Bảo tàng Báo chí Việt Nam, Hà Nội, 2020
Trung tuần tháng Bảy năm 2020, Ban Tuyên giáo Trung ương của đảng Cộng sản Việt Nam kết hợp với Hội đồng Lý luận Trung ương và Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh tổ chức hội thảo " Công tác Tuyên giáo của Đảng - 90 năm một chặng đường vẻ vang:Thành tựu và tầm nhìn ".
Đã có hơn 90 bài viết tham gia hội thảo, nhưng không phải ai cũng được đọc chúng. Những vấn đề bàn ở đây là dựa trên những gì mà báo chí và truyền thông nhà nước công bố từ hôm 15/7 vừa qua mà tác giả tiếp cận được.
Khởi thủy thế nào?
Thời kỳ Đảng hoạt động bí mật, tiến tới giành chính quyền, lãnh đạo cuộc cách mạng giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước và cách mạng xã hội chủ nghĩa, công tác tuyên truyền đóng vai trò quan trọng, nếu không muốn nói là quan trọng nhất, trong cuộc vận động các tầng lớp người dân và cả cán bộ đảng viên nữa tham gia vào sự nghiệp cách mạng của Đảng.
Ban Tuyên giáo các cấp từ trung ương đến địa phương đã làm tốt nhiệm vụ của họ từ năm 1930 đến năm 1975 và có thể đến trước đổi mới kinh tế (1986). Ngày đó, phần lớn đảng viên sống vì lý tưởng cao đẹp: giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, xây dựng một xã hội không có người bóc lột người, " ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành". Họ nêu gương " đảng viên đi trước, làng nước theo sau ", " không sợ thiếu, chỉ sợ không công bằng ". Có thể nói đó là thời lãng mạn cách mạng.
Thời đó cán bộ - đảng viên nêu gương " cần kiệm liêm chính, chí công vô tư ", " mình vì mọi người, mọi người vì mình " thực sự chứ không phải trên đầu môi, chót lưỡi. Ngày đó không ai chạy chức, chạy quyền, chạy cơ cấu, nghĩa là không có kẻ bán, người mua chức - quyền.

Nguồn hình ảnh, AFP Chụp lại hình ảnh, Góc phố Hà Nội
Còn nay ra sao?
Ngày nay, dưới tác động của đổi mới kinh tế, xã hội Việt Nam bị phân hóa giầu nghèo ngày càng sâu sắc; nạn tham nhũng hoành hành từ ngoài đường đến văn phòng các cơ quan nhà nước, từ lực lượng vũ trang đến cơ quan bảo vệ pháp luật; các nhóm lợi ích xâu xé tài lực quốc gia; tầng lớp dân oan, mất đất ngày một đông đảo; độc lập dân tộc và chủ quyền quốc gia bị đe dọa nghiêm trọng bởi người đồng chí phương Bắc cùng ý thức hệ, v.v. Và đó là những thách thức rất khắt nghiệt đối với người làm tuyên giáo.
Thêm vào đó, cuộc cách mạng tin học đã tước đi sự độc quyền thông tin của bất kỳ chính quyền nào. Trong bối cảnh đó ngành Tuyên giáo liệu có thể " Tạo ra sự thống nhất về nhận thức tư tưởng và hành động trong toàn Đảng, sự đồng thuận trong nhân dân "?
Liệu có thể "phát huy quyền làm chủ của nhân dân và sức mạnh đại đoàn kết dân tộc"? Liệu có thể " xây dựng môi trường văn hóa, xã hội an toàn, lành mạnh, xây dựng con người mới Việt Nam"?
Tôi không biết trong số hơn 90 tác giả tham gia viết bài, có ai làm các điều tra xã hội học nghiêm túc đủ để đưa ra những kết luận định tính trên?
Mặt khác, sự băng hoại đạo đức không buông tha những người làm tuyên giáo. Hai ông Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Bắc Son và Trương Minh Tuấn ăn hối lộ to chỉ trong một vụ làm ăn. Họ bị phạt tù nhiều năm. Trớ trêu thay, hai ông Son - Tuấn rao giảng đạo đức cách mạng, học theo gương cố Chủ tịch Hồ Chí Minh, chống tự diễn biến, tự chuyển hóa hùng hồn hơn ai hết. Hóa ra họ là những kẻ cơ hội, tay phải viết sách dạy đạo đức cách mạng, tay trái ăn cắp công quỹ quốc gia. Vậy thì kết luận rằng, ngành Tuyên giáo góp phần " xây dựng Đảng và hệ thống chính trị ngày càng trong sạch, vững mạnh " liệu có thuyết phục?
Có duy ý chí?
Nhà lãnh đạo Tuyên giáo của ĐCSVN coi ngành này có nhiệm vụ "đi trước - mở đường", tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận cùng là các nhiệm vụ đấu tranh chống các thế lực thù địch, chống suy thoái đạo đức - tư tưởng - lối sống, " tự diễn biến, tự chuyển hóa " của các đồng chí của ông trong Đảng và đoàn kết dân tộc, thống nhất nhân tâm. Tóm lại, ngành Tuyên giáo có nhiệm vụ bảo vệ Đảng, sự lãnh đạo tuyệt đối, toàn diện của Đảng.
Vấn đề là ngành này, với đội ngũ lý luận gia đông đảo có thực ĐI TRƯỚC - MỞ ĐƯỜNG? Ông cựu Trưởng Ban Tư tưởng - Văn hóa Trung ương (tiền thân của Ban Tuyên giáo) Hà Đăng xác quyết rằng "thành tựu quan trọng về lý luận mà ĐCSVN đạt được qua gần 35 năm đổi mới là đã hình thành một hệ thống quan điểm lý luận về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã ở Việt Nam".
Lập luận này chứng tỏ ông Hà Đăng đã không theo kịp thực tiễn xã hội Việt Nam ngày nay. Nó trái với nhận định của Phó Chủ tịch thường trực Hội đồng Lý luận Trung ương, nguyên Ủy viên Trung ương đảng CSVN, Giáo sư Phùng Hữu Phú, như báo chí nhà nước của Việt Nam tường trình, rằng lộ trình phát triển đất nước ta thời kỳ quá độ " là vấn đề rất vướng, chưa rõ, lâu nay chưa làm được " và Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng, vẫn theo báo chí truyền thông chính thống Việt Nam, từng nói " Chúng ta chưa nghiên cứu tường minh vấn đề này, có khi trăm năm nữa cũng chưa có chủ nghĩa xã hội".
Điều này có nghĩa là Ban Tuyên giáo trung ương nếu cứ quyết tâm tìm kiếm chủ nghĩa xã hội cho Việt Nam sẽ còn mất nhiều thời gian hơn nữa, công tác tổng kết thực tiễn, nêu lý luận dẫn đường cũng sẽ mất nhiều thời gian hơn nữa.
Và, một khi chưa làm được điều đó thì tự cho mình có thiên chức đi trước - mở đường chỉ là chuyện mong ước chủ quan, duy ý mà thôi.

Lê Văn Sinh gửi cho BBC News Tiếng Việt từ Hà Nội