Trong có một tuần, ba cường quốc quân sự đứng đầu thế giới là Mỹ, Nga, Tầu, bất ngờ dàn ra ba chuyện sáng trưng - mà làm thiên hạ thấy tối mù.

Tại Hoa Kỳ, Tổng Thống Barack Obama hành xử như một... thủ tướng ham đọc báo. Ban tham mưu của ông cho biết rằng tổng thống biết mọi tin chấn động là nhờ báo chí! Tuần qua, Obama đi thăm một trung tâm của Bộ Cựu Chiến Binh tại Phoenix và để nhân sự của các bộ khác giải quyết hay giải thích các vấn đề công vụ nóng hổi. Ông tránh đề cập đến chuyện nóng của thế giới như chiến lược chống quân khủng bố Hồi Giáo, hay lời kêu gọi yểm trợ quân sự của tổng thống Ai Cập, hoặc rủi ro đụng độ quân sự tại Ukraine, v.v...

Mà tổng thống Mỹ có nói thì cũng thừa vì dư luận lại chú ý đến chuyện khác.

Cựu Ngoại Trưởng Hillary Clinton đang vật vã cứu vãn cuộc tranh cử tổng thống chưa thông báo đã có thể vãn tuồng. Có thẩm quyền tất nhiên - như con ong chúa giữa bầy ong thợ - sẽ ra tranh cử năm tới, Hillary lại tự đốt với vụ tai tiếng là khi cầm đầu ngành ngoại giao vào nhiệm kỳ đầu của Obama (2009-2013), bà không sử dụng hệ thống điện thư chính thức, có bảo vệ và tự nhiên được lưu trong công khố thông tin của chính quyền. Mà chỉ dùng trương mục email riêng “cho tiện,” để tự tiện giữ lại hoặc xóa đi mọi dấu tích liên lạc công và tư trong bộ máy công vụ.

Ðấy là việc trái với quy định như chính Hillary đã thông báo trước đây cho bộ máy ngoại giao. Nay thì con ong chúa chỉ còn trông cậy vào bầy ong thợ, các cảm tình viên trung kiên sẽ rót mật cho bà chúa tới cùng. Họ đang vò vẽ như ong.

Trong nền dân chủ Mỹ, sự việc đó dẫn tới câu hỏi là tính chất đáng tin của một người muốn được quốc dân bầu lên để lãnh đạo quốc gia. May cho Hillary là khi bị quay như chong chóng thì thiên hạ lại hỏi Tổng Thống Vladimir Putin của Liên Bang Nga đang ở đâu!

Từ mươi hôm nay, không thấy Putin xuất hiện. Hai thượng đỉnh quan trọng bị hủy vào giờ chót mà Phủ Tổng Thống chẳng có lời giải thích thỏa đáng ngoài sự kiện là ông vẫn khỏe. Thiếu tin là thiên hạ đồn về một tổng thống có sức khỏe của một tay đô vật. Có khi nhảm nhí như ông lén qua Thụy Sĩ thăm một đào nhí vừa sanh con. Có khi rợn mình như ông đã bị ai đó đảo chính.

Theo Hiến Pháp Nga, nếu Putin có mệnh hệ gì thì đương kim Thủ Tướng Dmitri Medvedev - nguyên tổng thống ngồi làm vì cho Putin trong các năm 2008-2012 - sẽ tạm kế nhiệm trước khi dân Nga bầu ra tổng thống khác. Nhưng các nhân vật thân tín kia của Putin có chịu vậy không? Hay là sẽ ra tay, hoặc đã ra ray?

Khác với thế giới Mỹ, là khi Obama đi chơi cù với các đại gia yểm trợ tài chánh, hay uống bia ở đầu ngõ với phó thường dân, thì bàn dân thiên hạ đều được biết, hành tung của tổng thống Nga lại thuộc diện bí mật quốc gia. Cũng bí mật như khi một đối thủ chính trị của Putin là Boris Nemtsov bị hạ sát ngay tại thủ đô chỉ ba ngày trước khi ông ta xuống đường biểu tình.

Nhưng lần này, long thể của Putin lại là vấn đề an ninh, hay hòa bình toàn cầu.

Trước hết, tình hình Ukraine đang gây nhức tim vì khả năng đụng độ quân sự mạnh khi Hoa Kỳ tiếp vận võ khí sát thương cho chính quyền tại Kyiv và gửi lính qua huấn luyện cách sử dụng. Tức là lính Mỹ đang nằm dưới tầm đạn của pháo Nga. Hay nhìn ngược từ nước Nga, binh lính của Minh ước NATO, mà Hoa Kỳ là thành viên, lại xớ rớ gần biên giới Nga.

Giữa tình cảnh căng thẳng ấy, hôm Thứ Tư 11, Ðô Ðốc William Gortney cầm đầu hệ thống phòng thủ NORAD tại Bắc Mỹ - tiếp cận với khu vực cực Bắc của Nga - báo với Quốc Hội Mỹ sự kiện là năm qua các oanh tạc cơ hạng nặng của Nga đã có nhiều phi vụ ra khỏi không phận thường xuyên, chuyện chưa từng thấy từ hồi Chiến Tranh Lạnh. Ông Gortney còn nói đến chi tiết Nga có thể phóng hỏa tiễn tầm xa từ phi cơ, chiếm hạm và tầu ngầm, cho nên hệ thống NORAD sẽ gặp rủi ro lớn.

