Luật sư Lê Công Định “Vụ án Ls Hải ‘trốn thuế’ chỉ là đòn triệt hạ”

Vụ án xử luật sư Trần Vũ Hải với tội danh trốn thuế, ở mức 280 triệu đồng, được mở ra từ ngày 13-11 ở Nha Trang, Việt Nam, dự kiến ban đầu sẽ kéo dài đến 5 ngày. So với những vụ án xử đại tham nhũng ở mức sai phạm hàng ngàn tỷ đồng đã diễn ra trong năm 2018-2019, sự căng thẳng và phức tạp ở sân tòa Nha Trang, có những chi tiết nhìn thấy, còn nghiêm trọng hơn.
Điều gì đem lại sự bất thường này, mà với hơn 60 luật sư tha thiết đòi hỏi quyền được tham gia bào chữa? Từ Sài Gòn, luật sư Lê Công Định đã có những lý giải thú vị, và cũng rất thẳng thắn, về vụ kết tội “trốn thuế” đối với vợ chồng luật sư Trần Vũ Hải.
Tuấn Khanh: Phiên tòa xử ông Trần Vũ Hải với tội danh trốn thuế - nhưng đã xáy ra nhiều hình ảnh kỳ lạ như luật sư phải qua kiểm tra 3 vòng an ninh, bị tịch thu dụng cụ hành nghề, phá sóng điện thoại… và công an đủ loại ngăn chận khắp nơi. Hành động này diễn ra với một phiên tòa rất bình thường, với ông, là mang ý nghĩa như thế nào?
LS. Lê Công Định: Những điều diễn ra như vậy, hoàn toàn không nằm trong một quy định pháp lý nào cả. Máy tính, điện thoại… của các luật sư là công cụ hành nghề, nhưng phía tòa án lại ra lệnh thu giữ, nhằm gây khó cho việc bào chữa một cách hợp pháp và đầy đủ. Ngược lại, phía công tố và hội đồng xét xử (HDXX) thì lại được cung cấp đầy đủ các phương tiện đó. Rõ ràng, đó là một sự bất bình đẳng kỳ lạ trong các phiên tòa chính trị hoặc có tính cách chính trị ở Việt Nam. Luật sư muốn tham dự tòa thì phải qua ba vòng kiểm tra an ninh. Phóng viên nhà nước cũng không được quyền vào tường trình. Ai cũng thấy đây không phải là một vụ án xử trốn thuế bình thường, mà hoàn toàn là một cách tạo dựng để nhằm triệt hạ một luật sư có uy tín. Chính những hành động ngăn cản quái lạ này đã chứng minh đây không phải là một phiên tòa bình thường.


Mục tiêu của việc triệt hạ này, suy ra là chính quyền muốn ngăn không cho luật sư Trần Vũ Hải tiếp tục hành nghề để bảo vệ công lý, hay tiếp tục tham gia những vụ án gọi là “nhạy cảm” về chính trị.
Tuấn Khanh: Lâu nay, tòa án ở Việt Nam vẫn có một chiêu trò là luật sư bào chữa cứ đặt vấn đề và yêu cầu tranh tụng, nhưng HDXX thì cứ lờ đi và từ chối tranh tụng. Nay với đòi hỏi của hàng chục luật sư tham gia bào chữa cho ông Trần Vũ Hải tuyên bố là tòa phải ra tòa, phải tranh tụng cho tới nơi tới chốn, liệu vụ án này có mở ra được một tiền lệ nào tiến bộ hơn không?
LS. Lê Công Định: Viện kiểm sát (VKS) lâu nay, trước các phiên tòa như vậy, vẫn luôn đuối lý trước các luật sư, nên họ chọn giải pháp là im lặng hoặc từ chối trả lời. Ngay điều này, cũng đã vi phạm nghị quyết của Bộ chính trị Đảng cầm quyền từ nhiều năm trước, là đòi hỏi các phiên tòa phải mang tính tranh tụng nhiều hơn. Nguyên tắc của một tòa án văn minh là đại diện VKS không thể từ chối các câu hỏi của luật sư. Tranh tụng là một phương tiện pháp lý để làm sáng tỏ tình tiết của những vụ án. Từ chối tranh luận tại tòa, không chỉ là chuyện đuối lý mà còn là vi phạm luật tố tụng. Trong những phiên tòa chính trị hay có ý nghĩa chính trị gần đây, đại diện VKS thường im lặng hoặc từ chối tranh luận, thì chính họ và cả phiên tòa đã vi phạm pháp luật, vi phạm tố tụng.
Tuấn Khanh: Vụ khởi tố của ông Trần Vũ Hải với nhiều chi tiết khác thường, có những nhận định nói rằng đây không phải là chuyện công lý nhà nước, mà là một sự thao túng có tính cách “lợi ích nhóm” với đối với luật pháp quốc gia?
LS. Lê Công Định: Thật sự là vậy. Chúng ta thấy không chỉ từ chuyện liên quan vụ án của ông Trương Duy Nhất, mà còn nhiều vụ án khác mà luật sư Trần Vũ Hải đã và đang tham gia. Khi khám xét văn phòng làm việc của ông Hải, cơn quan an ninh đã cướp đi rất nhiều hồ sơ, lên đến 20 thùng, mà hầu hết là những hồ sơ liên quan đến các vụ án ông Trần Vũ Hải đảm nhận – không liên quan gì đến vụ “trốn thuế” cả. Chúng ta có thể nhận thấy ngay là một thế lực nào đó, đang muốn gạt ông Trần Vũ Hải ra khỏi các vụ án “nhạy cảm”, thậm chí có thể liên quan đến phe phái đánh nhau, nạn nhân đấu đá nội bộ… Việc luật sư Hải tham gia bị coi là có thể tạo ra những hệ quả bất thường mà họ không kiểm soát được, nên suy ra, triệt hạ có thể là giải pháp tốt nhất.
Tuấn Khanh: Trong video ghi lại hình ảnh các luật sư bị chặn trước sân tòa, người ta nhìn thấy sự bất mãn lan rộng trong từng người, và cũng cho thấy sự bất cập của một nhà nước chỉ muốn dùng luật pháp và luật sư như một công cụ cai trị. Trước đây, trong một status của mình, ông có nói với luật sư Võ An Đôn (cũng là một nạn nhân của một nền tư pháp giả hiệu) rằng sẽ có lúc một Hội luật sư độc lập ra đời. Liệu điều đó có đang diễn ra từ con số 60 luật sư muốn bào chữa cho đồng nghiệp và đòi ý nghĩa thật sự của công lý hay không?
LS. Lê Công Định: Điều đó hoàn toàn khả thi. Vì các luật sư là những người làm việc tự do, dù họ là thành viên của các đoàn luật sư. Việc gắn với luật sư đoàn vì đó là một tổ chức nghề nghiệp, họ cần trao đổi, quan hệ… nhưng thực tế thì luật sư là những người làm việc hoàn toàn độc lập và tự do. Đó là tiêu chí hàng đầu của các luật sư. Nhưng trong một xã hội toàn trị như Việt Nam hiện nay, tổ chức nào thì cũng là cánh tay nối dài của Đảng cộng sản. Các đoàn luật sư hay liên đoàn luật sư đều bị đặt trong vị trí là thành viên của Mặt trận Tổ quốc, nên công việc của các luật sư bị hạn chế rất nhiều.
Vì tinh thần nghề nghiệp cao quý đã có từ hàng trăm năm nay trên thế giới, và cũng của Việt Nam, các luật sư luôn luôn hướng về sự độc lập. Đó là lý do vì sao nhiều năm nay, giới luật sư đã dấn thân nhiều hơn trong việc bảo vệ dân oan, bảo vệ những tù nhân chính trị, cùng tìm kiếm công lý vốn đang ngày càng hiếm hoi trên đất nước này… thì khả năng họ đoàn kết lại và lập thành Hội để bảo vệ nhau, đại diện… là hoàn toàn có thể.

