Biểu tình hồi giữa tháng Tư năm 2015 phản đối Nhà máy Nhiệt điện Vĩnh Tân 2 gây ô nhiễm, khiến quốc lộ 1, đoạn chạy qua Tuy Phong, Bình Thuận bị tắc suốt hai ngày. Sau Nhà máy Nhiệt điện Vĩnh Tân 2 gây ô nhiễm trên đất liền, Nhà máy Nhiệt điện Vĩnh Tân 1 hứa hẹn gây ô nhiễm dưới biển. (Hình: Internet)
VIỆT NAM (NV) – Bị dư luận dồn vào thế không còn đường thoát, Bộ trưởng Tài nguyên – Môi trường Việt Nam đành tiết lộ lý do chính khiến chính phủ Việt Nam không lắc đầu với đề nghị đem bùn đổ xuống biển.
Tại cuộc họp báo diễn ra vào ngày 3 tháng 8, ông Trần Hồng Hà, Bộ trưởng Tài nguyên – Môi trường Việt Nam, bảo rằng, theo hợp đồng liên quan đến việc đầu tư, xây dựng Nhà máy Nhiệt điện Vĩnh Tân 1, bên nào chậm trễ sẽ bị phạt, mức phạt là 620.000 Mỹ kim/ngày. Vì vậy, Tập đoàn Điện lực Việt Nam và Bộ Công Thương Việt Nam phải lựa chọn “phương án tốt nhất”.

Tuy Bộ trưởng Tài nguyên – Môi trường Việt Nam không giải thích gì thêm nhưng thông tin do ông Hà tiết lộ đồng nghĩa với việc, Việt Nam chỉ còn một đường, gật đầu cho “chủ đầu tư” dự án Nhà máy Nhiệt điện Vĩnh Tân 1  đổ xuống biển một triệu tấn bùn. Nếu chần chừ, dự án đầu tư không hoàn tất đúng kế hoạch thì phải nộp tiền phạt vi phạm hợp đồng.
“Chủ đầu tư” dự án Nhà máy Nhiệt điện Vĩnh Tân 1 là Công ty Điện lực Vĩnh Tân 1 (VTPC 1). VTPC 1 là liên doanh giữa Tập đoàn Than – Khoáng sản Việt Nam (TKV) với Trung Quốc, trong đó phía Trung Quốc góp đến 95% vốn. Sau khi dự án này hoàn tất, Nhà máy Nhiệt điện Vĩnh Tân 1 sẽ đốt than để phát điện, bán cho EVN.
Theo tường thuật của Thời báo Kinh tế Việt Nam về cuộc họp báo vừa kể thì Việt Nam đã tự đặt mình vào thế cho VTPC 1 đổ bùn xuống biển từ lâu.
Đầu thập niên 2010, lúc phê duyệt dự án xây dựng Nhà máy Nhiệt điện Vĩnh Tân 1 (trị giá 1.700 tỉ Mỹ kim), Việt Nam đã phê duyệt cả kế hoạch xây dựng hệ thống cảng cho các tàu vận tải ghé vào đổ than. Muốn có cảng phải nạo vét, nạo vét tạo ra bùn, phải có chỗ đổ, chỗ đổ tiện nhất, ít tốn kém nhất đối với “chủ đầu tư” là biển và Việt Nam đã chấp nhận từ lâu.
Dân chúng Việt Nam chỉ chú ý đến các tác động tới môi trường của chuyện đổ một triệu khối bùn ở vùng biển thuộc huyện Tuy Phong, tỉnh Bình Thuận, sau khi mục kích hậu quả ô nhiễm ở vùng biển phía Bắc miền Trung hồi tháng 4 năm 2016 do Formosa gây ra.
