Ba tôi xuất thân trong một gia đình giàu có nhiều đời. Nhưng đến đời ông nội tôi thì chỉ còn hơn chục mẫu ruộng để ông bán dần nuôi bác tôi và ba tôi đi hoạt động chống Pháp mà thôi. Ba tôi rời trường Quốc Học Pháp Việt năm 1927, vào làm công nhân tại nhà máy Trường Thi và tham gia Đông Dương cộng sản đảng tháng 10/1929 để hoạt động chống Pháp. Tháng 5/1930, ba tôi bị mật thám Pháp bắt quả tang trong khi đang phân phát tài liệu bí mật và bị kết án 5 năm tù khổ sai qua các nhà tù Vinh, Kon Tum, Banmethuot từ 28/5/1930 đến 28/5/1935. Sau khi ra tù bị quản thúc ở địa phương mấy năm, ba tôi lại vào hoạt động tại Sài Gòn, Phnompenh, Đồng Nai, Vũng Tàu… cho đến năm 1945. Sau 1945, ba tôi được điều động ra Thanh Hóa công tác kinh qua tỉnh ủy viên, bí thư huyện ủy các huyện Nga Sơn, Hậu Lộc, Hà Trung và từ 4/1949 đến 6/1952 là ủy viên thường vụ tỉnh ủy tỉnh Thanh Hóa.


Đầu năm 1952, ba tôi bị đau dạ dày nặng phải về quê điều trị và làm việc tại tỉnh ủy tỉnh Hà Tĩnh thì tháng 9 năm 1954, ba tôi bị khai trừ khỏi đảng vì ông bà nội và mẹ tôi là địa chủ. Sau khi được phục hồi đảng tịch cuối 1956, do thông thạo tiếng Pháp và giỏi chữ Hán nên ba tôi được điều động ra làm việc tại Ban nghiên cứu lịch sử đảng trung ương một số năm. Tại đó, qua việc nghiên cứu các sử liệu bằng tiếng Pháp và chữ Hán thu thập được, ba tôi đã biết được quá nhiều thâm cung bí sử của Ba Đình nên cuối cùng, cụ lại phải trở về Ban nghiên cứu lịch sử đảng tỉnh ủy Hà Tĩnh cho đến khi nghỉ hưu, năm 1969.


Ba tôi về quê sống và đọc sách ngâm thơ trong một túp lều tranh lợp lá cọ cho đến khi qua đời vào ngày 5/3/1969, hưởng thọ 79 tuổi. Những điều tôi viết trong bài này là lấy từ các trang viết của ba tôi để lại. Đó là những trang sử vô giá của gia đình tôi về một người ba đã suốt đời tận tụy hy sinh vì cuộc đấu tranh chống thực dân Pháp. Nhưng giờ đây giặc Tàu xâm lăng đang kéo đến, cháu con sẽ phải làm gì thưa ba?


Lần theo trang viết lệ nhòa ba ơi!
(Kính viếng ba nhân 85 năm người bị Pháp bắt tù)

Tám lăm năm đã trôi qua
Lần theo trang viết lệ nhòa ba ơi!
Hóa ra ba cũng một thời
Bị bao oan trái không người sẻ san!


Rời trường Pháp dạy làm quan
Ba theo cộng sản đi làm công nhân
Bởi căm thù bọn thực dân
Rải truyền đơn gọi nhân dân biểu tình
Bị mật thám bắt nhục hình
Khảo tra ba chịu một mình không khai
Không khai nhận lệnh từ ai
Bị tòa phát vãng đi đày Kon Tum
Năm năm trời chịu cùm gông
Mười người đi chin người không trở về!


Mãn tù ba trở về quê
Mấy năm quản thúc rồi đi Sài Gòn
Gạo tiền ông nội góp gom
Mang theo nguyện sống là còn đấu tranh
Một thời sang tận Phnompenh
Nay Căm Bốt mốt Sài Thành kết giao
Kia Đồng Nai mai Vũng Tàu
Ngược xuôi kêu gọi đồng bào đấu tranh
Sau Bốn Lăm cách mạng thành
Ba vào thường vụ tỉnh Thanh một thời


Năm Tư, Tàu được đảng mời(1)
Sang làm Cải Cách giết người tràn lan
Ông bà nội bị chết oan
Ba bị ra đảng suýt mang án tù
Mấy năm sau được ông Hồ
Phục hồi đảng tịch nhưng cho ra rìa
Ba đâu còn chức nọ kia
Chỉ chuyên viết sử đến khi về vườn
Về vườn sống giữa yêu thương
Lều tranh mái cọ thơm hương gió đồng…


Ba đi nhẹ tựa lông hồng
Xác thân gầy guộc quàn trong túp lều
Người khóc trời cũng khóc theo
Đầu năm Kỷ Tỵ quê nghèo tiễn ba!
Hỏi đâu trong cõi người ta
Trớ trêu như nước Cộng Hòa này không?
Việt gian thì gọi bằng ông
Còn người yêu nước cùm gông đợi chờ
Mời Ba về lại quê xưa
Mà xem Tàu cộng trên bờ Biển Đông!(2)


Nơi Suối Vàng ba đói không?
Lúc đi cháo chửa no lòng đó ba!
Thế mà giờ ở nước ta
Những người cách mạng như ba rất giàu
Xe sang, biệt thự, lầu cao
Cháu con “vay” của đồng bào về xây
Nước mình nghe nói rồi đây
Thành Khu Tự Trị trong tay nước Tàu
“Thành Đô bí mật” xôn xao(3)
Ba ơi xương máu đồng bào trôi sông!


Giặc Tàu đang lấn Biển Đông
Hoàng-Trường Sa thuở ông Đồng đã trao
Giờ con cháu biết làm sao
Giữ non sông, cứu đồng bào, thưa ba?


Hà Nội, 28/1/2015
Đặng Huy Văn
___________
Chú thích:
(1) Cải Cách Ruộng Đất từ 1954 đến 1956, đảng ta đã mời các cố vấn Trung Quốc sang giết hại tràn lan hàng vạn người vô tôi trong đó có cả ông bà nội của tôi.
(2) Tại cảng Sơn Dương, Vũng Áng, Hà Tĩnh có tới hàng ngàn người Trung Quốc sang xây làng lập ấp âm mưu cố thủ lâu dài trên bờ Biển Đông của Việt Nam.
(3) Biển Đông.: BÍ MẬT HỘI NGHỊ THÀNH ĐÔ N ĂM 1990