“Hai người đàn bà với một con vịt (họp thành) một cái chợ”. Không biết từ đâu trong tiếng Việt có câu nói về phụ nữ như thế. Hồi nhỏ, khi nghe người ta nói câu đó, tôi đã ráng hình dung ra hai người đàn bà – còn con vịt thì dễ rồi. Tôi tưởng tượng ra người đàn bà thứ nhất là người bán con vịt. Đương nhiên bà sẽ nói không có con vịt nào non tơ, mập mạp hơn mà lại bán rẻ như con vịt của bà. Và người đàn bà thứ hai là người mua, thì lại “bới lông tìm vết” cho ra những khiếm khuyết của con vịt, như: hơi gầy, chứ mập gì; hơi già, chứ tơ gì mà tơ… để đi đến kết luận là cần giảm giá thêm nữa thì bà mới mua.
Dĩ nhiên là hai người đàn bà tranh luận để bảo vệ quyền lợi của mình. Cuộc tranh luận sẽ gay cấn dần lên trong tiếng vịt kêu vì con vịt cứ bị nắm hai chân, rồi đưa qua, đưa lại, “vịt tơ như vầy mà chị nói là già; phao câu muốn chạm đất mà chị nói là ốm…” – Người bán sẽ ấn con vịt vào tay người mua để… “chị xem lại đi!”
Người mua sẽ miễn cưỡng (giả bộ) vì trong lòng không ưng mua con vịt ấy thì đâu đến xem và hỏi giá làm chi. Chỉ là cố gắng che đậy sự hài lòng của mình về con vịt để có thể mua rẻ hơn giá bán mà người bán đã nói là rẻ lắm rồi, “Thôi thì chị bớt giá chút nữa đi. Tôi mua giúp chị!”
Thứ nhất là đàn bà không xin ai. Mua, thì thiếu gì người bán. Nên việc tôi mua của chị là tôi đã giúp chị. Cũng vì lẽ đó mà chị nên bớt giá thêm chút nữa cho tôi… mới là người biết chuyện ở đời!
Nhưng tôi không tham lam đến mức ép chị phải bớt cụ thể là bao nhiêu?
Dù bớt “chút nữa” là bao nhiêu? Chỉ có trời biết đất biết lòng đàn bà!
Người bán chỉ biết kêu trời, “Trời ơi! Con vịt như vầy, giá như vầy, bớt gì được nữa mà bớt! Thôi, bà đi đi cho…”
Dĩ nhiên người mua đâu để mất sĩ diện của mình là người không biết (coi) chọn vịt ngon để mua; và đặc biệt là đừng hòng bán mắc (đắt) cho bà. Đặc biệt là không được xúc phạm tự ái phụ nữ – sao lại đuổi tôi: đi đi cho…
Thật là một người buôn bán hung dữ.
Trong khi người bán con vịt ta thán không may vì gặp phải một bà nội trợ keo kiệt!
Câu chuyện còn nổ lớn hơn nữa nếu hai người thiếu tự chế bản thân để đừng gây gổ cho thêm lớn chuyện khi không mua-bán được với nhau. Và toàn bộ câu chuyện diễn ra trong tiếng vịt kêu cạp,… cạp,…
Nên hai người đàn bà với một con vịt là một cái chợ.
Thì thuở còn “làm học trò không sách vở cầm tay”, tôi cà khịa với bạn bè cho hết những buổi trốn học mà cũng chẳng có tiền để đi coi phim hay đi bơi, ăn quà vặt. Đi đá banh là dễ nhất thì con gái không tham gia nên trốn học mà có bạn gái theo cùng thì thường tụm nhau nơi ghế đá công viên để tán dóc cho hết buổi…

Chuyện đàn bà coi vậy mà đeo bám trọn đời người đàn ông. Vì hết đi học thì đi làm, nhưng dù đi đâu… cũng nghe chuyện đàn bà.
Hai người đàn ông thân nhau trong sở làm thì rất ít người biết; nhưng nếu hai người đàn ông ấy “kỵ” nhau, thì cũng không mấy người biết. Vì chỗ đàn ông thân nhau thường là quán nhậu, bờ hồ câu cá, vườn sau nhà ai với cái lò nướng thịt và thùng bia ướp lạnh… chứ không phải trong hãng, nên không mấy ai biết. Chỗ hai người đàn ông kỵ nhau thì thường là ngoài bãi đậu xe nên cũng không mấy ai hay!
