Ông Bùi Hoài Sơn - Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa Giáo dục của Quốc hội. Courtesy chinhphu.vn
Triết lý và cuộc sống? Ông Bùi Hoài Sơn - Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa Giáo dục của Quốc hội mới đây cho rằng, xã hội Việt Nam đã thay đổi, song văn hóa không thay đổi kịp và thiếu các hệ giá trị chuẩn mực để mỗi người tự soi chiếu.
Tiến sĩ Phạm Quỳnh Hương, hiện công tác tại Viện hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam khi trả lời RFA cho rằng nguyên nhân do con người không hành xử theo những điều mà người ta đưa ra:
“Có thể là những cái mà người ta nói ra, là phải có lòng nhân ái chẳng hạn, cần phải công bằng chẳng hạn, nhưng đấy là những điều người ta nói ra có vẻ là một thứ được người ta cho là có giá trị và được tôn trọng, nhưng trên thực tế thì người ta lại không hành xử theo điều người ta đưa ra. Nhiều khi những ứng xử trong xã hội cũng không theo cái người ta tưởng là được xã hội, như công bằng, nhân ái.”
Tiến sĩ Phạm Quỳnh Hương giải thích thêm rằng, những lợi ích có giá trị khác nhau đã gây ra những xung đột không chỉ về mặt lợi ích kinh tế mà còn về mặt giá trị của từng cá nhân hoặc từng nhóm xã hội. Những giá trị khác nhau đấy dẫn đến sự lựa chọn không đồng nhất, khiến cho nhóm xã hội này ảnh hưởng không tốt đến nhóm xã hội khác.
Tiếp tục câu chuyện về hệ giá trị chuẩn mực cho VN, ông Bùi Hoài Sơn đưa ra ý kiến rằng Việt Nam cần xây dựng hệ giá trị chuẩn mực con người, hệ giá trị quốc gia mang tính thống nhất về định hướng phát triển văn hóa đất nước.
Hiểu đúng về “Chuẩn mực văn hóa” Ví dụ câu chuyện nóng hổi của ông Tô Lâm ăn món bò dát vàng. Không biết các nước khác thế nào, nhưng tôi cam đoan 100% văn hóa ẩm thực của người VN không có kiểu cầm một con dao dài nhọn hoắc chĩa tới trước mặt... rồi ông Tô Lâm há miệng ra đớp... văn hóa ẩm thực của người VN không bao giờ có hình ảnh tệ hại như vậy. Giáo sư Nguyễn Đình Cống, khi trả lời RFA từ Hà Nội hôm 23/11, cho rằng, chuẩn mực của văn hóa là đạo lý làm người, là nhận thức và thái độ của con người đối xử với nhau và với tự nhiên. Giữa những con người thì cơ bản nhất, quan trọng nhất là tình yêu thương, lòng tôn trọng và sự tin cậy. Với tự nhiên là bảo vệ môi trường và sự đa dạng. Ông nói tiếp:
“Không nên lấy chuẩn mực văn hóa từ một con người hoặc một nhóm người nào mà phải đúc kết từ tinh hoa của xã hội. Trong các tôn giáo thì Giáo chủ thường giảng về đạo đức của tôn giáo đó như là chuẩn mực của văn hóa. Trong xã hội dân chủ thì cử tri lựa chọn người mà họ cho là đạt chuẩn mực văn hóa cao làm đại diện. Những người thuộc tầng lớp tinh hoa của xã hội thường thực hiện những đạo đức tốt, có tác dụng nêu gương về chuẩn mực văn hóa.
Trong xã hội bình thường thì văn hóa quan trọng hơn kinh tế. Chỉ khi lâm vào đói kém mới nên đặt kinh tế lên cao. Ông cha ta có câu “Nhất sĩ nhì nông, hết gạo chạy rông nhất nông nhì sĩ”.
Theo Giáo sư Nguyễn Đình Cống, một xã hội không bị đói kém mà đặt văn hóa sau kinh tế là sai đường. Xã hội Việt Nam đang như vây. Tuy rằng ở VN có một số người trăn trở về văn hóa, nhưng hình như những người lãnh đạo cao nhất không thực lòng quan tâm mà chỉ nói cho qua chuyện. Họ chưa đủ chuẩn mực văn hóa để đại diện cho dân tộc vì họ tôn thờ chủ nghĩa Mác Lê, theo học thuyết cộng sản và duy vật, quá thiên về quyền lợi vật chất, quá chạy theo sự phát triển kinh tế, quá nhấn mạnh và truyền bá hận thù giai cấp. Giáo sư Nguyễn Đình Cống cho rằng, chuẩn mực văn hóa phải dựa trên phẩm chất Quang Minh Chính Đại và hiện nhiều người trong giới lãnh đạo của VN đang rất thiếu những phẩm chất đó.
