Người dân truy cập internet qua điện thoại di động. AFP

Khó khăn của báo chí
Diễn đàn Tổng Biên tập với chủ đề “Báo chí và bài toán phát triển nguồn thu” diễn ra hôm 11 tháng 6 do báo Nhà báo và Công luận tổ chức.
Tại diễn đàn, nhiều lãnh đạo các cơ quan báo chí kiến nghị việc thu phí từ các nhà mạng và thu phí người đọc báo trên mạng để đa dạng hóa nguồn thu. Lý do được đưa ra là nhiều nơi không có tiền để trả nhuận bút cho phóng viên, từ đó nảy sinh các vấn đề tiêu cực làm suy giảm uy tín của báo chí với xã hội.
Hiện ở Việt Nam không có báo chí tư nhân. Tất cả các tòa báo đều chịu sự kiểm soát của Nhà nước. Theo đó, Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước về báo chí; Bộ Thông tin và Truyền thông chịu trách nhiệm trước Chính phủ thực hiện quản lý nhà nước về báo chí; các bộ, cơ quan ngang bộ trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình có trách nhiệm phối hợp với Bộ Thông tin và Truyền thông thực hiện quản lý nhà nước về báo chí; Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có trách nhiệm quản lý nhà nước về báo chí tại địa phương.
Bên cạnh đó còn có Hội Nhà báo Việt Nam. Hội này có một số nhiệm vụ, quyền hạn như ban hành và tổ chức thực hiện quy định về đạo đức nghề nghiệp của người làm báo; phối hợp với cơ quan quản lý nhà nước tuyên truyền, phổ biến pháp luật về báo chí…
Liên quan tới kiến nghị thu tiền nhà mạng và thu tiền đối với người đọc báo online, ông Trần Hồng Quân, Trưởng phòng Hành chính - Quản trị Hội Nhà báo Việt Nam nói với RFA tối 12 tháng 6:
“Tôi không thể trả lời được thông tin đấy vì tôi là phòng hành chính, tôi chưa đọc cái đấy. Mà việc đó cũng không phải là chuyên môn của hội. Hội Nhà báo không có chính sách đó mà do Cục phát thanh truyền hình, Cục báo chí quản lý. Cơ quan chủ quản của nó là Bộ Thông tin Truyền thông. Bên đấy quyết định việc thu tiền hay không. Họ là cơ quan nhà nước.
Nói chung là bây giờ tôi đang bận nên để lúc khác trả lời. Văn phòng  hội chỉ phụ trách về hành chính nên không quan tâm lắm về việc đó.”
Ngoài một số cơ quan báo chí như Thông Tấn xã Việt Nam, báo Nhân dân, báo Quân đội Nhân dân, Đài tiếng nói Việt Nam hay Đài truyền hình... thì được bao cấp toàn diện, còn lại đều phải tự cân đối tài chính để hoạt động. Điều nan giải là phải tự chủ về tài chánh nhưng các tòa báo này không được tự chủ về bài vở. Họ có thể bị phạt bất cứ lúc nào như trường hợp báo Phụ Nữ TP.HCM vừa qua.
Thu sao cho hợp lý?
Nhà báo Minh Hải, báo Quảng Nam cho hay, nhiều tòa soạn đang gặp khó khăn trong việc trả nhuận bút cho phóng viên vì nguồn thu từ quảng cáo giảm sút trong mùa dịch vừa qua. Nhà báo này không đồng ý việc thu tiền người đọc báo mạng mà chỉ đồng ý với việc thu tiền từ nhà mạng. Ông phân tích:
“Lấy căn cứ đâu mà thu phí? Chuyện đó là chuyện vô lý. Ví dụ anh thấy thông tin này hay anh share cho nhiều người đọc, không lẽ anh phải trả phí? Cái thứ hai nữa là ai sẽ quản lý việc thu đó và tiền đó sẽ về đâu? Cái thứ ba, làm như thế không khác chi là bóp chết báo chí Việt Nam. Bởi khi bạn đọc phải trả phí thì họ sẽ không muốn đọc nữa.
Không ai đọc thì mục đích tuyên truyền của nhà nước sẽ không đạt được. Tôi nghĩ chuyện thu phí bạn đọc sẽ không thành. Còn thông tin trên báo điện tử càng nhiều người đọc, càng nhiều share thì nhà mạng trả tiền cho tòa báo là điều hợp lý. Thực sự khi mình đọc báo online là đã trả phí rồi. Trả phí mạng.”


