Nói đến hai chữ ‘thế hệ’ nghĩa là chúng ta nói đến một lớp người được sanh ra và lớn lên trong khoảng thời gian nhất

định nào đó. Trong một cộng đồng xã hội, người ta vẫn thường chia mỗi nhóm tuổi thành từng thế hệ khác nhau. Lý

do, có lẽ là để dễ phân biệt, lớp trước, lớp sau và tiện cho các nhà nghiên cứu đánh giá ảnh hưởng của những thế hệ

đó với xã hội. Quan niệm để chia ra từng mỗi thế hệ ở mỗi nền văn hóa có khác nhau, nhưng tựu trung thì mỗi thế hệ

thường cách nhau khoảng 20 năm.

Tại Hoa Kỳ, ba thế hệ được cho là quan trọng và có ảnh hưởng nhất với xã hội Hoa Kỳ hiện nay, vì hầu hết còn đang ở

tuổi lao động và đóng góp nhiều nhất trong các sinh hoạt xã hội, là Thế hệ Baby Boomer (sanh từ sau Đệ nhị Thế

chiến đến giữa thập niên 1960), Thế hệ X (Generation X, ra đời từ giữa thập niên 1960 đến giữa thập niên 1980) và

Thế hệ Y hay Thế hệ Thiên niên kỷ (Generation Y hay Millennials, sanh từ giữa thập niên 1980 đến giữa thập niên

2000).

Các nhà nghiên cứu xã hội và tâm lý tại Hoa Kỳ cũng thường dựa vào cách chia thế hệ như trên để nghiên cứu tìm

hiểu xem có những thay đổi gì liên quan đến giá trị tinh thần, đạo đức và thái độ của thế hệ đó nói chung đối với xã hội

mà họ đang sống. Rồi đem so sánh để xem chiều hướng thay đổi trong những sinh hoạt xã hội và văn hóa từ thế hệ

này đến thế hệ khác khác nhau ra sao. Nếu những thay đổi có chiều hướng xấu đi thì nên làm gì để thay đổi nó, hay ít

ra gióng lên một lời cảnh báo để mọi người cùng biết và may ra có người đưa ra được một hai giải pháp nào đó để

đưa nó trở lại đúng hướng đi có lợi cho sự ổn định xã hội.

Các thế hệ nối tiếp nhau sẽ còn tiếp tục thay đổi, như dòng đời trôi chảy, tiến bộ hay thụt lùi ở mỗi thế hệ đó sẽ ảnh

hưởng trực tiếp đến từng mỗi cá nhân nói riêng và cả cộng đồng nói chung, không chỉ riêng thế hệ đó mà luôn cả

những thế hệ sau đó.

Năm 2000, hai tác giả Neil Howe và William Strauss cho xuất bản cuốn sách có tên Millennials Rising: The Next Great

Generation (Lớp người thiên niên kỷ mới đang vươn lên: Một thế hệ vẻ vang kế tiếp). Cuốn sách khá thành công, miêu

tả một lớp thế hệ mà trong đó có những đặc điểm chính nổi bật như dấn thân, thành công, và tự tin. Đọc xong cuốn

sách làm nhiều người phấn khởi tin tưởng ở một tương lai xán lạn cho cộng đồng xã hội.

Tuy nhiên, trong một nghiên cứu gần đây của hai nhà nghiên cứu Jean M. Twenge và Elise C. Freeman thuộc Đại học

San Diego State và W. Keith Campbell thuộc Đại học Georgia, trong một nỗ lực đi tìm định nghĩa chính xác hơn về

hành vi và những nét đặc thù của thế hệ thuộc lớp người thiên niên kỷ mới này. Các nhà nghiên cứu so sánh đặc điểm

của những người trẻ ở độ tuổi còn trung học và vừa bước vào đại học hiện nay với những người cùng lứa tuổi đó

thuộc thế hệ Baby Boomer và thế hệ X trong khoảng thời gian từ 1966 đến 2009, và kết quả cho thấy lớp thế hệ mới

đang có chiều hướng coi trọng tiền bạc, diện mạo bề ngoài và sự nổi tiếng hơn là những điều căn bản vốn có từ trước

như chấp nhận những gì đang có, hội nhập, và lợi ích cộng đồng.

