Khi nói đến các con vật thông minh, thường thì người ta nghĩ ngay đến con khỉ, có lẽ vì hay thấy khỉ làm xiếc. Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng khỉ Tinh Tinh (Chimpanzee) là thông minh nhất trong mọi loài vật. Tinh Tinh biết tỏ tình yêu thương, biết làm việc khó mà người nuôi sai bảo như làm Vú Em cho bé mới sinh, sửa soạn đồ đánh răng, lấy quần áo cho chủ.
Tuy nhiên, kinh nghiệm dân gian cho thấy có nhiều giống vật có chỉ số thông minh hơn Tinh Tinh, và đôi khi hơn cả một số con người bình thường, vì Tinh Tinh là làm theo lời dạy, còn nhiều giống vật khác, thì không có ai dạy, mà vẫn tỏ ra khôn ngoan cực kỳ. Chẳng hạn con vật có chỉ số thông minh kém nhất là Chuột, loài gặm nhấm có mặt trên khắp các lục địa trừ Bắc Cực và Nam Cực. Chuột là một loài động vật khá thông minh, thường được sử dụng trong các phòng thí nghiệm. Những con chuột trong phòng thí nghiệm biết tìm thức ăn giấu trong những khe ngách ngoắt ngoéo, biết giả chết khi có người tìm bắt, một số chuột biết làm xiếc.
Thông minh hơn một cấp là Bạch Tuộc, có một hệ thần kinh phức tạp mà đa số “Nơ Rôn” nằm trong các tua của chúng, cho nên, chúng phản ứng rất phức tạp. Bạch Tuộc biết luồn lách tìm thức ăn, cho dù phải nhảy qua một vũng nước, và leo lên thuyền câu của người, mở nắp hộp để kiếm thức ăn.
Trên một chút nữa là chim bồ câu, giống được con người sử dụng rất nhiều trong việc thông tin, vì chim bồ câu có trí nhớ rất tài, có thể tìm đường về cả trăm dặm xa. Bên cạnh Chim bồ câu, là một số chim khác, biết đi tìm đồ trang sức để “tán gái,” đặc biệt là những đồ trang sức có phản chiếu ánh sáng óng ánh, những cúc áo mầu sắc, những chiếc lá thật đẹp. Cũng như con người, thích mua tặng người yêu vòng vàng, nhẫn hột xoàn để tặng người yêu, chim trống đi thu nhặt các đồ trang sức này, kết thành một cái ổ uyên ương, có cửa ra vào, có cửa sổ thông gió, rồi mới đi mời chim mái về. Nàng chim, sau khi quan sát tổ uyên ương, nếu thấy đẹp thì ở lại, nếu thấy xí quá, thì bỏ đi!
Không thể bỏ qua các chú sóc, có trí nhớ rất dai, biết kẻ nào hay chọc phá nó, để tìm cách báo thù, cũng như biết ai thương nó mà tìm đến, tâm sự “chí chóe.” Rồi đến Quạ. Một số quạ biết đặt các hột cứng trên đường cho xe hơi đi qua, cán vỡ ra, mới bay đến, cắp nhân về tổ, tặng cho người yêu. Quạ cũng biết làm gián điệp, biết theo dõi hàng xóm xem giấu đồ ở đâu, để tìm cách “chôm.” Người ta thường gán cho quạ nhiều điều xấu xa chỉ vì chúng đen thui, nhưng thực tế, quạ chung tình hơn người. Không có việc quạ mái lăng nhăng với người khác, nếu có chàng nào mon men đến tán tỉnh, thì lập tức quạ mái liền xông ra, “xổ nho” một tràng dài, và nếu chàng kia cứ lì lợm tán tiếp, thì quạ mái liền cho chàng một bài học đau điếng, cánh, cổ rách bươm, làm chàng cạch luôn, không dám hó hé đến nữa.
