Ở đâu cũng có hớt tóc. Hàng hớt tóc bình dân càng dễ xuất hiện hơn uốn tóc của phụ nữ vì ít đồ nghề, đơn giản rất nhiều so với hàng uốn tóc cần nhiều trang bị như ghế cắt tóc, ghế gội đầu, nồi sấy tóc…
Không những chỉ nằm tại khu đông dân mà ngay cả những con đường vắng vẻ khu thanh lịch, cũng dễ dàng bắt gặp trên vỉa hè một hàng hớt tóc lẻ loi nằm sát tường mà không hề sợ vắng khách.
Trước kia còn thợ hớt tóc dạo đi len lỏi vào tận hang cùng ngõ hẻm nhưng nay hoàn toàn mất dấu. Thỉnh thoảng có những nhóm cắt tóc miễn phí đến các hẻm đông dân lao động nghèo. Đó là những học viên của lớp cắt tóc vừa thực tập tay nghề vừa làm công việc từ thiện.
Từ nhỏ tới lớn, tôi chỉ cắt tóc tại hàng duy nhất của một ông thợ hẻm bên cạnh gần nhà. Ông thợ trước kia làm việc ở nhà máy, sau một tai nạn giao thông bị thọt chân, ông ở nhà, mở cắt tóc ngay hàng hiên, khỏi mất công đi đâu xa. Giống như mọi hàng cắt tóc khác, cửa hàng gọn gàng chỉ gồm một chiếc ghế da cho khách ngồi đối diện với tấm gương. Khi không có khách, ông thợ sẽ ngồi trên đó giải trí bằng cách đọc báo, nghe nhạc hoặc tin tức từ chiếc radio nhỏ hoặc ngủ một giấc ngắn. Cạnh đó thêm chiếc ghế nhựa cho khách ngồi đợi với tờ báo có khi cũ từ hai ba ngày qua. Nếu vào mùa bóng đá, dĩ nhiên không thể thiếu các tờ đặc san.
Với những hàng cắt tóc loại này, dĩ nhiên không uốn, nhuộm… cũng không luôn các kiểu thời trang phức tạp: mái dựng như sao Hàn, flat top… một thời đang quay lại mốt hay kiểu doanh nhân thành đạt mặc dù trên tấm gương có treo tấm ảnh to chụp năm chục kiểu tóc bồng, xoăn, đinh… tuyệt đẹp. Hồi nhỏ tôi rất thích mái tóc số 32, nghĩ mai mốt có ngày mình cắt cái đầu y như vậy. Nhưng khi lớn lên tôi mới biết tấm hình đó trang trí cho vui mắt thôi. Hàng cắt tóc nằm sâu trong hẻm nhỏ, mưa nắng không tới nên mười mấy năm mà tấm hình vẫn nằm nguyên một chỗ, phai màu đôi chút nhưng ngày càng quen thuộc. Ông thợ cũng chẳng có ý định thay hình khác. Ông lúi húi chỉ húi cua, sửa đổi đôi chút không ngoài vài kiểu cổ điển đơn giản muôn đời.
Dĩ nhiên không thể đòi hỏi kiểu cọ được khi giá tiền ở loại hàng cắt tóc này chỉ hai mươi hai ngàn cho một cái đầu trong khi vào tiệm bình thường giá gấp ba, chứ chưa nói bước vào hair salon.
Với một chỗ hành nghề khiêm tốn như vậy, đương nhiên đồ nghề tương đương, cũng chẳng nhiều nhặn bao nhiêu. Ông thợ có vỏn vẹn hai cái tông đơ, một cái để cắt và cái kia để bo. Một lược thẳng để cắt dài và cái cong để cắt méo. Ba cái kéo để cắt mái, tỉa sơ dạo đầu những sợi tóc cứng bên ngoài. Chắc là dùng lâu quen tay nên dao kéo chỉ được mài sắc chứ vẫn cũ mèm từ bao năm nay, tôi chưa bao giờ thấy món nào mới trong đám đồ nghề của ông.
