Các bạn trẻ dùng laptop và điện thoại di động truy cập internet tại một quán cà phê ở Hà Nội.
AP | Minh họa

Hôm 18/10, Freedom House đã tổ chức hội thảo trực tuyến với tiêu đề “Freedom on the Net 2022” (Tự do trên mạng 2022), thu hút sự tham gia của các diễn giả đến từ Bộ Ngoại giao Đan Mạch và các tổ chức như Paradigm Initiative và Google.
Tự do Internet toàn cầu suy giảm
Tại hội thảo, báo cáo của Freedom House đưa ra nhiều số liệu không mấy sáng sủa về tự do mạng internet toàn cầu.
Cụ thể, theo Freedom House, tự do mạng toàn cầu tiếp tục suy giảm năm thứ 12 liên tiếp. Một trong những nguyên do mà Freedom House đưa ra là nhiều chính phủ độc tài đang phá vỡ cấu trúc mạng internet toàn cầu để tạo ra các không gian trực tuyến dễ kiểm soát hơn.
Góp ý tại Hội thảo, bà Allie Funk, Giám đốc Nghiên cứu về Công nghệ và Dân chủ của Freedom House và một trong ba nhà nghiên cứu đã thực hiện bản báo cáo, đưa ra nhận xét về các diễn biến nhân quyền trên mạng trong năm 2022:
“Chúng tôi nhận thấy rằng tự do mạng trên toàn cầu đã suy giảm đến năm thứ 12 liên tiếp vào năm 2022, báo hiệu một cuộc khủng hoảng nhân quyền đang tiếp diễn trong thời đại kỹ thuật số... Trên một mạng internet phân mảnh, nhiều người không thể truy cập các ứng dụng nhắn tin an toàn mà các thành viên gia đình của họ hoặc các thành viên của cộng đồng cư dân ở nước ngoài có.
Việc xây dựng tình đoàn kết toàn cầu và truy cứu trách nhiệm cũng khó khăn hơn nếu người dân không được chia sẻ tài liệu về việc vi phạm nhân quyền trong các cuộc biểu tình hoặc chiến tranh trên thế giới. Và nếu bạn sống ở một quốc gia nơi Nhà nước kiểm duyệt truyền thông, mạng internet phân mảnh này sẽ hạn chế việc truy cập các nguồn thông tin toàn cầu đáng tin cậy để giúp bạn đưa ra những lựa chọn sáng suốt hơn về chính phủ của mình.”

