Barbie có lẽ là cô búp bê nổi tiếng nhất trên thế giới. Hầu như bé gái nào cũng ít nhiều biết đến Barbie và thầm ước ít nhất một lần được sở hữu. Barbie có thời được yêu thích đến nỗi, với nhiều bé gái, Barbie không chỉ là con búp bê bằng nhựa bình thường nữa mà đã được nhân cách hóa, trở thành một thành viên trong nhà, là một người em, được nâng niu, bế ẵm, và luôn luôn được đặt ở một vị trí trang trọng trong phòng ngủ.
Barbie được bà Ruth Handler, đồng sáng lập công ty Mattel, vẽ kiểu và thiết kế, và được giới thiệu lần đầu tại Hội chợ Thế giới năm 1959. Sinh nhật của nàng là ngày 9 tháng 3. Và ngay sau khi xuất hiện, Barbie đã nổi tiếng ngay. Năm đầu tiên bán được 350,000 con và trải qua nhiều thế hệ, Barbie vẫn luôn được yêu mến và ngự trị ở ngôi vị nữ hoàng của thế giới búp bê.
Mặc dù nổi tiếng nhưng có một vài chi tiết cá nhân của nàng mà ít người biết đến: tên đầy đủ của Barbie, được ghi trong một số sách của nhà xuất bản Random House, là Barbara Millicent Robers; cha mẹ nàng là ông bà George và Margaret Roberts, sống tại thị trấn tưởng tượng Willows, tiểu bang Wisconsin; Barbie theo học tại trường Trung học Willows. Nhưng có những chi tiết khác thì hầu hết những người sở hữu Barbie đều biết: nàng có người yêu tên Ken, nhưng cuộc tình này lúc nóng lúc lạnh; năm 2004, một bản tin từ công ty Mattel thông báo cho biết Barbie và Ken đã quyết định chính thức chia tay; nhưng đến năm 2006, sau khi Ken được “sửa sang” lại sắc đẹp thì công ty Mattel cho biết họ hy vọng ngọn lửa tình của hai người được ấm trở lại. Barbie có rất nhiều thú cưng: từ chó mèo cho đến những loài hiếm như gấu panda và ngựa vằn. Nàng còn sở hữu nhiều loại xe thể thao, trong đó có chiếc Corvette mui trần màu hồng rất xinh xắn. Như vậy có thể nói, Barbie có một cuộc sống sung túc và hạnh phúc hơn rất nhiều người bình thường khác.
Tuy nhiên, kể từ khi xuất hiện, Barbie đã gặp nhiều sự chỉ trích là nàng đã cố tình cổ động cho một thân hình có thể là đẹp, lý tưởng, nhưng không lành mạnh. Cứ thử tưởng tượng nếu Barbie là một người phụ nữ thật sự ngoài đời, nàng sẽ cao 6 feet (1 mét 8), cân nặng 100 pounds (45 ký) và có vòng ngực 39 inches (99 cm), vòng eo 19 inches (48 cm) và hông thuôn gọn. Theo các bác sĩ, với kích cỡ đó Barbie sẽ yếu đến nỗi nàng phải đi bằng cả hai chân lẫn hai tay và sẽ không đủ sức để giữ cho đầu của nàng được thẳng. Với một thân hình không có thực ở ngoài đời như thế có thể biến nàng thành một người từ hành tinh khác.
Một cuộc nghiên cứu cho biết, với vòng ngực 36 inches và vòng eo 18 inches như thế, Barbie sẽ phải thiếu khoảng 17% chất mỡ cần thiết cho cơ thể và như vậy có nghĩa là sức khỏe của nàng đang có vấn đề.
Dù bị chỉ trích thế nào đi nữa, Barbie vẫn là hình ảnh của một người mẫu lý tưởng cho tất cả các bé gái. Với một thân hình thon gầy hiếm có, nàng có một người bạn trai, một mái ấm gia đình, và suối tóc vàng óng ả thơm tho – nói chung nàng có một đời sống có thể nói là hoàn hảo. Vậy, có bé gái nào lại không muốn trở thành Barbie? Những em bé gái được mẹ mua cho một búp bê Barbie khi còn nhỏ, chơi với Barbie trong suốt quãng đời thơ ấu đó và khi lớn lên, nhiều bé gái mang theo mơ ước được thành như một Barbie vậy. Nhưng đó là điều không thể có được. Một Barbie bằng nhựa với một thân hình như thế thì thấy xinh xắn đấy, nhưng nếu là một người thật ngoài đời, với đôi chân dài thẳng đuột và chiếc eo nhỏ xíu đó, thì sẽ bị coi là dị dạng.
