Một góc sàn chứng khoán Thượng Hải, 05/01/2015. Reuters/Aly Song

Bất đồng không được giải quyết giữa Hy Lạp với các chủ nợ, có thể đưa Athens ra khỏi khu vực đồng euro, là chủ đề chính của nhiều nhật báo hôm nay. Le Monde chạy tựa lớn : « Châu Âu chuẩn bị cho việc Hy Lạp vỡ nợ ». « Châu Âu không còn loại trừ khả năng Hy Lạp ra khỏi euro » là tựa của Le Figaro. « Hy Lạp khiêu vũ bên bờ vực thẳm » là tên bài xã luận của báo La Croix. Trước hết xin giới thiệu bài bình luận đáng chú ý trên Les Echos mang tựa đề « Trung Quốc, vô địch thế giới về ‘‘tuyên truyền’’ ».
Bài viết do thông tín viên gửi về từ Bắc Kinh ghi nhận bức tranh hết sức tươi sáng mà truyền thông Trung Quốc mô tả về tình hình kinh tế trong nước và sức mạnh của Trung Quốc trên trường quốc tế. Về đối ngoại, Bắc Kinh đang thể hiện một quyền lực tài chính chưa từng thấy, với hàng tỉ đô la cho « con đường tơ lụa mới », Trung Quốc là trụ cột của một ngân hàng mới của các nước đang trỗi dậy, lãnh đạo Trung Quốc hết sức hào phóng với Brazil, Pakistan… Ở trong nước, chỉ trong một năm qua, sàn Thượng Hải lên cơn sốt, với giá chứng khoán tăng hơn 130%. Xu thế này khiến rất nhiều người dân thường có cảm giác đang giàu nhanh như có phép lạ, gây phấn chấn trong toàn xã hội.

Về mặt xã hội, hệ thống tuyên truyền của Nhà nước Trung Quốc đã « vào cuộc tận lực ». Tai nạn thảm khốc của một tàu chở khách trên sông Dương Tử khiến 440 người chết, đã được chính quyền sử dụng như một cơ hội để đánh bóng hình ảnh của chế độ. Với việc Thủ tướng có mặt khắp nơi, thăm hỏi người thoát chết, giám sát ê kíp cứu nạn… Truyền thông chỉ đưa ra chủ yếu những lời kể về các hành động cứu nạn anh hùng, mà nhấn chìm trong im lặng những nỗi đau và sự tức giận của các gia đình nạn nhân.

Một kịch điểm của sự tuyên truyền là việc, hồi đầu tuần, Bắc Kinh công bố Sách Trắng, ca ngợi « những thành tựu tuyệt vời » tại Trung Quốc trong lĩnh vực nhân quyền, đúng vào giai đoạn, mà số lượng nhà báo, luật sư hay nghệ sĩ bị bỏ tù hay bị đàn áp gia tăng.

Les Echos ghi nhận, « dường như không có gì có thể ngăn cản được sự khải hoàn của một chế độ đang ở đỉnh cao của sức mạnh và của việc làm chủ các hình ảnh về bản thân mình ». Một biểu hiện cho tính hiệu quả của bộ máy tuyên truyền, đó là dân chúng rất hâm mộ tân chủ tịch, ông Tập Cận Bình.

Không thừa nhận bế tắc, Bắc Kinh phi đại về phía trước
Tuy nhiên, Les Echos nhận xét, « có một cái gì đó bối rối đằng sau những tuyên truyền » tụng ca thản nhiên này. Tờ báo đặt câu hỏi : « Phải chăng Trung Quốc thực sự tin rằng giờ thống trị tuyệt đối của mình đã tới ? ». Câu trả lời là : phong cách tuyên truyền ồn ào đó là một dấu hiệu cho thấy « sự bối rối gia tăng » của chế độ. Điều này đúng với trường hợp tai nạn đường thủy nói trên, cũng như đối với nền kinh tế Trung Quốc nói chung.

Cơn sốt chứng khoán Thượng Hải đang che lấp một thực tế là tất cả các chỉ số kinh tế đều cho thấy Trung Quốc đang khựng lại, với triển vọng tăng trưởng thấp nhất kể từ 1990. Tờ báo kinh tế Les Echos cũng thừa nhận, chính quyền Bắc Kinh đã có một số biện pháp để cải cách hệ thống, thế nhưng về cơ bản, họ lại không muốn « chấp nhận điều không thể tránh khỏi ». Vào thời điểm mà trên bình diện tiền tệ, việc hãm phanh là cần thiết, chính quyền lại mở cửa cho vay tín dụng, bất kể nạn đầu tư dư thừa và khả năng tiêu thụ yếu. Chỉ mới đây thôi, chính quyền Trung Quốc đã từ bỏ một số biện pháp được coi là dũng cảm hồi năm ngoái, như siết chặt tín dụng ở cấp địa phương. Các ngân hàng thậm chí còn nhận được chỉ thị tiếp tục cho vay đối với các cơ sở không có khả năng thanh toán.

Theo Les Echos, chính việc không có một khả năng thay đổi chính trị (như trong một chế độ đa đảng) đã khiến chế độ hiện hành tại Trung Quốc rất sợ hãi trước viễn cảnh một khủng hoảng kinh tế. Vào thời điểm sắp đi vào ngõ cụt, thay vì cải cách – hãm phanh tín dụng, chính quyền Bắc Kinh lại từ chối nhìn nhận sự thực, chọn con đường phi đại về phía trước, với giải pháp « hết sức đáng lo ngại », là khuyến khích vay nợ chồng chất.
Theo RFI