Thông tin ở Mỹ đến từ những nguồn:
1) Truyền thông dòng chính (mainstream media)
Ở Mỹ có 6 hãng truyền thông lớn: Comcast (NBC, MSNBC), The Walt Disney (ABC), News Corporation (Fox News), WarnerMedia (CNN, CW), CBS (CBS, CW joint with WarnerMedia), Viacom (MTV). Đây là nhưng đại công ty, hầu hết nằm trong 500 công ty lớn nhất nước Mỹ. Thí dụ Comcast có giá trị trên thị trường chứng khoán là 203 Bil.
Khi theo dõi một bản tin, ta phải thấy có hai phần: A) tin tức (news, facts) và B) bình luận/ý kiến (opinions). Ký giả, người phỏng vấn, thông tín viên (anchors)… nói chung ai cũng có một khuynh hướng chính trị riêng, do đó sự thiên vị nếu có cũng là điều dễ hiểu. Tuy nhiên, sự thiên vị thường chỉ qua hai khía canh: qua việc loan truyền những tin tức hay không tùy theo loại tin tức mình muốn khán thính giả chú ý và qua phần bình luận/ý kiến. Ít khi nào họ dám bịa đặt tin tức A), vì sẽ đối đấu với sự kiện cáo và đánh giá của các cơ quan độc lập của người tiêu thụ. Bị thưa kiện là điều mà các công ty lớn hết sức tránh.
Khi nào đồng ý một tin tức đã loan là sai lạc, họ thường phải xin lỗi, đính chính và có những quyết định chế tài với những người làm việc dính líu vào đó.
Một hãng truyền thông lớn, ngoài khuynh hướng chính trị chính, họ hay có hướng khuynh hướng phụ để làm nổi bật và có sự so sánh ý kiến/bình luận. CNN thiên tả nhưng có cả Paris Dennard, Kayleigh McEnany thậm chí Kellyanne Conway cũng từng ăn lương CNN. Fox News thiên hữu thì có Megyn Kelly bầu cho cả Dân chủ lẫn Cộng Hòa.
Báo chí (báo giấy, báo mạng) dòng chính như Washington Post hay New York Times cũng hoạt động như những đại công ty bạc tỉ. Hai tờ bào này đã đoạt được nhiều giải thưởng Pulitzer Prize về nghề báo (journalism) nhất trong các báo chí ở Mỹ. Nhiều người “yêu Trump nồng nhiệt” theo ông ta tẩy chay hai báo này là tự bịt mắt trước những nguồn tin và bình luận quan trọng.
2) Truyền thông dòng phụ (alternative media)
Truyền thông dòng phụ (Alternative media) thì là những công ty truyền thông nhỏ, có một số khán thính giả nào đó và không cần mở rộng nhóm này (base). Vài công ty chỉ có 1, 2 người điều khiển. Họ có thế loan tin rất bừa bãi, xuyên tạc, khó kiện tụng họ vì nhiều khi họ không có tài sản đề tịch thu. Thí dụ như The Daily Caller, một truyền thông cực hữu của một cựu nhân viên của Fox News Carlson và Patel lập ra. Họ có tiếng về loan truyền những video, tin tức ngụy tạo. One American News Network (OANN), Breibart News Network cũng nổi tiếng tương tự.
Ngoài ra còn một số công ty truyền thông có một lịch trình (agenda) chính trị riêng, như The Epoch Times (Đại Kỷ Nguyên), hay The Washington Times (báo của nhóm Unification Movement, với giáo chủ Sun Myung Moon)
3) Mạng xã hội (social media – Facebook, Twitter…)
Bên cạnh tác dụng giải trí và tương tác với xã hội, đây là nguốn gốc của nhiều tin bịa đặt và xuyên tạc nhất. Đại công ty Facebook có những thuật toán (algorithms) dựa vào những gì chúng ta hay xem mà biết được sở thích, khuynh hướng chính trị, xã hội v.v.. và họ sẽ đưa chúng ta đến trang liên hệ.
Khi việc bài Hồi giáo lên cao năm 2016-2017, bản thân tôi đã nhận có khi hai ba lần trong 1 ngày, những email hay qua mạng xã hội về những chuyện như thị trưởng Dorval (hay một thành phố bên Bỉ trong một phiên bản khác) viết thư cho phụ huynh học sinh theo Hồi giáo về chuyện bán thịt heo trong căng tin của trường học. Chuyện cựu tổng thống Obama sinh ngoài nước Mỹ (birther movement) hay là theo Hồi giáo cũng loan truyền mạnh mẽ bắt đầu từ truyền thông dòng phụ sau dó qua mạng xã hội, mà cho tới nay còn rất nhiều người tin.
Có thể kể thêm về nguồn trong phần 3) này: bạn bè, trường học, chỗ làm việc…
Vậy trong thời đại ngày nay, vấn nạn lớn nhất không phải là thiếu thông tin mà là làm sao tìm được thông tin thật trong tình trạng tin thật tin giả trộn lẫn. Tôi có vài đề nghị:
a) Khi nghe/ đọc một nguồn tin nào trên truyền thông dòng phụ, phải cực kỳ cẩn thận. Nếu các nguồn tin dòng chính (mainstream media) hoàn toàn không loan tin thì có lẽ 99% đây là tin thất thiệt.
b) Khi đọc tin trên một nguồn nào đó trên truyền thông dòng chính (Fox News, CNN…) nên xem cả phần loan tin của truyền thông dòng chính với khuynh hướng đối lập. Nếu họ (truyền thông dòng chính với khuynh hướng đối lập) không đề cập hay không phản bác thì tin nay có thế tin được. Và cần đọc nhiều nguồn khác để xem, hiểu rõ hơn.
c) Khi đọc một bài báo, hay nghe một clip video, phải phân biệt phần nào là tin tức phần nào là bình luận. Trộn tất cả thành sự kiện (facts) là ta tự vào mê hồn trận thông tin, sống trong ghetto tự tạo ra.
d) Nên tìm đến thông tin thay vì chỉ để thông tin tìm đến mình. Nên xem tin tức trên truyền thông với nhiều khuynh hướng khác.
e) Ngoài ra, các bạn có thể kiểm chứng chéo với các nguồn khá đứng đắn và độc lập sau:
FactCheck.org (tống quát)
https://www.washingtonpost.com/news/fact-checker/ (của báo The Washington Post)
https://mediabiasfactcheck.com (check tính chính xác và thiên vị của nguồn)
Snopes.com (về những truyền thuyết cũ)
TruthOrFiction.com (cũng về những truyền thuyết cũ)
PolitiFact.com (về phát biểu của chính trị gia)
https://www.realclearpolitics.com/ (kiểm soát các nguồn fact checking)

Theo Thời Báo