Tại các bãi biển có hàng triệu con chim, có nhiều chim mẹ khôn ngoan đi “chỉa” trứng của chim khác đem về tổ của mình cho con ăn. Gặp những hột cứng, chim mẹ liền quặp lấy, bay lên cao rồi thả xuống, cho hột vỡ ra, rồi nhặt lấy nhân đem về tổ. Một số chim biết làm lưỡi câu, biết gắn mồi giả vào lưỡi câu rồi thả vào tổ chim non khác để mấy chú chim nhỏ thơ ngây này ngoạm lấy thế là “hấp!” chàng câu chim kia giật lên, y như người ta câu cá vậy!
Những người đi săn chồn có mang chó theo, thường gặp các trường hợp tương tự như sau: chú chồn chạy trước đến một ngã ba, thì phóng theo một hướng, “tè” ra một bãi để dành hơi, sau chạy trở lại chỗ ngã ba, rồi quẹo qua hướng kia. Khi đàn chó đánh hơi tới ngã ba thì đứng lại vì không biết chú chồn đã chạy qua hướng nào, mặc cho ông thợ săn thúc giục, chó cứ sủa lanh quanh.
Khi nói về chó, nhất định con người phải nhận rằng đa số chó cực kỳ thông minh và trung thành hơn con người. Trên thế giới, có rất nhiều nơi dựng tượng để tưởng niệm những chú chó có nghĩa và thông minh. Có những chú chó đi trả thù cho người chủ bị cướp giết. Nhiều chú chó đi tìm chủ xa đến cả trăm dặm. Có chú chó biết nuôi bé mới sinh bằng cách lấy bình sữa mang lại cho bé bú. Một số chó đã nằm bên mộ của chủ và chết cho người yêu. Đôi lúc, chó xả thân cứu chủ, và khi biết mình sắp chết, vẫn ngước mắt nhìn chủ và chảy nước mắt thay cho lời nói: “Con đã làm hết sức mình rồi, ông nhé!”
Đó là về lòng trung thành, còn về sự thông minh, thì cá heo chiếm giải nhất. Nghe kể rằng gần cuối trận chiến miền Nam, quân đội Mỹ đã mang sang Việt Nam 50 chú cá heo, để làm gián điệp! Các chú cá heo được huấn luyện có thể lặn sang phía địch, dò dẫm, bơi vòng quanh để cho máy quay phim đặt trên lưng làm việc, tìm ra các thủy lôi, hoặc tự đặt bom, rồi trở về căn cứ, giống như điệp viên 007!
Trở lại với Loài Người, chủ tể của trái đất. Con người vẫn tự hào là sinh vật Thượng Đẳng, Thông minh nhất, khôn ngoan nhất và là một thụ tạo tuyệt vời nhất. Thực thế, khi nhìn một đứa bé chào đời, dù da trắng, da vàng, da đen, hay da đỏ, đều là hiện thân của Thượng Đế, Đấng Tạo Hóa. Từ đỉnh đầu, khuôn mặt, cặp mắt, mũi, môi, đến tay chân và bộ phận sinh dục, không một cơ phận nào mà không xinh đẹp. Rồi lẫm chẫm tập bò, tập đi, tập nói… những đứa bé ấy không khác gì Thiên Thần mà Thiên Chúa sai xuống trần gian. Nhưng dần dần, những nét mềm mại, dễ mê đó từ từ trở thành cứng cỏi, sắc xảo, cho đến khi thành niên, rồi thành nhân, con người biến đổi từ dễ yêu đến khó thương, rồi đến thời mà người khác ngại ngần không dám ôm lấy hôn hít như thuở lên ba, trừ người yêu khác phái. Một tỷ lệ nhỏ, với tài năng đặc biệt, trở thành thần tượng của muôn người trên nhiều phương diện khoa học, văn học, văn nghệ, hội họa, âm nhạc… nhưng còn đại đa số đã trở thành những đối tượng đáng nể.
