Cuối năm vừa rồi, một loạt những nghệ sĩ nổi tiếng, từ George Michael, Carrie Fisher đến Debbie Reynolds, không hẹn mà cùng rủ nhau đi chuyến tàu suốt về bên kia thế giới đã được báo chí nhắc tới nhiều và biết bao nhiêu người hâm mộ bày tỏ lòng thương tiếc khôn nguôi trên các trang mạng Facebook cũng như Twitter. Thế nhưng, cũng trong khoảng thời gian này, có một người đàn ông cũng đi cùng chuyến tàu đó mà hầu như chả ai biết đến mặc dù việc làm của người đàn ông này, hay nói đúng hơn, sản phẩm mà ông phát minh ra đã ảnh hưởng ít nhiều lên đời sống của chúng ta.
Người đàn ông đó tên là Robert L. Hulseman và sản phẩm do ông phát minh ra là chiếc ly nhựa Solo màu đỏ, một vật xuất hiện thường xuyên tại các buổi tiệc – từ những buổi tiệc tất niên, tết nhất, sinh nhật, cho đến những buổi picnic nướng thịt ngoài trời – và hầu như ai trong chúng ta cũng đã từng ít nhất một lần cầm nó trên tay.
Công ty Solo Cup Company được ông bố thành lập từ năm 1936 và Hulseman bắt đầu làm việc tại xưởng máy từ năm 18 tuổi. Khởi đầu là những công việc lặt vặt, rồi leo dần lên chức tổng giám đốc và giúp phát triển công ty thành một trong những công ty đóng gói thực phẩm lớn nhất trên thế giới.
Lúc đầu, công ty Solo sản xuất những chiếc ly giấy hình nón mà ngày nay ta vẫn thấy người ta để cạnh những máy nước lọc trong nhiều văn phòng. Rồi đến thập niên 1950, loại nước ngọt soda thịnh hành, công ty Solo cho sản xuất những loại ly giấy có tráng sáp nến để nước khỏi ngấm ra ngoài như ta vẫn thấy còn được sử dụng ở những nhà hàng thức ăn nhanh như McDonald’s.
Đến khoảng thập niên 1970, Hulseman đưa ra sáng kiến làm ra chiếc ly nhựa mà cho đến nay đã trở nên phổ biến đến nỗi có thể nói không một buổi tiệc nào mà không cần đến nó: nhẹ, tiện lợi, an toàn, người ta có thể làm rớt mà không sợ bể, có thể xếp lên thành hàng chồng rất gọn, uống xong rồi chỉ việc vất nó vào thùng rác vì rất rẻ, hoặc cẩn thận hơn, cho vào thùng tái chế mà không bị mang tiếng là xả rác. Và một điều quan trọng khác, vì là màu đỏ ở bên ngoài thành ly, người ta không thể biết trong đó chứa loại nước gì, có thể là rượu, bia, hay hiền lành hơn, là nước ngọt hoặc trà đá mà không sợ bị ai chê là dân cù lần không biết nhậu.
Chiếc ly nhựa Solo được nhiều người ưa chuộng có lẽ một phần vì nó xuất hiện đúng lúc khi mà cuộc sống ngày càng bận rộn, người ta ráng tiết kiệm được chút thì giờ nào thì hay chút đó, và nhất là càng không thể phí thì giờ cho những công việc không đáng như rửa chén bát. Sự xuất hiện của nó đã đáp ứng được nhu cầu của đa số, và do đó không ai ngạc nhiên vì sự nổi tiếng của nó, trở thành một vật thể quen thuộc cho mọi giới và mọi lứa tuổi. Nó còn được ca nhạc sĩ loại nhạc đồng quê Toby Keith viết thành bản nhạc “Red Solo Cup” được hàng chục triệu người nghe trên trang YouTube.