Những khám phá mới của cuộc nghiên cứu cho thấy có dấu hiệu thụt lùi của lớp người trẻ hiện nay trong việc quan

tâm đến môi trường thiên nhiên. Kết quả của cuộc nghiên cứu còn cho biết số người trẻ ngày nay nói rằng họ hoàn

toàn không có những nỗ lực cá nhân trong việc duy trì môi trường thiên nhiên lành mạnh và số người này nhiều hơn

gấp ba lần so với lớp thế hệ Baby Boomer. Chỉ có 51% những người trẻ nói rằng họ có những cố gắng để tiết kiệm

năng lượng bằng cách cắt giảm sử dụng điện, so với 68% thế hệ Baby Boomer và 60% thế hệ X.

Cuộc nghiên cứu cũng cho thấy chiều hướng suy giảm trong những sinh hoạt có tính cách dân sự, như tham gia vào

các sinh hoạt chính trị và có niềm tin vào chính quyền, cũng như quan tâm tới những người xung quanh, trong đó bao

gồm công tác từ thiện cũng như coi trọng những công việc làm không chỉ để nuôi sống bản thân mà còn giúp ích cho

cộng đồng.

Các nhà nghiên cứu nói rằng thế hệ của lớp người thiên niên kỷ mới được lớn lên trong môi trường văn hóa chú trọng

nhiều tới cá nhân hơn là tới tập thể, xã hội và cộng đồng.

Thậm chí ngay cả công việc phục vụ cộng đồng, là khía cạnh mà sự dấn thân của lớp người trẻ có tăng, nhưng dường

như cũng không bắt nguồn từ lòng quảng đại thật sự. Các nhà nghiên cứu cho rằng việc tham gia vào các sinh hoạt

phục vụ cộng đồng của các học sinh trung học tăng cao trong mấy năm gần đây là vì nhà trường quy định số giờ tình

nguyện cho công tác xã hội trước khi họ tốt nghiệp. Theo các tài liệu nghiên cứu, số trường trung học công lập với

những chương trình phục vụ cộng đồng có tổ chức tăng từ 9% năm 1984 lên 46% năm 1999.

Hầu hết các dữ liệu thu thập được trong cuộc nghiên cứu chỉ cho thấy chiều hướng của lớp người thiên niên kỷ mới

này có lối sống nghiêng về cá nhân chủ nghĩa hơn là liên kết quần thể, họ sống trong cái vỏ bọc của mình hơn là hòa

đồng với mọi người. Hay nói cách khác, lớp người trẻ này sống ích kỷ cho riêng cá nhân họ. Các nhà nghiên cứu nói

rằng điểm lợi của lối sống cá nhân chủ nghĩa là khoan dung, công bằng hơn và ít thành kiến. Nhưng nhìn chung ở

nhiều khía cạnh khác của cuộc sống thì đây không phải là dấu hiệu tốt.

Có người nói rằng tình trạng trên của lớp người trẻ hiện nay là do hậu quả để lại từ lớp thế hệ trước. Thế hệ của thời

kinh tế đại khủng hoảng đã phải sống qua một thời kỳ khó khăn nên họ là lớp thế hệ làm việc rất chăm chỉ. Rồi lớp con

cháu của họ là thế hệ Baby Boomer không chỉ thừa hưởng di sản đó mà họ còn làm việc chăm chỉ hơn cha mẹ của họ,

không chỉ người chồng mà cả vợ cũng đi làm. Do đó, thì giờ dành cho công việc nhiều hơn nên họ đã lơ là trách nhiệm

nuôi dạy con cái. Tuy cũng có một số người biết chia thì giờ giữa công việc và gia đình, nhưng nói chung, ít ai có thể