Một tấm đệm mỏng lót trên ghế ngồi. Khi có khách, ông thợ lật mặt đệm lên. Chút nữa có khách mới, ông lại đổi mặt đệm. Cái đệm cứ lật lên lật xuống như vậy suốt ngày chẳng thấy phủi bụi hay lau quét gì cả. Khăn choàng cổ cũng vậy. Thoạt tiên đó là tấm khăn vải, sau này bằng ni lông rõ ràng tiện lợi hơn rất nhiều vì khỏi mất công giặt giũ, cùng lắm đưa qua vòi nước là sạch! Dù hai người khách liền nhau nhưng không bao giờ tấm khăn khoác từ người này sang người kia ngay. Ông máng khăn lên móc rồi lại lấy xuống liền để choàng cho người khách mới.
Hồi mới rộ lên phong trào bệnh AIDS, các tiệm hớt tóc cũng như uốn tóc đều phải thay dao lam cho khách mới. Thậm chí ở tiệm uốn tóc, mỗi người khách còn phải có bộ làm móng riêng. Về sau người ta thấy phiền phức quá, thỉnh thoảng mới đi làm móng nên bộ làm móng để đó chừng nào dùng lại. Vả đối với hàng bình dân thì sự an toàn vệ sinh đó xem chừng hơi… xa xỉ! Vì thế khi phong trào xẹp xuống, ai chết mặc ai, dao lam vẫn dùng mấy bận, chứ một lần bỏ đi thì phí quá. Dẫu sao mỗi người khách mới đều nhìn thấy ông thợ rút mảnh lam từ bao giấy ra. Chỉ có điều mảnh dao đó mới hay cũ thì không chắc lắm vì trên kệ bàn kính, nằm giữa đám lược kéo lộn xộn, chình ình một miếng mút đen xì để chùi dao lam.
Đầu của người lớn hay trẻ con, tóc rậm hay thưa, thì thời gian cắt bao giờ cũng phải kéo dài đủ khoảng mười lăm phút. Đó không bao giờ là một công việc làm cho xong. Nếu rẹc năm phút xong, người khách sẽ rất hụt hẫng. Bởi không đơn giản chỉ là cắt tóc cho gọn mà trong khoảng thời gian đó còn là sự nghỉ ngơi, mang lại cảm giác thư giãn rất dễ chịu và người khách mới cảm thấy mình được chiều chuộng.
Thành thử sau khi khách đã yên vị, ông thợ mới bắt đầu múa tay rất dẻo từ lược qua kéo, từ kéo qua tông đơ. Lúc kéo và lược, lúc lược với tông đơ, hết sức nhịp nhàng. Ông khéo léo vuốt tóc lên, bo nhẹ trước trán, cà nhẹ vành tai kêu rột rột, vừa gãi nhột vừa massage… phê dữ lắm. Tóc đã cắt xong rồi còn cạo nữa chứ, rất đã. Ông nghiêng đầu ngắm để chăm chút sửa tới chỉnh lui đằng trước đằng sau. Mặc cho khách ngồi đợi đông bao nhiêu thì ông thợ vẫn làm tỉ mỉ đầy đủ quy trình và đủ mười lăm phút của khách, không hề vội vã ăn bớt thời gian và ăn bớt thao tác. Hầu như chẳng bao giờ ông làm khách thất vọng.
Thêm năm ngàn nữa để lấy ráy tai. Chỉ với giá rẻ mạt đó, khách được hưởng cảm giác vô cùng khoan khoái mà bất cứ người đàn ông nào đi cắt tóc cũng muốn thưởng thức. Cho nên mấy năm gần đây mới xuất hiện cửa hàng nhổ tóc sâu và lấy ráy tai là vậy. Nhiều người vào đó chỉ để có cảm giác được mơn man đầu và tai, lơ mơ vào một giấc ngủ ngon lành. Nếu hào phóng tip ba ngàn cho chẵn ba chục coi như xong một buổi cắt tóc hoàn hảo.
Vì giá rẻ và lại gần nhà nên tôi đi hàng cắt tóc này từ nhỏ đến lớn, quen tới mức không muốn thay đổi tay kéo khác. Có lần nghe bạn giới thiệu, tôi bước vào một tiệm hớt tóc khang trang với ý định thử nghiệm kiểu đầu mới giống diễn viên điện ảnh. Một thay đổi nho nhỏ về hình thức xem may ra có… đắt đào.