Một cảnh sát Việt Nam sử dụng điện thoại di động tại Hà Nội vào ngày 26 tháng 2 năm 2019. AFP


Nhà báo này nói thêm rằng, khi độc giả đã trả tiền mạng mà còn phải trả phí đọc báo online nữa thì đương nhiên lượng bạn đọc sẽ mất đi và cuộc sống phóng viên sẽ giảm dần, thu nhập không có.
Cũng tại Diễn đàn Tổng Biên tập "Báo chí và bài toán phát triển nguồn thu", một số tổng biên tập cho rằng nên có chính sách bắt buộc các nhà mạng chia sẻ cho các báo một phần lợi nhuận từ dịch vụ cung cấp internet, bởi độc giả phải sử dụng dịch vụ của nhà mạng mới đọc báo online được.
Ông Đinh Kim Phúc, với tư cách một độc giả trong nước, nêu quan điểm của mình về việc các cơ quan báo chí có thể sẽ thu phí từ các nhà mạng và thu phí người đọc báo:
“Tôi hoàn toàn đồng ý với đề xuất này với điều kiện tất cả các báo đều phải bình đẳng, phải được đối xử như nhau. Đã thu phí thì phải thu tất cả các tờ báo online. Tôi nghĩ tờ báo sẽ phá sản đầu tiên là tờ Nhân Dân và báo Quân đội Nhân dân vì không ai đọc.
Còn nếu mà thu phí đối với nhà mạng thì tôi không rành chuyện kinh doanh của các nhà mạng. Nhưng trong tình hình của Việt Nam hiện nay, khi đảng và Nhà nước muốn phổ biến kiến thức, muốn phổ biến đường lối, chính sách, chủ trương của đảng đến từng người dân. Muốn chống lại các ‘luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch’… mà người đọc báo online phải trả tiền thì tôi e rằng kế hoạch này sẽ bị phá sản.”
Theo ông Phúc, độc giả không thể trả tiền cho những bản tin thuộc dạng “xe cắn chó chó cắn xe” linh tinh phục vụ cho thị hiếu của một nhóm người được đăng tràn lan trên hàng chục tờ báo mỗi ngày như hiện nay.
Theo thống kê của Bộ Thông tin & Truyền thông, năm 2019, mức thu của cả ba lĩnh vực báo chí, phát thanh, truyền hình chỉ đạt gần 16.000 tỷ đồng, tương đương với doanh thu quảng cáo trực tuyến của Facebook, Google ở thị trường Việt Nam. Điều này khiến các cơ quan báo chí phải xoay sở bằng nhiều cách, dẫn đến không ít cơ quan báo chí câu view với việc triệt để khai thác, tăng tần suất các thông tin tầm phào, rẻ tiền như một giải pháp kinh tế.
Chiều 12 tháng 6 năm 2020, tại hội nghị "Gặp mặt, tuyên dương người làm báo tiêu biểu", bà Chủ tịch Quốc Hội Nguyễn Thi Kim Ngân đề nghị đội ngũ người làm báo nỗ lực để đóng góp nhiều hơn nữa cho sự phát triển của nền báo chí cách mạng Việt Nam, phấn đấu xây dựng nền báo chí cách mạng Việt Nam trong sạch, vững mạnh, giàu tính chiến đấu. Hội nghị có mặt ông Võ Văn Thưởng, Trưởng Ban tuyên giáo Trung ương và 187 đại biểu, đại diện cho hơn 42.000 người làm báo cả nước.
Trong thời đại hiện nay, hạ tầng truyền thông phát triển nhanh chóng và người đọc tin có thể cập nhật tin tức nhanh chóng. Trong cuộc đua thông tin bấy lâu nay, chính các lãnh đạo ngành Thông tin - Truyền thông Nhà nước thừa nhận sự thua sút của báo chí Nhà Nước. Chỉ đạo các báo phải ‘giàu tính chiến đấu’ mà lại còn đòi thu phí thì hẳn khó duy trì nền báo chí cách mạng.
Theo RFA