Con số 60 luật sư ghi danh tham gia bào chữa cho luật sư Trần Vũ Hải cho thấy giới luật sư ý thức rõ, hôm nay là luật sư Trần Vũ Hải, ngày mai có thể chính là họ. Sự tham gia này cũng có một ý nghĩa phản kháng và đòi giá trị công lý đích thực, cũng như phản đối cách hình sự hóa của cơ quan chính quyền đối với hoạt động nhận lời bào chữa hay tranh đấu bằng pháp lý cho thân chủ. Giới luật sư đang muốn chứng minh rằng bằng luật pháp, họ có thể dành lại sự công bằng và thay đổi xã hội một cách hợp pháp.
Tuấn Khanh: Trở lại giả thuyết cho rằng, thế lực nào đó muốn triệt hạ ông Trần Vũ Hải, không muốn ông nhận bào chữa cho cựu tù nhân lương tâm Trương Duy Nhất. Nhưng thực tế, nếu không phải là ông Hải, vẫn có 5 hay 3 luật sư khác nhận bào chữa. Tại sao việc khởi tố rất rùm beng và gây tổn thương cho chính bộ mặt nhà nước về vụ “trốn thuế” này phải nhằm cho được vào ông Hải mới được?
LS. Lê Công Định: Luật sư Trần Vũ Hải có quá trình làm việc rất lâu với ông Trương Duy Nhất. 4 năm trước, ông Hải đã làm luật sư bào chữa cho ông Nhất. Do đó, luật sư Trần Vũ Hải được coi là người thấu hiểu, nắm nhiều tài liệu và vấn đề của ông Nhất. Mà vụ ông Nhất bị giam giữ hiện nay cũng được coi là một vụ án tạo dựng để nhằm loại bỏ việc ông Nhất – mà họ tin là – có thể cung cấp những hồ sơ mật liên quan đến các quan chức cao cấp. Vụ án được dựng nên cũng có thể coi là một cách trả thù. Tôi nghĩ sự có mặt của luật sư Trần Vũ Hải bị coi là nhiều khả năng đưa vụ án đến những diễn biến bất ngờ, nên họ cần phải chặn trước.
Ngoài ra, cần phải thấy con số 60 luật sư cả nước ghi danh bào chữa cho ông Hải, cho thấy ông là một người uy tín và có vai trò nổi bật trong giới. Sắp tới đây, Đoàn luật sư Hà Nội sẽ tổ chức bầu lại nhân sự ban chủ nhiệm và người đứng đầu đoàn luật sư Hà Nội. Có tin đồn đoán rằng phía cơ quan nội chính đang lo ngại cho các ứng viên mà họ chỉ định có thể gặp khó khăn với luật sư Trần Vũ Hải được đề cử. Do vậy chuyện loại bỏ ông Hải là cần thiết. Vụ án “trốn thuế” buồn cười này ra đời có lẽ là vậy.
Tuấn Khanh: Xin cám ơn Luật sư Lê Công Định cho cuộc trò chuyện này.
Tuấn Khanh (Blog RFA)