Ở đó, đèn và gương sáng choang, quản lý mặc vest ra đón bắt tay và hai cô gái mặc váy mini đưa cho khách dĩa trái cây nhâm nhi trong lúc chờ đợi. Anh thợ bắt đầu màn trình diễn bằng cách vạch chiếc áo khoác không tay để lộ mặt trong dao kéo cắm đầy các túi. Anh rút chiếc kéo ra xoay mấy vòng trên không như làm xiếc, khiến tôi liên tưởng tới màn trình diễn của bartender trong các quán bar.
Thế nhưng sau vài nhát lược mượt mà, tay thợ có vẻ khựng lại khi phát giác ra đây là một cái đầu lỗi. Anh ta lẩm bẩm cái đầu này hóp chắc cắt lâu à nha, gây nên cái nhìn tò mò nơi các cô phụ việc. Rồi anh ta cũng cắt xong cái đầu nhưng hơi nhăn mặt bực bội. Còn tôi có phần áy náy như mình có lỗi khiến anh thợ mất hứng, không thể tung hoành dễ dàng trên mái tóc, đồng thời cũng khó chịu không kém vì bí mật bị lôi ra giữa bàng quan thiên hạ.
Quả đó là bí mật của tôi, bà mụ lôi không khéo nên phía bên trái sau đầu tôi bị hóp một chỗ. Tôi không muốn thí nghiệm nữa mà quay về hàng cắt tóc cũ. Ông thợ thân thiện thuộc lòng đặc điểm của khách quen và không bao giờ tỏ ra “kỳ thị” trước bất kỳ khuyết điểm nào của khách hàng.
Ở nơi hóp đó, ông đổi tay kéo và lược rồi sau đó dùng tông đơ khéo léo bo tới tròn bằng thì thôi. Tóc chỗ trũng dĩ nhiên phải dài hơn chung quanh một tí. Mỗi lần thấy bóng tôi tới từ xa, ánh mắt ông ngước nhìn tôi như đang tính trước hôm nay sẽ cắt như thế nào. Phần đằng sau luôn giữ nguyên nhưng mặt tiền và hai bên đầu luôn có thay đổi tí chút mà không cần phải hỏi ý kiến khách hàng. Hai cái ‘bát’ có khi cạo sát, có khi để nguyên, thằng nào có bồ ưa để bát, mùa nóng tóc hớt ngắn hơn cho mát… Ông tự động thay đổi thêm bớt khiến cái đầu có vẻ hiện đại hơn dù bản chất vẫn cổ điển. Điều quan trọng là sau đó ngắm gương, tôi luôn hài lòng.
Có cả một chị đến cắt tóc. Vì không cần kiểu cọ gì cả, chỉ đơn giản cắt ngang nên chị tiết kiệm, đến đây rẻ hơn tiệm uốn tóc vài ngàn. Ông thợ không từ chối. Ông chải và cắt thật cẩn thận để tóc không bị so le. Tuy nhiên do trái nghề nên cao lắm, ông cũng chỉ kéo dài độ năm, bảy phút chứ không thể lâu hơn vì đâu còn tiết mục nào để trình diễn trên mái tóc phụ nữ.
Như mọi thợ hớt tóc trên đời, ông thợ này cũng rất hay chuyện. Ông có thể nói đủ thứ chuyện trên đời, từ quốc nội ra quốc ngoại, với đủ thành phần già đến trẻ, từ công nhân, viên chức văn phòng đến học sinh, xe ôm… Bàn luận hăng hái nhưng không bao giờ trái ý khách hàng.
Mỗi lần cắt tóc hỏi vài câu nên ông thuộc tiểu sử từng người khách quen. Thuở tôi còn là cậu bé con, ông hỏi tôi thi học kỳ xếp hạng nào, sau này thi đại học khoa nào mấy điểm, ra trường xin việc dễ hay khó, đi làm công ty đủ sống không, có bồ chưa… Tuy vậy ông cũng rất ý tứ là hầu như chẳng thóc mách người này qua người khác. Vì thế không gây mích lòng ai.
Bởi thế có nhiều người chưa cần cắt tóc nhưng vẫn có thói quen ghé hàng hớt tóc gần nhà ngồi đọc trang báo, trò chuyện dăm ba câu. Giống như hàng cà phê vỉa hè vậy, một không khí ấm cúng, thân thuộc mà các cửa tiệm không thể có.
Sài Gòn cô nương