Riêng cá nhân ông Hulseman khi làm ra chiếc ly này, ông muốn nó được dùng trong những buổi tiệc đầm ấm của gia đình chứ không phải nơi những buổi tiệc đông người ồn ào, huyên náo. Nhưng cũng như tất cả mọi sản phẩm khác, chiếc ly Solo màu đỏ khi được làm ra nó đã vuột khỏi sự kiểm soát của người phát minh và thuộc về đám đông quần chúng, và giới tiêu thụ chính là người quyết định số phận của nó.
Chiếc ly sau này còn được làm với màu xanh, vàng và hồng, nhưng màu đỏ cho đến nay vẫn là màu được ưa chuộng nhất.
Ngoài phát minh ra chiếc ly nhựa Solo, Hulseman còn phát minh ra một thứ khác nữa cũng rất quan trọng: cái nắp nhựa của loại ly cà phê mang đi; mà sự đóng góp của nó cũng không thua kém chiếc ly nhựa bao nhiêu. Đây là chiếc nắp nhựa mà hầu hết chúng ta ai cũng đã từng sử dụng qua, nhất là khi lái xe đi chơi xa cần một ly cà phê cho đỡ buồn ngủ. Chiếc nắp này có một cái núm nhô lên để người sử dụng kề môi vô uống cho dễ mà không sợ nước cà phê tràn ra làm vấy bẩn quần áo.
Tuy nhiên, chiếc ly nhựa mới chính là phát minh làm nên tên tuổi Hulseman nói riêng và công ty Solo nói chung, và hơn nữa, nó còn là một sản phẩm biểu tượng của chủ nghĩa tư bản cũng như cho lối sống đô thị thời hiện đại, trở thành chiếc ly được nhiều người chọn cho những bữa tiệc ngoài trời hay những bữa nhậu trước những trận đấu bóng. Bên ngoài thành ly làm bằng thứ nhựa bóng người ta có thể dùng loại bút lông Sharpie mực đen để viết tên chủ nhân của nó lên đó, tiện lợi và hữu dụng cho những buổi tiệc đông người để tránh bị lẫn lộn và như thế không ai có đủ lý do vững vàng để biện hộ cho việc cầm nhầm ly người khác của mình nếu như không chịu nhìn nhận rằng mình đã quá say rồi.
Trong khi người sử dụng có thể nhận thấy chiếc ly nhựa Solo nhẹ và cân đối, nhất là khi người ta đổ thức uống vào cho đầy tràn lên đến miệng ly thì nó vẫn tỏ ra vững vàng chứ không có dấu hiệu nào làm cho người đang cầm nó phải lo ngại là sẽ bị đổ, nhưng cái ít được người ta để ý tới lại là cách thiết kế thật đơn giản của nó để nhằm giải quyết một nan đề trước đó là khi những chiếc ly nhựa này được xếp chồng lên nhau thì chúng dễ bị dính chặt vào nhau.
Trước khi phát minh ra được chiếc ly nhựa Solo, mỗi khi những chiếc ly nhựa được xếp chồng lên nhau thì thường rất khó gỡ rời ra được, là vì chúng làm bằng nhựa, mà nhựa mỏng thì dễ dính vào nhau. Người ta đã thử đủ mọi cách thiết kế khác nhau để giải quyết vấn đề bất tiện trên nhưng vẫ không mang lại kết quả mà còn làm tăng chi phí sản xuất và phẩm chất chiếc ly lại kém, dễ bị hư rách.
Người ta phải chờ cho đến khi Hulseman xin được bằng sáng chế năm 1976 và chiếc ly nhựa Solo xuất hiện. Được mô tả là “chiếc ly nhựa thật mỏng có thể uống hết nước trong đó mà vẫn không bị đổ,” theo công ty Solo, chiếc ly nhựa Solo đưa tới hai điểm phát minh chính là giúp giải quyết vấn đề dễ dính khi xếp chồng lên nhau và không còn gặp khó khăn khi gỡ nó ra từ khuôn đúc.