Nhưng hai người đàn bà chơi thân với nhau trong hãng thì như con cá thu đẻ một lần mười ngàn trứng không ai hay, nhưng con gà đẻ có một trứng thì cả làng biết (vì tiếng cục tác của nó). Trường hợp ngược lại của tình cảm đàn bà là nhỡ hai người không ưng nhau thì không hẹn gặp ngoài parking mà đồn thổi biết bao dư luận chung quanh họ, đến khi đời tư của cả hai toàn hãng biết còn rõ hơn chính họ cũng chưa dừng…
Nhưng có một chuyện đàn bà hiếm hoi như mưa ở xứ đồng khô cỏ cháy này. Đó là câu chuyện về bà Juana, là người phụ nữ Mễ chừng hơn bốn mươi tuổi. Tôi coi trọng bà vì phong cách làm việc có trách nhiệm của bà. Tóm lại là người phụ nữ không nổi bật về nhan sắc, nhưng có nụ cười thân thiện luôn nở trên môi với mọi người, bà làm việc chăm chỉ, không bon chen. Điều tôi kính nể bà nhất là có xếp lớn, xếp nhỏ gì đến chỗ bà làm việc thì bà vẫn làm việc bình thường như không có xếp. Bà Juana không giống các bà khác, những bà luôn than vắn, ngáp dài, làm biếng tổ sư nhưng khi xếp xuống thì tía lia cái miệng, đon đả hỏi chào; tay làm hàm oải vì không ngớt cười như phát dại…
Vì việc làm của tôi với bà Juana có liên đới với nhau, bà đầu line tôi cuối line, nên chừng nửa tiếng đồng hồ là bà phải đến chỗ tôi làm để lấy lại dụng cụ của bà. Thỉnh thoảng máy hư hỏng thì chúng tôi tán dóc về thời tiết, chuyện nấu các món ăn; mùa này thì tán chuyện đá banh là bà Juana mê mẩn liền vì bà thường mặc áo đội tuyển Mễ đi làm vào thứ bảy, chủ nhật là hai ngày không bắt buộc mặc đồng phục. Bà ấy mê bóng đá như đàn ông. Và thêm một điểm bà ta khác phụ nữ là không thích nói chuyện về người nào khác trong hãng khi không có mặt người đó.
Chuyện sáng nay, sau lời chào hỏi buổi sáng khi bà xuống chỗ tôi làm lần đầu để lấy lại dụng cụ. Bà hỏi thăm tôi về món sườn nướng mà có lần tôi đã mời bà ăn một rẻo sườn vào bữa ăn trưa. Bà ấy thích lắm nên sau đó, tôi có tặng bà nguyên miếng sườn nướng kiểu Việt nam để đem về cho cả nhà bà thưởng thức; cũng là tôi đáp lại một hộp lớn bao tử bò nấu với bắp trắng, xay những trái ớt Mễ thật to nhưng không cay để lấy màu và hương vị, món đó nấu có xương bò như súp và ăn với bánh tráng Mễ là món tôi thích, nhưng nấu không giống như những người bạn Mễ đã nấu cho tôi ăn.
Bà ấy rất vui khi nghe tôi nói về món ăn Mễ mà tôi ưa thích nên bà đã nấu và múc cho tôi cả hộp nhựa lớn. Tôi được một bữa bưng cả hộp đi nhậu với bạn bè Việt nam và nổ đã đời về tài nấu món Mễ của tôi, bởi ông bạn nào cũng thích và không ngờ là Mễ có món ngon mà chúng ta không biết!
Tôi với bà Juana thành bạn vì công việc không nhiều mà tình thân đúng nghĩa là có thực mới vực thành thân.
Trưa nay máy móc lại hư hỏng. Thường thì thợ máy sửa chữa chừng nửa tiếng hay một tiếng. Công nhân cứ đi tới đi lui, quét dọn chút đỉnh chỗ mình làm là êm hơn ngồi không tán dóc, hay ngáp vặt! Nhưng máy hư nặng theo dự đoán của nhóm thợ máy. Ông xếp chúng tôi đành cho công nhân về sớm. Tôi mừng quá chừng vì không phải làm mà lại còn được về nhà coi đá banh thì không mừng sao được!
Nhưng ông xếp chợt nhớ ra việc mới khốn nạn cho tôi. Ông ấy bảo tôi, “Anh đi lên chỗ bà Juana, phụ bà ấy lựa lại mấy thùng gasket cũ. Cái nào còn tốt thì sử dụng lại, cái nào hư hỏng thì bỏ luôn…”
Vậy là tôi với bà Juana có dịp trò chuyện vì ngồi lựa gasket thì dễ như ăn cơm. Tôi hỏi bà ấy:
“Bà Juana. Tự ông xếp bắt bà ở lại làm hết giờ hay tại bà muốn làm đủ giờ?”
