Chúng ta đang đứng bên những bờ vực núi lửa. Không chỉ là đứng trước cơ nguy của những trận khủng bố, với những chiếc xe chở đầy bom phóng tới, hay với các phi cơ hành khách nổ giữa bầu trời. Liên tục nhiều năm, lúc nào cũng nghe Bắc Hàn hăm dọa biến Seoul thành biển lửa, và bây giờ là lời hăm dọa mưa bom nguyên tử hướng về Hoa Kỳ.

Trong tuần qua, lại nghe tin Trung Quốc hăm dọa tấn công Việt Nam nếu không chịu ngưng khoan dầu ở một lô ở Biển Đông. Hòa bình như dường không thể có trong cõi này. Thực sự hy hữu là những ngày hòa bình.

Trong tuần này, cũng là những ngày tưởng niệm các trận bom nguyên tử ở Nhật Bản – khi Hoa Kỳ dội 2 quả bom nguyên tử xuống Hiroshima ngày 6 tháng 8/1945, và xuống Nagasaki ngày 9 tháng 8/1945. Kết quả ước chừng là hơn 200 ngàn người chết tại hai thành phố này, và là một trong các nguyên nhân buộc Nhật Bản đầu hàng. Phần lớn người chết là thường dân trong thành phố. Họ là người già, là phụ nữ và trẻ em. Vì hầu hết chiến binh đang ở các chiến trường.

Dội bom xuống các thành phố đúng hay sai là chuyện của các nhà chính trị, các nhà đạo đức. Với người đã chết, không còn chuyện gì đúng sai nữa, chỉ là một thế giới im bặt, không cả một hơi gió thì thầm, không cả một tiếng thở dài than vãn. Một thời tuổi trẻ của tôi, đứng nhìn quanh mình là núi rừng Ban Mê Thuột trong tháng 3/1975, khi thấy bầu trời hoàng hôn rực đỏ chợt nhớ một cuốn phim về Hiroshima. Chữ viết là của người sống. Và thơ là chữ viết cho những người đã biến mất. Có lúc, tôi đã tìm giấy bút làm thơ.

MƯA BOM NGÀY MỚI LỚN

Hiroshima – có phải ai đã gọi
đã nhắc tên tôi ngày mặt trời nổ
có phải tia bom chưa tắt nổi
trong mắt tôi còn kinh ngạc mở
trừng trừng xác người ngập lối
các trận mưa bom sáng trưa chiều tối
bám chặt hồn tôi như hơi thở
Hiroshima, Sài Gòn, Hà Nội
có phải mưa bom đầy trí nhớ
còn đau trong tim ngày ngày tháng tháng
mắt em có thấy xa nơi cuối gió
không lời, lặng lẽ, im vắng.

Ngày 15 tháng 8 năm 1945, Đế quốc Nhật Bản đầu hàng vô điều kiện Khối Đồng minh và ký vào văn kiện đầu hàng ngày 2 tháng 9 năm 1945, chính thức chấm dứt Chiến tranh thế giới thứ hai.

Sau đây là một vài bài thơ để ghi nhớ về các trận bom nguyên tử 1945. Phan Tấn Hải chuyển ngữ từ Anh sang Việt.

.


Sadako Kurihara (1913 – 2005) là một nhà thơ, nhà văn và là nhà hoạt động hòa bình thoát chết từ trận bom Hiroshima. Bài thơ nhan đề “Chúng Ta Hãy Là Những Bà Đỡ” dựa vào kinh nghiệm của bà trong một hầm trú bom sau trận bom. Thực tế, bà đỡ sống sót và sau đó gặp lại em bé mà bà giúp đưa vào đời. Bản Việt dịch dựa theo bản Anh dịch của Richard Minear. Bài thơ như sau.

.

CHÚNG TA HÃY LÀ NHỮNG BÀ ĐỠ! MỘT CHUYỆN CHƯA KỂ VỀ TRẬN BOM NGUYÊN TỬ

Đêm, trong hầm một tòa nhà bê tông đã trở thành đổ nát
Các nạn nhân trận bom nguyên tử chen chúc trong phòng
Bóng tối phủ khắp – không có cả một cây đèn cầy
Bốc mùi của máu tươi, mùi khó chịu của sự chết
Nỗi gần gũi của những người toát mồ hôi, những tiếng rên
Từ tất cả những thứ như thế, một tiếng nói kinh ngạc:
“Em bé đang ra đời!”
Trong hầm trú địa ngục đó,
Vào giây phút đó, một thai phụ trẻ sinh nở
Trong bóng tối, không một que diêm, phải làm gì?
Quên những cơn đau riêng, người ta lo cho cô.
Và rồi: “Tôi là một bà đỡ. Tôi sẽ giúp bé chào đời.”
Người mới nói, bản thân đã bị thương nặng, trước đó vài khoảng khắc đã rên đau đớn.
Và như thế, một đời sống mới khai sinh từ bóng tối của hầm địa ngục đó.
Và như thế, bà đỡ đã chết trước khi mặt trời mọc, vẫn còn tắm trong máu.
Chúng ta hãy là những bà đỡ!
Chúng ta hãy là những bà đỡ!
Ngay cả nếu chúng ta mất mạng mình để làm như thế.

.


Bài thơ “How could I understand?” (Làm sao tôi có thể hiểu?) củ Michael R. Burch, một nhà thơ Hoa Kỳ có tác phẩm in trên nhiều báo và tạp chí. Bản Việt dịch của bài thơ như sau.

.

LÀM SAO TÔI CÓ THỂ HIỂU

Làm sao tôi có thể hiểu
ánh sáng đó
có thể
đau đớn?
.
Hình ảnh đó
có thể
hiển lộ ra?
.
Làm sao tôi có thể hiểu
cái giá của
sự ngu dốt của tôi,
hay hình ảnh
mặt trời nổ hoa?
.
Ai nơi đó để bảo tôi
rằng tôi cũng
có thể là một trong những
Người Đã Biến Mất?


Bài thơ 3 dòng sau đây của Shigemoto Yasuhiko, viết để nhớ lại trong một ngày chứng kiến bom nổ Hiroshima khi ông là cậu bé 15 tuổi. Bài thơ hài cú có bản Anh dịch của David McNeill.

Ngày Hiroshima –
Tôi tin là có xương người
Dưới những vệ đường.

Bài thơ sau đây của Carrie Richards, nhan đề “Hiroshima”…

HIROSHIMA

một hồ nước bất động
phản chiếu bầu trời tuyệt đẹp
nơi chiến tranh một thời nuốt sửng mặt trời –
hoa trôi mặt hồ như nước mắt
lướt trên những vết thương xưa cũ
trong khi chim bồ câu bay ngược gió.

Phan Tấn Hải