Cấu tạo của hốc mũi
Hốc mũi giống như một căn phòng có cửa trước, cửa sau và vách ngăn ở giữa; Vách ngăn chia mũi thành hai phần đều nhau. Cấu tạo bên trong mũi không bằng phẳng mà gồ ghề do có ba xương cuốn mũi bám vào thành ngoài hốc mũi.
Bao phủ bên trong hốc mũi là một lớp niêm mạc gồm nhiều mạch máu nhỏ và hệ thống lông chuyển (có lớp màng nhầy phủ bên trên), đặc biệt có niêm mạc xương cuốn dưới và giữa gồm nhiều xoang mạch gọi là tổ chức cương.
Khả năng giãn nở của các mạch máu nhỏ trong mũi rất lớn, khi gặp không khí nóng, mạch máu trong niêm mạc mũi sẽ co lại, làm cho niêm mạc mỏng đi; Ngược lại khi gặp không khí lạnh thì mạch máu giãn ra, làm niêm mạc dày lên, khiến không khí lưu thông qua hốc mũi chậm lại, như thế không khí được làm ấm lên khi đi qua mũi. Mọi hoạt động này diễn ra dưới sự điều khiển của mạng lưới thần kinh tự động ở mũi.
Ngạt mũi có hại gì?
Mũi không chỉ là đường lưu thông không khí mà còn có thể lọc sạch, làm ấm và làm ẩm không khí. Không khí khô, lạnh, không sạch sau khi lưu thông qua hốc mũi sẽ trở nên sạch sẽ, ấm áp và ẩm ướt, phù hợp với đường hô hấp trên và phổi. Do đó nếu hốc mũi bị tắc do viêm nhiễm, bệnh nhân phải thở bằng miệng, thì không khí hít vào sẽ không được lọc sạch, không được làm ấm và ẩm nên rất dễ gây viêm họng và viêm thanh quản, viêm khí phế quản và phổi. Hơn nữa, mũi không thông sẽ ảnh hưởng tới giấc ngủ, nghỉ ngơi cũng như làm giảm hiệu suất làm việc.
Nguyên nhân gây nghẹt mũi
- Viêm mũi cấp, viêm mũi vận mạch, viêm mũi dị ứng, viêm mũi teo, lệch vách ngăn, khối u trong mũi, chấn thương.
Tùy từng nguyên nhân sẽ có phương pháp giải quyết khác nhau. Vì thế khi bị nghẹt mũi, cần xác định rõ nguyên nhân, nên đến bác sĩ tai mũi họng để được khám và xác định bệnh, tránh để bệnh kéo dài.
Chọn thuốc nhỏ mũi thế nào?
Một trong các thuốc thường được kê đơn là thuốc nhỏ mũi gây co mạch tại chỗ để chống nghẹt mũi, làm thông mũi, đặc biệt trong viêm mũi cấp và viêm xoang. Thuốc thường dùng là naphazolin nitrat 0,05%. Không nên dùng thuốc kéo dài 10 ngày. Nếu dùng thuốc quá lâu sẽ dẫn đến tình trạng lệ thuộc vào thuốc và gây nên bệnh viêm mũi do thuốc khó điều trị. Đối với viêm mũi dị ứng, chỉ dùng thuốc co mạch khi đang lên cơn cấp có nghẹt mũi nhiều, mục đích giúp cho mũi thở thông và chống xuất tiết để bệnh nhân có thể xịt thuốc dạng corticoid vào mũi.
Các loại thuốc thường được dùng tại chỗ là: thuốc co mạch, corticoid và kháng sinh. Trong viêm mũi teo có vảy thối (ozen), có thể nhỏ mũi bằng Streptomycin 0,75% (không nên dùng lọ thuốc nhỏ quá 3 ngày). Với viêm mũi khô và viêm mũi teo, tốt nhất nên nhỏ thuốc có chứa dầu như tinh dầu bạc hà, dầu parafin (để niêm mạc mũi được làm ẩm, tạo nên cảm giác dễ chịu và dễ xì vảy trong mũi ra, giảm bớt mùi hôi). Tuyệt đối không dùng thuốc co mạch trong viêm mũi teo. Dùng kháng sinh tại chỗ kéo dài tại mũi sẽ gây sự kháng thuốc tại chỗ. Không nên dùng thuốc đã đổi màu hoặc đã bị kết tủa. Không nên dùng thuốc co mạch mũi cho người bị bệnh tim mạch, trẻ em dưới 7 tuổi.
Viêm mũi do thuốc là gì?
Là tình trạng viêm mũi do sử dụng thuốc nhỏ mũi trong thời gian kéo dài. Naphazolin chỉ là loại thuốc dùng tạm thời để chữa triệu chứng. Vì loại thuốc này có tác dụng co mạch mạnh nên có thể duy trì co mạch trong vài giờ, vì vậy bệnh nhân rất ưa dùng để chữa nghẹt mũi. Nếu dùng thuốc này trong thời gian dài hoặc nhiều lần, không những không giảm nghẹt mũi mà còn có thể dẫn đến nghẹt mũi nhiều hơn trước khi dùng thuốc.
Vì thuốc làm giảm tính đàn hồi của mạch máu trong niêm mạc mũi, làm hư hệ thống màng nhầy-lông chuyển, nên đáp ứng của niêm mạc mũi đối với thuốc ngày càng giảm, tạo nên “bệnh viêm mũi do thuốc”, gây nghẹt mũi kéo dài. Như vậy, sau mỗi lần nhỏ thuốc, thời gian dùng thuốc ngày càng ngắn lại, số lần nhỏ thuốc ngày càng tăng, gây nên một vòng luẩn quẩn tai hại. Do đó, thời gian nhỏ thuốc không nên quá 7 ngày.
TS. NGUYỄN THỊ NGỌC DINH