Theo như lời giải thích trong bằng sáng chế, những điểm khác biệt của chiếc ly nhựa Solo là miệng của mỗi chiếc ly có vành cong ra ngoài. Khi nhiều chiếc ly được xếp chồng lên nhau, miệng của chiếc ly bám vào thành chiếc ly khác làm cho chiếc ly nằm bên trên không tụt xuống quá chặt vào chiếc ly nằm dưới.
Nhưng, sau thiết kế đầu tiên được hoàn tất thì nhà sản xuất lại gặp một vấn đề khác. Khi những chiếc ly được xếp chồng lên nhau và nếu bị ấn mạnh quá thì đáy ly dễ bị móp và rất khó gỡ rời từng chiếc một ra sau đó. Do đó, thiết kế mới đã cho bóp đáy ly bé lại một chút và đúc thêm vài đường rãnh ở đáy. Nhờ vậy mà chiếc ly nhựa Solo cứng cáp hơn ở phần đáy và cho phép có thêm không khí luân chuyển giữa những chiếc ly khi được xếp chồng lại, nhờ vậy nó giúp làm tách rời từng chiếc ly một ra chứ không dính chặt lại như trước.
Có một điều thường bị hiểu lầm là có một số ly nhựa Solo có những đường vòng tròn quanh thành ly và được một số người giải thích đây là dấu mốc đo lường để người sử dụng biết mà đoán chừng cần đổ bao nhiêu lượng bia, rượu nhẹ hay rượu mạnh. Nhưng công ty Solo đã bác bỏ lời giải thích này và cho biết những đường tròn quanh thành ly đó chỉ đơn giản là giúp cho người sử dụng cầm chiếc ly được chặt hơn.
Kể từ ngày đầu xuất hiện cho tới nay chiếc ly nhựa Solo đã trải qua nhiều lần được thiết kế lại và phiên bản mới nhất được sửa đổi là năm 2009 với phần đáy của ly được đổi thành hình vuông vì được cho là vững hơn hình tròn nguyên thủy. Nhưng dù đã được thay hình đổi dạng nhiều lần, các nhà thiết kế và sản xuất vẫn rất cẩn thận không thay đổi hai nguyên tắc căn bản trong thiết kế nguyên thủy của Hulseman: hình thể chiếc ly Solo không có đường nối và rất dễ làm.
Nhìn chiếc ly đơn giản thế mà đã có biết bao công sức, tim óc được dồn vào đó, và ta học được bài học về sự tỉ mỉ và cẩn trọng trong công việc của người Mỹ. Đó chính là lý do chiếc ly nhựa màu đỏ Solo đạt được thành công ngoài sự mong đợi của người làm ra nó và trở thành một sản phẩm biểu tượng của người Mỹ.
Chắc đã từng có nhiều lần chúng ta vô tình nhìn thấy nhưng không thèm chú ý tới những chiếc ly nhựa Solo bị người sử dụng sau khi dùng xong đã vất nó lăn lóc đâu đó trên mặt bàn hay trên nền đất ở một buổi tiệc nào đó. Nhưng chúng ta nào biết cái vật tầm thường, rẻ tiền, dùng xong rồi bỏ đó chính là kết quả tim óc từ ý tưởng kết hợp với kỹ thuật để đưa tới một thiết kế với rất nhiều chi tiết của ông Robert Hulseman. Vả lại, chiếc ly được nhiều người ưa chuộng, ngoài sự tiện lợi, có thể là vì nó đẹp ở sự đơn giản. Sự đơn giản có đôi khi vượt lên trên sự cầu kỳ, và để chế tạo ra một sản phẩm càng đơn giản và hữu dụng bao nhiêu thì lại càng khó khăn hơn bấy nhiêu. Giữ được sự đơn giản, không chỉ riêng chiếc ly nhựa mà còn nhiều thứ khác trong đời sống chúng ta, không phải là điều dễ làm.
Huy Lâm