“Là tôi muốn. Tôi xin ông ấy cho tôi làm đủ giờ. Còn anh?”
“Tôi chậm chân nên bị ông ấy giữ lại, mấy người nhanh chân thật sung sướng về nhà coi đá banh…”
“Tôi xin lỗi đã làm phiền tới anh.”
“Có gì đâu! Làm nhanh cho xong rồi về coi trận chiều cũng được. Còn bà, không phải sáng nay bà hỏi tôi cách làm món sườn nướng kiểu Việt nam để uống bia, coi đá banh hay sao, mà còn ham ở lại làm…”
“Tôi xin lỗi. Tôi không được như anh, hay những người khác. Các anh được về sớm để coi đá banh thì mừng. Nhưng tôi cần tiền…”
“Vậy tôi cũng xin lỗi bà. Mỗi người đều có hoàn cảnh không giống nhau. Tôi được về sớm để coi đá banh thì cứ mừng trước đi. Chuyện cuối tháng không đủ tiền trả bill thì vợ tôi phụ. Còn chồng bà đâu?”
“Tôi không có chồng…”
“…”
Bà Juana nói lời tự nhiên rồi ân hận hay sao mà cúi gằm làm việc. Không khí đang vui giữa tôi với bà như bị trời chuyển mưa làm u ám. Tôi thấy mình vô duyên khi tọc mạch vô chuyện đời tư người khác,…
Tôi đi mua hai chai coke, trở về chỗ làm để xin lỗi bà. Không khí đỡ ngột ngạt hơn, nên bà ấy lại nói chuyện.
“Sáng nay tôi hỏi anh cách làm món sườn nướng kiểu Việt nam là do con gái lớn tôi rất thích. Nó vừa xong trung học, nhưng tôi chẳng có gì cho con khi nó chuẩn bị đi đại học. Tôi nghĩ… là tôi chỉ có thể làm được món ăn mà con tôi ưa thích để nó được ăn một bữa ngon trước khi xa nhà đi học.”
“Bà có mấy người con?”
“Tôi có hai con gái. Đứa lớn vừa xong trung học, đứa nhỏ xong lớp 10.”
“Bà vất vả nhiều! Vì tôi cũng có hai đứa con. Hai vợ chồng tôi đều đi làm để lo cho chúng còn vất vả. Trong khi bà chỉ có một mình…”
“Anh biết không? Tôi không có bạn bè, trừ bà Jaclyn trên văn phòng là người bạn duy nhất của tôi. Tôi chưa bao giờ biết nghỉ vacation hay đi du lịch…”
“Bà nói gì, bà Juana? Bà Jaclyn… bà xếp lớn trên văn phòng là bạn bà đó hả?”
“Phải. Người bạn duy nhất của tôi trên nước Mỹ này! Chắc anh không tin…”
“Không phải tôi không tin bà. Nhưng tôi thấy… đúng là bà chào hỏi mọi người vui vẻ. Nhưng chỉ là xã giao, rồi thì bà làm việc chăm chỉ và ra về lặng lẽ, một mình. Bà đúng là không bạn bè với ai trong hãng. Nhưng mọi người đều quý mến bà, ai cũng nói về bà là người làm việc giỏi, tánh tình hiền lành…”
“Cảm ơn. Còn chuyện của tôi thì chính tôi cũng không hiểu vì sao bà Jaclyn lại trở thành người bạn duy nhất của tôi. Anh thử nghĩ coi!… Hay để tôi kể từ đầu cho anh nghe, có phải là hi hữu lắm khi tôi là bạn của bà Jaclyn.
Tôi không rõ về cha mẹ mình, chỉ biết tôi có hai anh em và sống với ông bà ngoại tôi bên Mễ. Cuộc sống nghèo khổ vì ông bà tôi đã già, chẳng làm gì ra được nhiều tiền để sống sung túc hơn. Khi chúng tôi lớn, bắt đầu đi làm được để tự sống thì ông bà tôi mất.
Tôi đi vượt biên với anh trai tôi và người bạn của anh ấy, là chồng tôi khi chúng tôi sang được Mỹ. Tôi không hiểu sao tôi lại lấy người chồng mà từ khi quen biết nhau, anh ấy đã không hề đi làm bất cứ một việc gì để có tiền, chỉ ở nhà uống bia, cạo vé số cạo. Vậy mà tôi sống với anh ấy được sáu năm, lại đẻ hai đứa con. Tôi đi làm hai, ba job, từ sáng sớm tới tối thật tối mới về nhà. Tôi nghĩ những gia đình khác thì chồng đi làm, vợ ở nhà lo cho con. Gia đình tôi ngược lại cũng được vì tôi khỏe mạnh hơn chồng tôi.