Hàng chục triệu người bắt đầu chú ý, bày tỏ sự lo ngại khi 30 héc ta đáy biển ở vùng biển Tuy Phong sẽ bị phủ một lớp chất thải dày tới ba mét… Khi các chuyên gia khẳng định, do Bình Thuận là vùng nước trồi (hiện tượng hải dương – dòng nước lạnh đặc quánh di chuyển thường xuyên từ phía dưới đáy biển lên tầng cao hơn, thế chỗ cho dòng nước ấm hơn) rất lớn, nên ảnh hưởng của việc đổ chất thải sẽ loang rất rộng… Khi nước biển bị đục thì ánh sáng bị cản trở, ngăn chặn quá trình quang hợp, lưu thông khí, môi trường sống sẽ bị biến thành môi trường chết, phải mất hàng trăm năm mới có thể hồi phục… Khi đại diện Bộ Nông nghiệp – Phát triển nông thôn Việt Nam thú thật, nếu cho phép đổ bùn xuống vùng biển Tuy Phong, họ sẽ thay đổi qui hoạch, không chọn Bình Thuận làm một trong những nơi cung cấp tôm giống để thực hiện chiến lược nâng kim ngạch xuất cảng tôm lên 10 tỉ Mỹ kim nữa. Thậm chí bộ này có thể sẽ phải tính lại cả việc thực hiện các dự án quốc tế để bảo tồn nguồn giống các loại cá di cư theo vùng nước trồi ở Tuy Phong…
Đó cũng là lý do chuyện Bộ Tài nguyên – Môi trường cấp giấy phép cho VTPC 1 đổ bùn xuống biển làm hàng chục triệu người phẫn nộ. Rồi các chuyên gia tố cáo, báo giới phanh phui báo cáo biện minh cho việc Công ty Điện lực Vĩnh Tân 1 (VTPC 1) đem bùn đổ xuống vùng biển mà Bộ Tài nguyên – Môi trường Việt Nam sử dụng để khẳng định việc cấp giấy phép cho VTPC 1 đổ bùn xuống biển là có… “căn cứ khoa học” đã mạo danh ba nhà khoa học.
Diễn biến gần nhất, được cho là tích cực nhất, khiến nhiều người hy vọng, chính phủ Việt Nam sẽ gạt bỏ kế hoạch đổ bùn xuống biển là Thủ tướng Việt Nam yêu cầu Viện Hàn lâm Khoa học Việt Nam mời các chuyên gia thẩm định lại tác động đến môi trường của việc đổ một triệu khối bùn xuống biển…
Bộ trưởng Tài nguyên – Môi trường Việt Nam vừa chính thức cho biết thế này, quan điểm của chính phủ Việt Nam là đặt môi trường lên trên hết nhưng môi trường phải hài hòa với phát triển kinh tế. Năm 2018, Việt Nam có thể đối diện với tình trạng thiếu điện nên tiến độ của dự án xây dựng Nhà máy Nhiệt điện Vĩnh Tân 1 phải đáp ứng nhu cầu cân bằng việc cung cấp năng lượng cung cấp cho các tỉnh phía Nam. Trung tâm Nhiệt điện ở Tuy Phong (ngoài Nhà máy Nhiệt điện Vĩnh Tân 1 còn ba nhà máy phát điện bằng than nữa) đã được quy hoạch từ năm 2007.
Cách trình bày của ông Hà vô tình chỉ ra yêu cầu của Thủ tướng Việt Nam hôm 24 tháng 7 chỉ nhằm hạ nhiệt dư luận. Viện Hàn lâm Khoa học Việt Nam chưa công bố kết quả “thẩm định độc lập” thì ông Hà đã kết luận, nhiều người nhầm lẫn “vật chất nạo vét từ biển” là chất thải. Luật Biển quốc tế, Công ước London quan niệm “vật chất nạo vét từ biển” là tài nguyên và khuyến cáo cố gắng xem xét tái sử dụng tài nguyên này.
Bây giờ đã có thể hiểu tại sao trước làn sóng phản đối của dư luận, giới hữu trách tại Việt Nam liên tục hứa xem xét, thẩm định lại, kể cả “thẩm định độc lập” chứ chưa bao giờ khẳng định sẽ bác kế hoạch đổ bùn xuống biển.
Theo báo Người Việt