RFA thực hiện theo nguồn Freedom House

Việt Nam tăng kiểm soát mạng xã hội
Theo phân tích trên trang web của Freedom House, Việt Nam bị xếp hạng thấp trong báo cáo này là vì:
“Nhà nước Việt Nam sàng lọc hàng nghìn bài viết trên mạng xã hội chỉ trích chính phủ, ban hành các điều luật mới nhằm siết chặt và hạn chế nội dung các trang web lưu trữ quảng cáo (Nghị định 70), tăng mức phạt hành chính đối với các công ty bị phát hiện lưu trữ các ý kiến mà chính quyền cho là bất hợp pháp (Nghị định 53), và bắt giam các nhà hoạt động nhân quyền vận động trên mạng xã hội”.
Theo thang đánh giá với số điểm tự do nhất là 100 và ít tự do nhất là 0, Việt Nam năm nay ở mức 22 điểm, trong đó quốc gia này đạt 12 điểm về những trở ngại tiếp cận, sáu điểm về giới hạn nội dung và bốn điểm về những vi phạm quyền của người sử dụng. Điểm số này đã suy giảm từ mức 24 điểm vào năm 2019.
Đánh giá về điểm số tự do trên mạng tại Việt Nam trong những năm trước, nhà hoạt động xã hội dân sự Tiến sĩ Nguyễn Quang A từng nói rằng:
“Liên quan đến tự do nhân quyền, dân chủ thì đấy là lĩnh vực bị siết chặt nhiều nhất. Tức là những người dùng internet, nhất là mạng xã hội để cất lên tiếng nói của mình có thể bị đàn áp, thậm chí bắt bớ tù nếu làm những việc chính quyền cho là không được phép.”
Trong cùng bài phỏng vấn của RFA về đề tài này, luật sư Hà Huy Sơn cũng chia sẻ ý kiến:
“Tự do internet ở Việt Nam bị hạn chế bởi mấy điều luật trong Bộ luật Hình sự 2015 như tội tuyên truyền chống Nhà nước, tội lợi dụng quyền tự do dân chủ và một tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền. Mấy cái đấy rất mơ hồ, định tính, không có gì là định lượng để cân đong đo được nên nhà nước hay chính quyền có thể dựa vào tội đấy để nguời ta bắt bớ hay bỏ tù những nguời có quan điểm trái ngược với Đảng, với nhà nước. Tôi cho rằng đấy là những công cụ làm cho internet bị hạn chế tự do.”
Nga trong số bốn quốc gia suy giảm tự do mạng trầm trọng
Ngoài Việt Nam, theo Freedom House, bốn quốc gia suy giảm về tự do mạng trầm trọng nhất năm nay gồm Nga, Myanmar, Sudan và Libya. Tại Nga, tự do mạng giảm đến ngưỡng thấp kỷ lục trong lịch sử nhất là sau cuộc xâm lược bất hợp pháp tại Ukraine. Còn tại Myanmar, tự do mạng tiếp tục suy giảm sau cuộc đảo chính quân sự đầu năm 2021, hiện thấp nhì trong 70 quốc gia được thống kê, chỉ cao hơn Trung Quốc.
Tuy nhiên, bất chấp sự suy giảm chung này, theo Freedom House, 26 quốc gia bao gồm Hoa Kỳ trong số 70 quốc gia được thống kê đang thúc đẩy các nỗ lực hợp tác nhằm cải thiện luật pháp, phát triển khả năng phục hồi của các phương tiện truyền thông và đảm bảo trách nhiệm giải trình giữa các công ty công nghệ.
Bà Alexandria Walden, lãnh đạo Nhân quyền toàn cầu tại Google, một trong những tham luận viên tại hội thảo, cũng trình bày các nỗ lực của công ty này trong việc cải thiện nhân quyền trên mạng:
“Từ việc tung ra các sản phẩm mới, đến việc mở rộng hoạt động trên toàn cầu, chúng tôi luôn làm theo các tiêu chuẩn quốc tế liên quan đến nhân quyền và luật nhân đạo...  Với tư cách là một công ty thông tin, chúng tôi hiển nhiên coi trọng trách nhiệm của mình trong việc cung cấp thông đáng tin cậy cho mọi người khi họ cần. Ví dụ, chúng tôi đã thấy có bao nhiêu người Crimea dùng Google để tìm nơi trú ẩn hoặc viện trợ nhân đạo, hoặc chúng tôi đã làm những việc như cài đặt cảnh báo không kích cho mọi người trên điện thoại của họ.”
Qua đó, bà Funk, đại diện Freedom House đưa ra khuyến nghị:
“Lãnh đạo các công ty tư nhân nên đầu tư mạnh mẽ hơn vào xã hội dân sự. Họ cần nguồn kinh phí để đào tạo các quan tòa có hiểu biết về các vấn đề kỹ thuật số phức tạp, giúp chúng ta cải tạo các chính sách có vấn đề.
Mặc dù còn nhiều việc cần làm nhưng nhìn chung, chúng tôi nghĩ rằng các nhà hoạch định chính sách dân chủ, các công ty tư nhân, và xã hội dân sự có thể hợp tác tăng cường khả năng phục hồi trong thời đại kỹ thuật số và mang lại một tương lai dân chủ hơn.”
Theo RFA