Khi ấy, ta mới chú ý đến chuyện Hoa Kỳ nhắc Hà Nội về việc cho oanh tạc cơ của Nga sử dụng căn cứ Cam Ranh, với khả năng bắn hỏa tiễn có đầu đạn hạch tâm. Dường như thế giới đang trôi về chốn cũ, thời Chiến Tranh Lạnh, mà con người có máu lạnh là Putin lại im lặng vô tuyến!

Ðấy là lúc giới quan sát quốc tế nhìn qua Bắc Kinh.

Chủ Tịch Tập Cận Bình đã củng cố uy quyền ngang tầm Ðặng Tiểu Bình, mà với màu sắc sùng bái lãnh tụ kiểu Mao Trạch Ðông. Chiến dịch diệt trừ tham nhũng của ông mở rộng và biến thể thành cuộc tranh trừng rộng lớn. Họ Tập khóa chặt hệ thống thông tin và triệt hạ mọi đối thủ gần xa trước sau - kể cả hai chục tướng lãnh và tay chân của hai cựu chủ tịch Giang Trạch Dân và Hồ Cẩm Ðào là Tăng Khánh Hồng và Lệnh Kế Hoạch. Ông lại còn đảo lộn hệ thống tình báo nội bộ trong Bộ Quốc An.

Tập Cận Bình siết chặt hàng ngũ để cứu đảng hay cứu mình?

Nhìn từ bên ngoài, họ Tập đang gặp bài toán của Mikhael Gorbachev khi mở ra để cứu vãn chế độ Xô viết mà lại làm Liên Xô tan rã. Từ kinh nghiệm đó, Tập Cận Bình mới chọn ngả khép vào, mà chưa chắc đã cứu được chế độ khi kinh tế lại trôi vào một chu kỳ suy trầm và giảm phát.

Gorbachev lấy hư làm thực, Tập Cận Bình lấy thực làm hư - mà sau cùng vẫn có thể hư chuyện! Nhìn từ bên ngoài, thì Hoa Kỳ may mắn hơn nhiều...

Ngay sau cuộc bầu cử 2014, các chính khách Mỹ đã lật qua tờ lịch 2016 để đánh dấu cuộc tổng tuyển cử sắp tới, khi cử tri sẽ đề cử một tổng thống mới.

Vì bên Cộng Hòa là một sân trống sau tám năm ngồi ngoài Hành pháp nên có gần hai chục nhân vật trực tiếp hoặc gián tiếp xuất hiện như chuẩn ứng viên. Lộ trình rắc rối của họ sẽ là nhiều trận đánh trước và sau vòng sơ bộ tại từng tiểu bang cho đến khi được đa số trong đảng chọn làm thụ ủy của liên danh Cộng Hòa - gồm ứng cử viên tổng thống và phó tổng thống. Những người có tầm nhìn hay tham vọng lớn nhất đều nhắm vào hai vị trí đó trong khi vẫn phải vận động ra tiền cho cuộc chạy việt dã băng đồng.

Ðấy là một trận “marathon” xuyên bang trải qua 21 tháng khi mà thành tích và từng lời phát biểu từ vài chục năm trước lại được phơi bày hoặc bị phanh phui. Thành phần tích cực nhất thì chỉ ngó vào gà nhà cho tới ngày phải đổi ý và tìm ra người hy vọng đắc cử để phần nào thực hiện sở nguyện của mình. Tình trạng bát nháo ấy cũng là cơ hội cho cử tri chọn lựa.

Bên Dân Chủ thì tin chắc rằng Hillary đã tự chuẩn bị cho cuộc đua từ hai chục năm trước, rồi đang giật mình nghĩ lại. Nhưng tính ra thì cũng còn hai chục chính khách có thể giật bó đuốc heo hắt từ tay Hillary để dẫn đảng trở lại Tòa Bạch Cung. Dù có được truyền thông công khai hay kín đáo yểm trợ, họ vẫn gặp quy luật phũ phàng của bầu cử, là có thể bị đánh bại.

Trong suốt 21 tháng này, bộ máy công quyền vẫn chạy, và thị trường vẫn lên xuống theo quy tắc quái đản là chẳng có gì vĩnh viễn trường cửu! Và chẳng ai là không thay thế được.

Dân Mỹ sướng hơn dân Tầu và dân Nga nhiều, vì nếu mua hớ thì vẫn có quyền đổi ý.

Chuyện chỉ có ở nước Mỹ?

Tối Thứ Bảy 14, Jose Espinoza tại Quận Madura ở miền Trung California vừa vồ xế hộp thì bị cảnh sát rượt về tội ăn cắp xe. Biết thống kê tội phạm tại Hoa Kỳ, anh bèn xịt sơn đen lên mặt thành người da đen để tẩu thoát. Mà chẳng thoát. Cảnh sát thoát tội cố tình chiếu cố dân da đen!
Nguyễn-Xuân Nghĩa