Hỏi: Tại sao trẻ em đi xe bị say xe? Có đứa bị rất nặng, ói mửa và rất mệt. Làm cách nào để ngăn ngừa chứng này xẩy ra?
Trả lời: Say xe là chứng bệnh xẩy ra khi người đang ở trạng thái chuyển động. Nạn nhân bị chứng này khi óc họ nhận được những tín hiệu trái ngược nhau từ những bộ phận thân thể có nhiệm vụ ghi nhận sự chuyển động: tai trong, mắt, dây thần kinh nơi tay chân.
Hãy tưởng tượng một đứa bé đang ngồi dưới thấp nơi băng ghế sau, không thể nhìn thấy cảnh vật bên ngoài hay một đứa bé lớn hơn ngồi đọc sách trong xe. Lúc này, tai trong của đứa bé cảm nhận được sự chuyển động nhưng mắt và tay chân em thì không. Việc này đưa đến triệu chứng khó chịu trong bao tử, ra mồ hôi lạnh, mệt, chóng mặt, không ăn được hoặc ói mửa.
Người ta vẫn chưa hiểu được tại sao một số trẻ em lại bị triệu chứng say xe nhiều hơn những em khác. Thường trẻ sơ sinh hay trẻ dưới 2 tuổi ít bị say xe nhưng trẻ từ 2 tới 12 tuổi đặc biệt dễ bị.
Để ngăn ngừa say xe, có thể theo những chỉ dẫn dưới đây:
-Bảo các em nhìn ra ngoài thay vì chỉ chú ý vào sách, chơi game hay coi TV. Nếu đi được vào giờ ngủ của các em thì càng tốt.
-Để ý kỹ những đồ ăn mang theo. Tránh cho em ăn thức ăn nhiều gia vị hay mỡ màng hoặc ăn quá nhiều trong khi đi xe hoặc ngay trước khi lên xe. Nếu chỉ đi một chuyến ngắn, không nên cho ăn. Nếu đi chuyến dài, cho em ăn một ít những thức ăn ít gia vị như bánh lạt, uống một ít nước, trước khi lên đường.
-Giữ trong xe thoáng, nhiều không khí. Tránh để những thứ nặng mùi trong xe.
-Giúp trẻ quên thời gian đi xe bằng cách nói chuyện, nghe nhạc hay hát.
-Dùng thuốc. Nếu em bé lớn hơn 2 tuổi và cần phải đi một chuyến dài, nên hỏi bác sĩ về một thứ thuốc giúp em chống say xe, mua tự do. Dimenhydrinate (Dramamine) được phép dùng cho trẻ 2 tuổi hay lớn hơn, và diphenhydramine (Benadryl) có thể được dùng cho trẻ 6 tuổi hay hơn. Đọc nhãn hiệu kỹ để biết rõ liều lượng cho trẻ em và những biến chứng. Những thuốc antihistamine không làm buồn ngủ lại không công hiệu để chữa bệnh này. Nên cho em uống thử 1 liều ở nhà để xem em có phản ứng gì không.
Nếu đứa bé bắt đầu có triệu chứng say xe, nên ngừng xe lại ngay để cho em bước ra ngoài đi vài vòng hoặc nằm ngửa và nhắm mắt lại vài phút. Đặt một miếng vải ướt lạnh lên trán sẽ giúp em thấy dễ chịu hơn.
Nếu tất cả những cách trên không giúp cho em và em không thể nào đi xe được, cần hỏi bác sĩ về những cách khác.
Hỏi: Trong những cuộc chơi thể thao quá mạnh bạo, thấy con mình bị cụng đầu ngã lăn trên sân bất tỉnh, tôi rất lo ngại không biết chấn thương đầu như vậy có ảnh hưởng gì đến trí óc của cháu không. Xin kể rõ những tai hại của chấn thương đầu.
Trả lời: Đa số những chấn thương đầu gây ra do tai nạn thể thao, như chấn động não (concussion), thường là nhẹ và nạn nhân hồi phục hoàn toàn. Tuy nhiên, chấn thương đầu ở trẻ em có thể gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng, từ tạm thời mất trí nhớ cho đến bị sưng não gây tử vong. Đôi khi chấn thương đầu bị bỏ qua vì triệu chứng không biểu lộ ngay hoặc không được nhận ra ngay.
