Thanh niên Cuba truy cập internet qua điện thoại di động trên đường phố thủ đô La Habana, ngày 14/07/2021. YAMIL LAGE AFP/File

Ngày 11/07/2021, hàng nghìn người dân Cuba xuống đường biểu tình phản đối tình trạng thiếu lương thực, nhu yếu phẩm, thuốc men và vac-xin ngừa Covid-19. Cuộc biểu tình lớn nhất trong lịch sử Cuba kể từ khi Fidel Castro lên cầm quyền năm 1959, đã nhanh chóng bị dập tắt. Theo trang mạng The Diplomat, các công ty công nghệ Trung Quốc đóng một vai trò quan trọng việc xây dựng hệ thống hạ tầng viễn thông, giúp chế độ La Habana kiểm soát người dân.

Khi cuộc biểu tình nổ ra, thượng nghị sĩ Hoa Kỳ, Marco Rubio trên mạng xã hội Twitter ngay tức thì dự báo chế độ cộng sản Cuba sẽ nhanh chóng sử dụng hệ thống mạng viễn thông do Trung Quốc thiết kế và xây dựng để ngăn chặn việc truy cập Internet và phát tán hình ảnh cuộc biểu tình ra bên ngoài.

Bởi vì theo tiết lộ của trang mạng Newsweek, các hãng cung cấp trang thiết bị cho công ty cung cấp mạng Internet Etecsa của Cuba, tất cả đều là Trung Quốc : Hoa Vi, TP-Link, và ZTE. Báo cáo năm 2017 của Đài Quan sát mở về can thiệp mạng (Open Observatory of Network Interference) cho biết tìm thấy dấu vết mã Trung Quốc trong các giao diện các cổng truy cập Wi-Fi ở Cuba.

Tổ chức Qurium của Thụy Điển cũng phát hiện ra rằng chính quyền La Habana sử dụng phần mềm quản lý mạng eSight của Hoa Vi để lọc các tìm kiếm trên các trang mạng. Vai trò của Trung Quốc trong việc giúp chế độ cắt đứt liên lạc trong các cuộc biểu tình cho thấy rõ một trong số các cách thức Bắc Kinh đã hỗ trợ chế độ cộng sản Cuba tồn tại như thế nào.

Hỗ trợ kinh tế, Trung Quốc giúp chế độ Cuba trường tồn

The Diplomat nhắc lại, sau nhiều thập niên gián đoạn, quan hệ Trung Quốc – Cuba trở nên nồng ấm trở lại sau khi Liên Xô sụp đổ. Tính từ năm 1993, Trung Quốc đã có 22 chuyến công du cấp cao tới Cuba. Ngược lại, các quan chức cao cấp Cuba cũng đã có 25 chuyến thăm Trung Quốc từ năm 1995. Đỉnh điểm của mối quan hệ này là chuyến công du La Habana của chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình năm 2014.

Có thể nói, Trung Quốc là nguồn hậu thuẫn kinh tế và kỹ thuật lớn nhất cho Cuba. Đầu tư của Trung Quốc tại đảo quốc vùng Caribe này chủ yếu tập trung trong các lĩnh vực khai thác dầu hỏa, cảng biển, dược phẩm sinh học, nông nghiệp. Đặc biệt, Trung Quốc còn thiết lập cả một trung tâm trí tuệ nhân tạo tại Cuba.

Bắc Kinh và La Habana còn hợp tác chặt chẽ trong lĩnh vực giáo dục. Cuba là cơ sở đào tạo tiếng Tây Ban Nha chính thức đầu tiên cho nhân viên Trung Quốc, và đại học La Habana là một trong những Viện Khổng Tử đầu tiên của Trung Quốc được thành lập trong khu vực.

Ngoài ra, cả hai nước cũng duy trì một mối quan hệ quốc phòng chặt chẽ, các quan chức quốc phòng cao cấp thường xuyên thăm viếng lẫn nhau. Nhưng the Diplomat lưu ý rằng Trung Quốc không bán cho Cuba bất kỳ hệ thống vũ khí quan trọng nào như đã từng làm với các quốc gia khác trong khu vực như Venezuela, Ecuador và Bolivia.

Dấu vết Trung Quốc trong các mạng viễn thông

Trong toàn cảnh này, lĩnh vực viễn thông đương nhiên không « nằm ngoài vùng phủ sóng ». Chính phủ Cuba từ năm 2000 ký nhiều hợp đồng với các tập đoàn Trung Quốc như Hoa Vi, ZTE và TP-Link để xây dựng các đường cáp quang, lập các điểm phát sóng điện thoại và nhiều cơ sở hạ tầng viễn thông khác của đảo.

Cuba chỉ là một trong số các ví dụ về chương trình « xuất khẩu chủ nghĩa chuyên chế kỹ thuật số » của Trung Quốc. Những hệ thống kiểm soát thông tin – liên lạc này của Trung Quốc còn được thấy ở Venezuela, Nicaragua, Bolivia, Achentina hay Mexicô…, những quốc gia theo chế độ chuyên chế cánh tả hay chủ nghĩa dân túy cánh tả.

Sự hậu thuẫn này của Bắc Kinh đối với La Habana lại là một mối đe dọa cho an ninh quốc gia Hoa Kỳ. Hòn đảo cộng sản này được cho là kết nối với Mỹ nhờ vào sự gần gũi về địa lý, mối quan hệ lịch sử và những liên hệ thân thuộc. Do vậy, Cuba còn được cho là có một vị trí chiến lược quan trọng, giúp Trung Quốc thu thập thông tin tình báo và tiến hành các cuộc tấn công mạng chống lại Hoa Kỳ.

Cuối cùng, The Diplomat nhận định, Cuba cũng thể được ví như là một sàn đấu ý thức hệ giữa hai ông khổng lồ nhất hành tinh : Hoa Kỳ và Trung Quốc. Giữa một bên đại diện cho tự do và nhân quyền và bên kia chủ nghĩa độc tài chuyên chế.

Nếu như Washington từ lâu tập trung vào các vấn đề nhân quyền và các quyền tự do để cải thiện cuộc sống người dân Cuba, thì Bắc Kinh khi tìm cách duy trì chế độ Cuba, gián tiếp đóng vai trò ươm mầm chủ nghĩa độc tài trong khu vực, cung cấp các công cụ để những chế độ này củng cố quyền lực, sửa đổi Hiến Pháp, chống sở hữu tư nhân và các thể chế dân chủ, đồng thời bịt miệng các tiếng nói bất đồng trong nước.

Theo RFI