Tuy Barbie có bị chống đối thật, số bán của Barbie không bị ảnh hưởng, vẫn đứng đầu danh sách số búp bê bán được trong nhiều năm. Hơn nữa, Barbie đã trở thành một biểu tượng của văn hoá và phần nào ảnh hưởng tới những nếp sinh hoạt và suy nghĩ của nhiều bé gái. Nhưng mấy năm gần đây, số búp bê Barbie bán ra đã sụt giảm đều mỗi năm. Chỉ riêng từ năm 2012-14, số búp bê Barbie bán ra đã sụt giảm 20% và tiếp tục sụt giảm trong năm 2015, và điều đáng nói hơn cả là trong dịp lễ nghỉ cuối năm vừa qua số Barbies bán ra sụt giảm một con số đáng ngại là 13%. Có lẽ một phần vì lý do đó mà công ty Mattel quyết định thay hình đổi dạng Barbie và vừa cho giới thiệu ba mẫu hình Barbie hoàn toàn mới: một cao, một bé, và một tròn trĩnh, có da có thịt. Ngoài ra, một điều quan trọng không kém, ba nàng Barbie mới này còn có bảy màu da khác nhau sẽ làm vừa lòng đủ mọi loại khách hàng. Trong ba nàng Barbie mới này, nàng có thân hình đầy đặn với đầy đủ những đường cong là được báo chí Mỹ khen ngợi hết mình, cho đây là mẫu hình thực tế nhất của một cơ thể khoẻ mạnh, lột tả đúng chân dung của đa số phụ nữ Mỹ ngày nay. Đến nỗi tờ tạp chí Time đã cho in hình cả ba nàng Barbie này trên trang bìa của số báo mới nhất.
Công ty Mattel còn cho biết, Barbie mới này rất “thông minh.” Nhưng vì Barbie là búp bê không nói nên không thể đo lường mức độ thông minh dựa trên lời nói của nàng mà có lẽ phải xem trang phục của nàng và những thiết bị hiện đại nàng mang theo bên mình. Và quả thật, trong túi sách của nàng Barbie mới có mang theo một điện thoại thông minh và một máy tính bảng. Nàng còn mang theo bên mình một chiếc cặp táp đựng giấy tờ. Nhìn típ người đó thì ta có thể đoán phần nào nàng là loại người thông minh và linh hoạt.
Thay đổi hình dáng của Barbie không chỉ đơn giản là thay đổi một con búp bê ta thường thấy bán ở các cửa hàng mà nó đòi hỏi công ty Mattel phải thay đổi hoàn toàn tất cả các khâu sản xuất: phải thiết kế một loạt quần áo mới cho Barbie để phù hợp với thân hình mới, thậm chí phải đóng thêm những đôi giày mới để vừa với đôi chân lớn hơn của nàng. Những trang phục này đóng một vai trò quan trọng tạo nên cá tính của Barbie và không thể thiếu được, bởi vì ngay từ ngày đầu xuất hiện, Barbie luôn được xem như là loại búp bê thời trang. Những trang phục nàng mặc đôi khi đã trở thành những quần áo thời trang thật ngoài đời.
Việc công ty Mattel thay đổi hình dáng của Barbie nhìn từ bên ngoài là một quyết định kinh doanh, thay đổi để giữ vững thương hiệu Barbie. Nhưng nếu nhìn xa hơn trong quyết định đó, người ta thấy ra một điều là số búp bê Barbie bán ra sụt giảm đều đều trong mấy năm gần đây có lẽ là vì quan niệm về nét đẹp của nữ giới, trong đó kể cả các bé gái, nay đã khác trước. Nếu xem quan niệm về nét đẹp như một phần của văn hoá thì văn hoá, hay bất kỳ thứ gì khác, đều phải thay đổi theo thời gian. Không có điều gì là bất biến trên cõi đời này.