Một số không ít, như đảng viên Đảng Cộng Sản, thì biến tính thành những chính trị gia vô lương tâm, những lãnh đạo tàn ác, thích giết người, thích hành hạ dân chúng của mình, thích sử dụng võ lực để chiếm đoạt của cải, vật chất hoặc thân xác của kẻ khác để làm lợi cho thú tính của mình. Một tỷ lệ nhỏ dân thường lại biến thành kẻ giết người, hiếp dâm, thành kẻ ăn thịt người, thành Quỷ Sống, Yêu Tà, hoặc thành những Xác chết biết đi, không còn Tâm Hồn của Con Người, mà chỉ là hành động y như súc vật, có lẽ còn tệ hơn súc vật, vì súc vật chỉ ăn thịt vì nhu cầu sinh tồn, còn Người giết Người chỉ để thỏa mãn thú tính của mình. Có những kẻ giết người bằng sức mạnh, và cũng có những kẻ giết người bằng mưu mô, thủ đoạn.
Nhìn chung, trái đất hiện nay là một tập thể hỗn loạn, Người ở chung với Thú, Thánh Sống bên cạnh Quỷ Vương, Anh Hùng chen lẫn với Kẻ Hèn, Kẻ cướp mặc áo sang trọng, mang Lap Top nhiều hơn kẻ cướp chỉ biết dùng dao, súng.
Như vậy, muốn phân biệt Con Người và Con Vật vào thời đại này hơi khó. Nhất là con người lại thay đổi tâm tính như tắc kè trên cây. Vừa mới nói lời yêu thương xong, lại trở giọng mạ lị, cay cú, phản bội ngay. Phút trước thì thân mật, tưởng như bổ quả cam làm hai, phút sau đã đâm dao lút cán. Vợ chồng, lúc mới lấy nhau thì tha thiết, thề nguyền ở với nhau suốt đời, dù khi bệnh tật, khi nghèo khó…, nhưng một thời gian chỉ vì Tiền bạc mà chửi nhau còn dữ hơn chó sủa mèo. Bạn bè cũng thế, nếu chỉ là giao du văn nghệ, xã hội thì còn tồn tại, bất ngờ dính đến vấn đề tiền bạc hoặc cạnh tranh danh, lợi là lập tức phản nhau, mưu tìm cách giết nhau thật nhanh gọn.
Với người Việt Nam tị nạn, lưu vong xứ người để trốn Cộng Sản, khi mới đặt chân lên đất Mỹ thì nước mắt chàm ngoàn, thề không về Việt Nam nếu còn Việt cộng, vậy mà chỉ vài năm, đã mua vé về nước để “dạ, dạ, thưa ông chủ tịch, thưa bà bí thư, thưa anh thư ký…” Nữ thì đi kiếm mối, làm thương mại, Nam thì đi kiếm gái tơ, để nghe tiếng “Anh, em” ngọt xớt từ những cô gái bằng tuổi con, cháu mình.
Một số cựu quân nhân cấp Úy, Tá, và thậm chí có cả cấp Tướng, khi mới bỏ của chạy lấy người sang Mỹ thì hăm hở đòi quang phục quê hương, nhưng đôi khi, chỉ vì những “commission” hậu hĩnh mà kẻ thù khi trước ban cho thì liền trở mặt mạ lị Chính Nghĩa, nhục mạ các lãnh đạo chế độ cũ. Gần đây, lại còn tệ trạng xấu xa hơn nữa là chỉ cần một đĩa tôm hùm, một vài chai rượu, hay một nắm đô la, thì lập tức trở mặt với đồng đội, với chiến hữu, để tung ra mặt trận trên Net, tấn công cộng đồng mạnh mẽ không thua gì chống Cộng khi xưa.
Đau lòng nhất là có một số từng đứng dưới lá cờ Tổ Quốc, mầu vàng ba sọc đỏ, bây giờ lại tôn thờ lá cờ đỏ sao vàng từng đẫm máu bao triệu người vô tội. Những con người mà lý trí thui chột ấy, đã tự nguyện đánh mất lòng Tự Trọng cho chính mình. Như vậy, Con Người có còn giá trị cao hơn Con Vật không? Có bằng mấy con chó trung nghĩa không? Câu trả lời, chắc chắn đã nằm trong câu hỏi.
CHU TẤT TIẾN