chu toàn cả hai công việc một cách hoàn hảo. Và hậu quả là những đứa trẻ sinh ra trong môi trường thiếu vắng cha

mẹ, và cả một thế hệ không được lớn lên trong một cơ cấu gia đình truyền thống. Sự thiếu vắng sinh hoạt gia đình

trong cuộc sống của đứa trẻ đã tạo ra một khoảng trống mà không ai có thể lấp đầy khoảng trống đó ngoài cha mẹ

chúng. Mối dây liên lạc giữa cha mẹ và con cái chính là yếu tố quan trọng để xã hội đó hoạt động hữu hiệu. Sự vắng

bóng cha mẹ trong trách nhiệm nuôi dạy con cái đưa đến hậu quả là kết quả giáo dục ở trường học tại Hoa Kỳ hiện

nay đang ở mức thấp kỷ lục từ trước đến nay, việc lạm dụng thuốc và rượu tăng vọt trong lớp người trẻ thuộc thế hệ

thiên niên kỷ mới so với những thế hệ trước đây.

Trong cuộc thăm dò mới nhất của tổ chức Pew đối với lớp người trẻ mới trưởng thành hiện nay, đã mô tả thế hệ này là

nhóm người khá cấp tiến về những vấn đề xã hội như di dân, hút cần sa và hôn nhân đồng tính, họ là nhóm cử tri độc

lập không nghiêng hẳn về một đảng phái chính trị nào, không thích lập gia đình và không gần tôn giáo như những thế

hệ trước, không cho mình là có tinh thần yêu nước và điểm khác biệt lớn nhất là không tin tưởng ở chính đồng loại của

họ.

Nhà báo Ross Douthat của tờ The New York Times đã chua chát nhận định rằng trong tương lai, chủ nghĩa cá nhân sẽ

là thứ chủ nghĩa duy nhất còn tồn tại. Tôn giáo thì suy đồi, hôn nhân bị trì hoãn, tư tưởng ý thức hệ bị đào thải, tinh thần

ái quốc bị bỏ rơi, không phải người thân quen thì dễ bị nghi ngờ. Chỉ những thứ như cần sa, tự mình chụp hình rồi đưa

lên internet (selfie) và liên lạc với nhau qua các trang mạng xã hội như Facebook là những gì mà người trẻ ngày nay

ưa thích là còn tồn tại.

Hiện tượng này sẽ bất lợi cho tương lai của xã hội trong khi người ta nói tới chuyện toàn cầu hóa mỗi ngày. Thế giới

ngày càng thu hẹp lại. Sự khác biệt giữa quốc gia này với quốc gia kia càng nhỏ lại và có lẽ chỉ một hai thế kỷ nữa thôi,

những đường biên giới giữa các quốc gia có thể sẽ biến mất. Một số đường biên giới đã và đang mờ dần, đặc biệt là

những quốc gia trong khối Liên Âu, và ngay cả đường biên giới giữa Hoa Kỳ và Canada cũng đang phai mờ đi phần

nào. Thế giới đang từ từ tiến tới một ngôn ngữ chung, đó là Anh ngữ, và một số quốc gia ở Âu châu, như Na Uy chẳng

hạn, Anh ngữ đang được sử dụng như là ngôn ngữ chính trong việc giao tiếp nơi công cộng, từ học đường đến các

trao đổi thương mại. Tiếng Na Uy chỉ còn được sử dụng để nói chuyện với nhau ở nhà.

Thế nên, với hiện tượng thay đổi trong nếp sinh hoạt nặng về cá nhân chủ nghĩa của lớp thế hệ thiên niên kỷ mới này

tại Hoa Kỳ, với dân số khoảng 80 triệu, trong đó có nhiều con em người Việt của chúng ta, mà đây được xem là lớp

người rường cột tương lai của xã hội, thì chắc phải là điều đáng lo lắng lắm chứ.

Huy Lâm