dị ứng mũi và ít khi để ý tới dị ứng mắt. Nhưng trong thực tế, bệnh nhân người lớn cũng như trẻ em thường than phiền dị ứng mắt. Khoảng 22 phần trăm người sống ở Mỹ bị dị ứng mắt.
Có nhiều loại dị ứng mắt:
. Dị ứng mắt theo mùa là bệnh nhẹ, gây ngứa ngáy, mắt đỏ, chảy nước mắt.
. Dị ứng kết mạc và giác mạc (Atopic keratoconjunctivitis): ngứa mắt dữ tợn, ngứa mí mắt. Bệnh nặng, kết mạc thành thẹo, nguy hiểm.
. Viêm kết giác mạc về mùa đông (Vernal keratoconjunctivitis) làm ngứa mắt nhiều hơn nữa. Mắt ra ghèn, con ngươi nở lớn, bệnh nặng.
. Viêm giác mạc (Giant papillary conjunctivitis) làm ngứa và chảy nước mắt. Con ngươi nở lớn, cũng là loại bênh nặng.

Nói chung, dị ứng mắt triệu chứng không rõ ràng. Bởi vậy, cần phải phân biệt, cần phân biệt dị ứng mắt với nhiều bệnh mắt khác. Nhất là phân biệt thương tích vào mắt, nhiễm trùng mắt, dùng đồ cosmetic ảnh hưởng tới mắt. Hay nhỏ thuốc vào mắt tự mua lấy ở quầy làm khó chịu mắt. Khi đeo contact lens. Sống trong môi trường có nhiều bụi bậm. Nhiều trường hợp khác cũng bị nhầm lẫn như viêm nhiễm trùng mắt, viêm vành mắt (blepharitis), mắt khô, hay đường dẫn mắt bị nghẹt.
Nhiễm trùng mắt có thể do vi trùng, siêu vi trùng, nấm mốc hay ký sinh trùng. Nhiễm trùng mắt làm đỏ mắt, ra ghèn và làm mủ. Nhiễm siêu vi trùng cũng làm đỏ mắt, nhưng ít hơn, ghèn không đặc, đôi khi nổi hạch. Nếu nhiễm trùng vì nấm mốc thì ra ghèn đặc và làm mủ.

Tóm lại, nếu bị đau mắt mà lại thấy ngứa mắt thì thường nghĩ ngay dị ứng mắt.
Nhưng nếu mắt bị khô, thiếu nước mắt thì thấy những triệu chứng như cay mắt, như có vật lạ rớt vào mắt. Bệnh nhân sẽ thấy những triệu trứng tệ hơn chẳng hạn xài thuốc chữa dị ứng, uống thuốc thông tiểu, uống kích thich tố phụ nữ. Nên để ý bệnh khô mắt đặc biệt trong trường hợp phong thấp (rheumatoid). Sau hết, nếu ống dẫn nước mắt bị nghẹt cũng làm khô mắt.
Cơ nguyên dị ứng mắt là phản ứng do tế bào mast cell bị kích thích bởi Immunoglobin E, khởi sự do bụi dị ứng sinh ra. Những chất trung gian từ tế bào mast cells như histamine, prostaglandins, leucotrienes và kinins lần lượt kích thích giây thần kinh, làm nở mạch máu, tiết ra chất nhờn, làm mắt ngứa, cay và đỏ, sưng thành bọng nước trong mắt và ra ghèn.
Điều trị tùy thuộc bệnh dị ứng mắt nặng hay nhẹ. Nhưng cách hay nhất là tránh khỏi bụi dị ứng vào mắt. Bệnh nhân không nên dùng tay dụi mắt, vì sẽ kích thích tế bào mast cells làm bệnh tăng nặng thêm. Triệu chứng có thể giảm nếu tạm thời bỏ contact lens.
Dùng nước mắt nhân tạo giúp đẩy bụi ra khỏi mắt và giảm bụi trong mắt. Nếu dùng nước mắt nhân tạo mà còn bị đau mắt thêm, hay đỏ mắt hơn, hay bị kích thích thì nên ngưng dùng. Lý do chính là bởi có thể bị dị ứng vì chất dị phòng (preservatives) trong nước mắt nhân tạo.
Trong thị trường có nhiều loại thuốc nhỏ mắt và cách chữa tùy theo tình trạng của dị ứng mắt, từng giai đoạn của sự phát triển dị ứng mắt.

. Thí dụ dùng thuốc điều chỉnh thăng bằng tế bào mast cells như Cromolyn sodium, Lodoxamide tromethamine, Pemirolast potassium, Nedocromil sodium.
. Thuốc chống histamines (antihistamines) như Levocabastine hydrochloride, Emedastine difumarate.
. Thuốc vừa điều chỉnh mast cells vừa khử histamine như Olopatadine hydrochloride.
. Thuốc có nhiều cơ nguyên điều trị khác nhau như Ketotifen fumarate, Azelastine hydrochloride.
. Thuốc giảm viêm không phải steroid như Ketorolac tromethamine.
. Thuốc steroid như Loteprednol etabonate.

Tóm lại, cần lưu ý vài điều căn bản khi dùng thuốc. Thí dụ:

. Trước nhất, nên cố gắng tìm hiểu nguyên nhân dị ứng mắt.
. Nếu bị bênh tim mạch, cao máu không nên dùng loại thuốc tự mua ở quầy có chất pseudoephedrine, làm bệnh nặng thêm.
. Nếu bị dị ứng vì thuốc nhỏ mắt (thí dụ thấy nhức mắt) thì hãy ngưng thuốc ngay và liên lạc với bác sĩ.
. Nếu nhỏ thuốc đúng kỳ hạn mà bệnh vẫn không hết thì tất nhiên không nên cứ tiếp tục xài thuốc mà phải hỏi bác sĩ.

Trần Mạnh Ngô, M.D.