Các nhà nghiên cứu cho rằng, ngôn ngữ đã dạy chúng ta liên kết các từ trừu tượng như 'mặt trời' và 'hạnh phúc' với 'lên'. (Credit: ABC) .

Các nhà nghiên cứu hiện đã giải thích được tại sao khi chúng ta nghe từ ‘hạnh phúc’, ánh mắt hay sự chú ý của chúng ta lại hướng lên một tí nhưng khi nghe từ ‘buồn’ lại hạ xuống một chút.

Mục tiêu là tìm hiểu xem những từ trừu tượng được kết hợp với từ ‘lên’ ('up') hoặc ‘xuống’ ('down') trong ngôn ngữ với tần số như thế nào, Tiến sĩ Stephanie Goodhew, thuộc Trường Tâm lý học, Đại học Quốc gia Úc, tác giả chính của nghiên cứu, vừa công bố trên tạp chí Psychonomic Bulletin & Review, cho hay.

Goodhew nói, đáng chú ý là ở chỗ, chúng ta bị ảnh hưởng từ ngôn ngữ cũng mạnh không kém việc chúng ta định vị khái niệm trong không gian.

Các nghiên cứu trước đây từng phát hiện rằng, con người định vị khái niệm trong không gian. Chẳng hạn, khi đọc hay nghe từ ‘hạnh phúc’ hay ‘bầu trời ‘, ta có xu hướng thay đổi ánh mắt nhìn và sự chú ý của chúng ta hướng lên một chút; trong khi đó, từ 'đắng cay' hoặc 'mặt đất' lại khiến ta có xu hướng hạ xuống.

Nhưng với những khái niệm cụ thể như ‘bầu trời’ hay ‘mặt đất’, chúng ta có thể giải thích một cách khá trực quan là bởi bầu trời ở trên chúng ta, còn mặt đất nằm dưới chân ta.

"Giải thích này không còn chuẩn xác khi đề cập đến các khái niệm trừu tượng", Goodhew nói.

"Tuy cái biểu đạt không còn là đối tượng cụ thể nhưng những khái niệm này vẫn ảnh hưởng đến sự chú ý của chúng ta". Nghiên cứu trước đã không giải thích tại sao, các khái niệm trừu tượng vẫn có thể chuyển hướng sự tập trung và ánh nhìn của chúng ta.

"Và chúng tôi đã tìm cách thức lý giải mối liên hệ ấy trong tâm lý con người".

Trò chơi với từ

Goodhew và các đồng nghiệp bước vào nghiên cứu với ý tưởng rằng, chúng ta học những mối liên hệ như vậy từ ngôn ngữ.

Họ dùng một cơ sở dữ liệu khổng lồ của ngôn ngữ [gọi là google Ngram] để đo tần số những từ khái niệm xuất hiện cùng hai từ 'lên' và 'xuống' .

Sau đó, họ chọn một nhóm từ, một nửa trong số này liên quan với từ 'lên' và một nửa liên quan đến từ 'xuống'.

Từ liên quan đến 'xuống' gồm 'mặt đất', 'con nhện', 'chậm trễ', 'Satan’ và ‘buồn’; trong khi từ liên quan đến 'lên' gồm 'bầu trời','trần','kẹo','Thiên Chúa', ‘giấc mơ’ và ‘hạnh phúc’.

Trong phòng thí nghiệm, các nhà nghiên cứu tìm hiểu xem những từ này, hiển thị trên một màn hình máy tính, có thể dẫn dắt sự chú ý của 57 người tham gia như thế nào.

Các nhà nghiên cứu đo lường mức độ nhanh của việc xác định mục tiêu của thị giác người [một ký tự nhấp nháy ngẫu nhiên] xuất hiện trên hoặc dưới một từ khái niệm.

Họ phát hiện ra rằng, tần số các từ khái niệm xuất hiện cùng các từ lên/xuống trong cơ sở dữ liệu dự đoán mức độ điều hướng của chúng với sự chú ý của người tham gia, khiến ánh nhìn của họ hướng lên hoặc xuống.

"Nếu bầu trời và lên xuất hiện phổ biến cùng nhau trong tiếng Anh, khi đó, bầu trời sẽ chuyển hướng sự chú ý lên trên nhanh hơn", Goodhew nói.

"Kết quả này cho thấy, sử dụng mô hình ngôn ngữ có thể là công cụ để giải thích việc người ta đã liên kết khái niệm trừu tượng với vị trí trong không gian như thế nào".

Điều thú vị là, theo Goodhew, nghiên cứu trước đây cũng cho thấy số lượng nhỏ được kết hợp giữa hai từ ' trái' và 'ngày hôm qua’, trong khi số lượng lớn hơn lại liên quan đến các từ ‘đúng’ và ‘ngày mai’ .

"Đây chỉ mới là phát hiện ban đầu", bà nói. "Tôi chắc rằng còn có nhiều loại ‘bản đồ” ảnh hưởng đến chúng ta theo những cách rất có hệ thống".
Theo ABC