Ảnh minh họa chụp tại tỉnh Phú Thọ tháng 4 năm 2021. AFP PHOTO.
Còn nhà báo độc lập Nguyễn Ngọc Già, nguyên Phó trưởng ban Kế hoạch – Dự án và Phó trưởng ban Tư liệu của Đài truyền hình HTV - TPHCM, khi trả lời RFA hôm 23/11 cho rằng có nhiều định nghĩa về văn hóa nhưng có những điểm chung mà nhân loại công nhận, đó là văn hóa là sản phẩm của con người làm ra. Văn hóa có những tính chất riêng như sau:
“Thứ nhất quan trọng nhất là tính vận động của văn hóa. Tính thứ hai là tính tác động lẫn nhau và đa chiều, làm cho văn hóa là nét riêng mà chỉ có loài người mới có trong việc ứng xử với thiên nhiên và giữa con người lẫn nhau. Từ đó sinh ra tính thứ ba là tính đa nguyên của văn hóa, nó đối lập hoàn toàn tính đơn nguyên trong xã hội độc đảng toàn trị tại Việt Nam ngày hôm nay. Điều đó dễ dàng được nhìn thấy khi họ chỉ thích khen, đó là văn hóa một chiều của họ. Tính thứ tư là tính mai một hay sự kế thừa, ví dụ như văn hóa tảo hôn đã mai một, còn tính kế thừa như việc áo dài được thế giới công nhận là văn hóa phi vật thể...”
Chuẩn mực văn hóa phải dựa trên phẩm chất Quang Minh Chính Đại và hiện nhiều người trong giới lãnh đạo của VN đang rất thiếu những phẩm chất đó. Đặc tính thứ năm của văn hóa, theo nhà báo Nguyễn Ngọc Già, là tính chi phối trên tất cả các lĩnh vực từ kinh tế, chính trị, văn hóa, ngoại giao... Vì vậy văn hóa mang tầm quan trọng rất lớn, từ đó văn hóa tạo nên đạo đức... Nhà báo Nguyễn Ngọc Già nói tiếp:
“Chính vì vậy nó sinh ra đặt tính thứ sáu, tức là tính truyền bá ở góc độ văn minh hơn, hay tính truyền nhiễm ở góc độ kém văn minh, và không phù hợp văn hóa của các quốc gia khác. Ví dụ câu chuyện nóng hổi của ông Tô Lâm ăn món bò dát vàng. Không biết các nước khác thế nào, nhưng tôi cam đoan 100% văn hóa ẩm thực của người VN không có kiểu cầm một con dao dài nhọn hoắc chĩa tới trước mặt... rồi ông Tô Lâm há miệng ra đớp... văn hóa ẩm thực của người VN không bao giờ có hình ảnh tệ hại như vậy.”
Theo nhà báo Nguyễn Ngọc Già, đó là một nét rất xấu trong văn hóa VN hiện nay, vì tính thứ bảy của văn hóa là tính đại diện. Ông Tô Lâm đang ở vị trí rất quan trọng, vừa là Bộ trưởng công an vừa là Ủy viên Bộ chính trị... mà theo nhà báo Nguyễn Ngọc Già, ông Tô Lâm không ý thức được khi ra nước ngoài. Hay trường hợp Bà Nguyễn Thị Kim Ngân khi đại diện VN ra nước ngoài cũng đã để những người tháp tùng bỏ trốn... Nhà báo Nguyễn Ngọc Già cho rằng những việc này làm xấu mặt người VN, vì những vị lãnh đạo công du nước ngoài là đại diện cho người VN. Ông Nguyễn Ngọc Già nói tiếp:
“Cái cuối cùng rất quan trọng là văn hóa phải mang tính trách nhiệm. Trong khi ở VN hiện nay, tính trách nhiệm, chịu trách nhiệm hầu như không còn. Người ta luôn luôn thấy rất rộng rãi khi có bất cứ gì, thì nhà cầm quyền cộng sản VN từ cấp cao đến cấp thấp đều trốn tránh trách nhiệm và viện dẫn rất nhiều lý do, đổ cho thế lực thù địch, phản động... thậm chí đổ cho dân.”
Vì vậy quay trở lại ý kiến của ông Sơn cho rằng hiện nay Việt Nam đang thiếu những giá trị văn hóa chuẩn mực, thì Nhà báo Nguyễn Ngọc Già cho rằng phát biểu này vô nghĩa và vô giá trị.
VIDEO Theo RFA