Dân số Hoa Kỳ độ ba thập niên nay đã có nhiều thay đổi và càng ngày càng trở nên đa sắc tộc. Người da trắng không còn là đa số áp đảo như trước nữa, và mặc dù số phụ nữ da trắng vẫn còn xuất hiện nhiều trên phim ảnh, trên truyền hình và các chương trình quảng cáo, nhưng cũng càng ngày càng có nhiều phụ nữ da màu như Lupita N’yongo và Gina Rodriguez và Maggie Q được nổi tiếng và chú ý tới nhiều hơn. Hãy nhìn những biểu tượng của nét đẹp thời đại, từ cô ca sĩ Beyoncé tới những nữ minh tinh như Christina Hendricks hay Jennifer Lawrence, đều có đầy đủ những đường cong cơ thể không chỉ làm ngây ngất các đấng nam nhi mà luôn cả nữ giới nữa. Do ảnh hưởng của những phụ nữ này, và ảnh hưởng của một nền văn hóa thường luôn khuyến khích và đề cao thay đổi, những nét đẹp truyền thống nếu giữ lại lâu quá sẽ trở thành cũ và làm người ta chán là điều dễ hiểu.
Nét đẹp của phụ nữ luôn thay đổi theo từng thời đại. Có lúc phụ nữ phải có thân hình gầy mảnh khảnh kiểu “mình hạc xương mai” mới là đẹp. Nhưng nay phụ nữ phải đầy đặn khỏe mạnh mới được nhiều người thích. Đọc các tác phẩm văn chương cổ điển, phụ nữ đẹp được mô tả có làn da trắng ngần. Nay, phụ nữ có làn da ngăm nâu mới được nhiều người ưa chuộng, và trong tương lai rất có thể màu da phải đậm đà hơn nữa mới càng đẹp. Nếu không thế thì người ta đâu phải chen chúc nhau ra phơi nắng ở các bãi biển mùa hè. Chỉ vì đơn giản là người ta muốn tô đậm thêm da thịt cho đẹp và cho đúng mốt đúng thời.
Trong ý nghĩa đó, nàng Barbie – một biểu tượng văn hóa, và là một sản phẩm thương mại tầm vóc – đã phải thay đổi. Kể từ lần đầu xuất hiện vào cuối thập niên 1950 đến nay, quả tình Barbie cũng đã trải qua nhiều lần thay đổi, từ mái tóc bạch kim đến tóc đen, từ màu mắt xanh lơ đến mắt nâu nhạt, nhưng thân hình thon gọn của nàng, nhất là cái vòng eo bé tí teo đó, thì chưa bao giờ thay đổi. Vì vậy, lần thay hình đổi dạng này là cuộc thay đổi toàn diện nhất.
Mặc dù Barbie được xếp loại là một món đồ chơi, nhưng trên thực tế, nàng Barbie đã vượt qua cái ranh giới của một món đồ chơi bình thường để thành đối tượng đi vào đời sống của nhiều bé gái, làm bầu bạn với các em và là hình ảnh mà các em mong muốn trở thành khi lớn lên – một con người tốt đẹp cả trong lẫn ngoài. Có lẽ vì nhận thức được điều đó nên nhà sản xuất đã chấp nhận phá bỏ lệ cũ và thay đổi toàn diện hình hài của Barbie, gửi đi một thông điệp đúng đắn cho cả người lớn lẫn trẻ em rằng nét đẹp không chỉ là sắc diện bề ngoài mà còn phải là một người với cơ thể khỏe mạnh nữa.
Nhưng phải công nhận là qua suốt gần 60 năm có mặt trong đời sống của nhiều người trong chúng ta, tuy nhà sản xuất đã thay đổi hình dạng cho Barbie nhiều lần, có một điều không bao giờ thay đổi là nàng vẫn đẹp, vẫn cứ mãi xuân xanh không bao giờ tàn. Nàng như một đóa hoa vĩnh cửu.
Huy Lâm