Chấn thương đầu cần có thời gian để lành Em cần được nghỉ ngơi cho đến khi tất cả các triệu chứng đều hết. Em có thể cần nghỉ ngơi thể xác cũng như đầu óc vì những hoạt động có thể làm triệu chứng nặng hơn. Nếu em trở lại chơi thể thao trước khi chấn thương lành hẳn thì có thể dễ bị những biến chứng. Nếu em lại bị đập đầu lần nữa khi chấn thương cũ vẫn chưa lành thì đôi khi em có thể bị sưng não nặng đến tử vong, gọi là hội chứng đập đầu lần thứ hai. Thêm nữa, trẻ em đã bị chấn động não có thể bị hội chứng hậu chấn động não với những triệu chứng kéo dài như nhức đầu, chóng mặt, bứt rứt khó chịu và khó nhớ hay chú tâm. Đôi khi những triệu chứng này làm mọi người chung quanh khó hiểu vì không nhớ rằng em đã có lúc bị chấn động não.
Các nhà nghiên cứu vẫn còn đang tìm hiểu những hậu quả của chấn động não. Đã một lần bị chấn thương não thì các em thường dễ bị lần thứ nhì. Và hậu quả của nhiều lần bị chấn động não có thể tích tụ lại thành nặng hơn.
Để ngăn ngừa bị chấn thương đầu, nên sử dụng cẩn thận tất cả những dụng cụ bảo vệ đầu và những dụng cụ này phải vừa vặn, tuy rằng chúng cũng không bảo vệ 100%. Cho các em biết rằng ngay cả một cú đụng nhẹ vào đầu cũng có thể gây chấn động não và chấn động não không phải lúc nào cũng làm bất tỉnh. Dấu hiệu của chấn động não gồm có:
-Nhức đầu hoặc cảm giác nặng đầu
-Buồn nôn hay ói mửa
-Mất thăng bằng hay chóng mặt
-Nhìn thấy hai hình hoặc mờ
-Nhạy cảm với ánh sáng hay âm thanh
-Cảm thấy lừ đừ, không vững hay không tỉnh táo
-Khó tập trung chú ý
-Khó nhớ
-Lẫn lộn
-Cảm thấy tê hay rung
-Khó ngủ
-Tính tình thay đổi, vui buồn bất chợt
Nếu bà nghĩ rằng con mình đã bị chấn động não, nên đem em đi khám bệnh. Bác sĩ sẽ quyết định việc chấn động có nặng không và bao lâu thì em có thể đi học hay chơi thể thao lại được.
Hỏi: Vào tuổi nào thì trẻ em có thể bắt đầu đeo niền răng?
Trả lời: Vào khoảng 7 tuổi, các em đã có thể được khám nghiệm về chỉnh nha. Bác sĩ chỉnh nha là nha sĩ đã được huấn luyện về phương pháp làm thẳng răng. Thời gian thích hợp nhất để đặt niền tùy thuộc vào độ nặng và nguyên nhân của việc răng không thẳng hàng.
Thông thường, trẻ em được chỉnh răng khi đã rụng hầu hết các răng sữa và phần lớn những răng vĩnh viễn đã mọc, khoảng tuổi từ 8 đến 14. Một vài bác sĩ chỉnh nha dùng một thiết bị nha, không hẳn phải là niền răng, sớm hơn, khi em vẫn còn nhiều răng sữa, nhất là cho những em bị xấu hổ hay lo lắng vì răng mọc không thẳng hàng hoặc khó có khớp cắn được. Sau đó, khi em đã có nhiều răng vĩnh viễn, đợt chữa thứ hai sẽ bắt đầu, thường là với niền răng. Đợt thứ hai này thường ngắn hơn là đối với những trường hợp không chữa sớm.
Những bác sĩ chỉnh nha chỉ chữa một đợt cho rằng chữa hai đợt sẽ tăng thời gian chữa trị tổng cộng và gây phí tổn nhiều hơn, với kết quả tương tự.
Cách chữa tốt nhất tùy thuộc và độ nặng của việc răng không thẳng hàng. Nên nói chuyện kỹ với nha sĩ để tìm ra cách chữa tốt nhất cho em.
BS. Nguyễn Thị Nhuận