Nhưng ngày càng tồi tệ, đến mức con tôi không có gì ăn vì bao nhiêu tiền tôi làm được, chồng tôi chỉ mua bia và vé số cạo, vé số loto… thậm chí tiền trả apartment anh ấy cũng không trả để bị đuổi ra đến mấy lần trong sáu năm như vậy.
Tôi bị việc làm làm cho u mê vì bên Mễ không có cơ hội đi làm bao nhiêu cũng được như bên Mỹ. Trong khi chồng tôi đã đến mức đánh đập tôi để tra hỏi tiền. Là tôi nhường nhịn chứ tôi đánh lại thì anh ấy sẽ chết. Anh ấy đã biết và tôi thì có thật là tôi không đưa hết tiền đi làm được cho anh ấy giữ nữa vì anh ấy không trả tiền apartment và mua thức ăn cho con. Anh ấy tấn công tôi bằng dao lần thứ nhất để bắt tôi đưa ra số tiền cất giấu. Tôi đợi sáng hôm sau cho anh ấy tỉnh táo mới nói là tôi sẽ gọi cảnh sát can thiệp nếu anh tấn công tôi bằng dao một lần nữa.
Nhưng cái lần nữa đó vẫn xảy ra không lâu sau đó. Dĩ nhiên là tôi không sao vì chồng tôi vốn đã không khỏe mạnh như người ta, lại rượu bia làm cho yếu sức thêm. Trong khi con gái lớn tôi đã hơn năm tuổi. Đêm đó nó thút thít khóc và nói với tôi, ‘Mẹ dẫn con với em trốn đi. Vì mình ở nhà thì trước sau ba cũng giết mẹ chết. Không ai nuôi chị em con…’
Con nhỏ làm cho tôi tỉnh táo ra. Tôi nghĩ nó nói có lý, nó nói đúng. Vì chồng tôi không giết tôi nhưng bia rượu sẽ giết tôi, lúc tôi ngủ. Và thật là con tôi không ai nuôi.
Đêm đó tôi thức tới gần sáng, tới giờ đi làm. Nhưng tôi không đi làm nữa. Tôi đếm hết tiền giấu được là hai ngàn đô la. Tôi để lại nhà cho chồng tôi một ngàn, và tôi dắt hai đứa con trốn đi.
Ba mẹ con tôi rất khổ vì không có chỗ ở, tôi cứ chạy theo việc làm xin được ở đâu thì dắt con theo đến đó. Chúng tôi lang thang từ Arizona sang tới Dallas này là việc làm cứ lùa chúng tôi đi. Nhưng ở Dallas này tôi may mắn là xin được việc làm trong một tiệm bán gà chiên. Tôi đủ tiền thuê apartment cho ba mẹ con và bắt đầu cho con đi học.
Sau giờ làm ở tiệm gà chiên, tôi về dọn dẹp, lau chùi cho căn nhà riêng của ông manager trong tiệm gà chiên để kiếm thêm tiền. Bà vợ ông ấy thích tôi nên giới thiệu tôi đi dọn dẹp cho nhà bạn bè của bà ấy, trong đó có bà Jaclyn.
Bà Jaclyn rất hài lòng về việc tôi dọn dẹp cho nhà bà ấy. Có khi tiền công của tôi là bốn mươi đồng thì bà ấy cho tôi một trăm. Và tôi thì nhất định không lấy hơn bốn chục. Tôi nói, bà cho tôi việc làm mới quan trọng, bà cho tiền thêm chỉ làm cho tôi trở thành người tiêu xài hoang phí thôi, vì tiền thưởng thường xài hoang phí.
Đôi lần bà ấy hỏi thăm tôi về gia đình thì tôi cũng kể chuyện như đang kể với anh. Bà ấy không cho thêm tiền tôi nữa thì giúp tôi trở thành công dân Mỹ và giúp tôi vô quốc tịch Mỹ. Tôi không biết giá trị của sự giúp đỡ đó rất quan trọng đối với các con tôi. Trong khi tôi chỉ biết bà ấy thường gọi tôi hỏi hôm nào tôi nghỉ, bà ấy ghé apartment chơi với tôi, có khi cả ngày, cùng nấu ăn, uống bia, coi phim, vui chơi… bà ấy cho tôi tình bạn mà tôi chưa hề có trong đời.
Khi ông bà chủ tiệm gà sang tiệm cho người khác thì bà Jaclyn nói tôi nên đi làm hãng vì tới lúc cần bảo hiểm sức khỏe cho ba mẹ con. Dĩ nhiên là tôi tin bạn tôi nên để bà nhờ một người bạn của bà giúp tôi việc làm. Người đó là ông xếp của mình, nhưng dưới quyền bà Jaclyn. Tôi làm việc chăm chỉ, một phần là thói quen làm việc chăm chỉ của tôi; phần khác là tôi không muốn làm xấu hổ bạn tôi đã giới thiệu việc làm cho tôi. Anh biết không?”
“Bà thật lợi hại. Tôi phục bà luôn. Bạn của xếp lớn mà tỉnh bơ làm công nhân hạng bét với tôi. Sao không lên văn phòng ngồi cho mát…?”
“Bây giờ tôi hạnh phúc lắm! Tôi chỉ ước mơ có việc làm cho tới khi con tôi có thể tự đi làm được nếu mình bị thất nghiệp. Thì điều đó đã thực sự đạt tới. Tôi chưa từng đi học ngày nào mà con tôi đi đại học ở Mỹ là điều ngoài ước mơ…”
“Vậy thì bà còn làm làm chi cho nhiều cho mệt. Về coi đá banh, không phải là môn thể thao bà ưa thích lắm sao?…”
“Nhưng tôi còn nhiều việc phải làm, mà toàn chuyện cần tiền. Bởi con tôi đã cố gắng nhiều nhưng nó có cha mẹ không có đi học nên nó học không giỏi được. Tôi muốn giúp con tôi tiền học vì nó không có học bổng. Cả hai đứa đều chỉ ở mức trung bình. Và tôi còn món nợ trả không hết!
Anh biết, sau khi bà Jaclyn giúp tôi việc làm ở hãng này. Một hôm bà hớn hở tới aprtment tôi ở với tin vui, bà nói với tôi là mày có cơ hội không phải ở apartment nữa. Bạn tao bán căn nhà cũ, là nhà nó mua để cho mướn thôi chứ không để ở. Nay nó bán để khỏi phải lo nữa. Nó bán sáu chục ngàn. Nhưng tao nói về mày và muốn nó giúp nên nó bán cho mày ba mươi ngàn đô la thôi.
Mày không phải lo gì hết! Tao tính sẵn cho mày rồi. Nếu mày ra nhà bank mượn tiền thì phải trả tiền lời. Vậy tao cho mày mượn ba chục ngàn. Mỗi tháng mày chỉ phải trả bằng tiền mướn apartment này thôi. Chừng nào trả đủ cho tao ba chục ngàn là xong. Tao giúp mày không phải trả tiền lời…
Tôi làm theo hướng dẫn của Jaclyn vì tôi không có hiểu biết gì hết về nhà đất. Chỉ gần đây, con gái lớn của tôi có đi học nên nó xin giảm thuế nhà vì thành phố trị giá căn nhà tôi tới một trăm năm chục ngàn, trong khi mẹ nó mua căn nhà này có ba chục ngàn.
Thành phố không chịu giảm thuế nên nó tìm hiểu thêm mới biết ra người chủ cũ là chồng của bà Jaclyn.”
“Vậy bây giờ bà tính sao?”
“Tôi tính chỉ lo hai khoản tiền đại học cho hai đứa con là tôi không lo gì nữa vì tôi cũng mệt mỏi lắm rồi! Nhưng bây giờ tôi còn sức còn làm với ước nguyện một hôm nào đó, tôi trả thêm cho bạn tôi một trăm hai chục ngàn, cho đúng với giá trị căn nhà tôi đang ở. Jaclyn giúp tôi không phải trả tiền lời cho nhà bank đã là quá tốt với tôi rồi!”
“Tôi thấy bà rất đặc biệt, và đúng là một người đáng được ủng hộ. Còn bà Jaclyn… thì tôi bỏ thành kiến với bà ấy vì bà ta là một bà xếp lớn khó ưa của tôi.”

Bà Juana cười ngất. Xong việc. Chúng tôi ra về hăm hở vì chưa hết game đá banh ở nhà nên vội chia tay để về bắt tay với trái bóng tròn còn lăn trên tivi… Nhưng chuyện đàn bà của Juana làm tôi hơi chột dạ đàn ông vì mình chưa từng tốt với một người bạn nào như bà Jaclyn. Dù chỉ tốt ở tấm lòng còn vật chất thì tùy khả năng – vẫn thua xa đàn bà! Thế mà cứ bảo là “chuyện đàn bà”, hơi đâu nghe cho mệt!
Phan