Cuộc chiến hiện nay tại Ukraine, chẳng cần nói nhiều, đã là một bài học rất lớn cho Hoa Kỳ, và có lẽ nó sẽ được dùng làm chuẩn mực cho những xung đột trong tương lai giữa Hoa Kỳ và các thế lực thù địch trên thế giới. So với cuộc chiến 20 năm tại Afghanistan thì sự trợ giúp của Hoa Kỳ trong cuộc chiến tại Ukraine tỏ ra vô cùng hữu hiệu. Ukraine không cần, và không muốn, quân đội ngoại bang chiến đấu cho mình chống lại cuộc xâm lăng trắng trợn của Nga. Họ không muốn lính Mỹ, lính Anh, lính Đức, lính Pháp hay bất cứ ai cầm súng thay họ. Họ muốn chính họ là kẻ chiến đấu cho quê hương, một cuộc chiến một mất một còn. Họ chỉ cần vũ khí. Có vũ khí cần thiết trong tay, họ tin tưởng một cách mãnh liệt là họ sẽ đánh bật quân đội xâm lăng Nga ra khỏi đất nước họ.
Cho đến thời điểm cuối năm 2022, sau hơn 10 tháng từ ngày Nga xua đại quân sang xâm lấn biên thùy Ukraine, mọi bằng chứng trên chiến trường cũng như mặt trận kinh tế và công luận quốc tế cho thấy Nga đang sa lầy và càng lúc càng thấy viễn ảnh chiến bại phủ chụp lên điện Kremlin. Để đạt chiến thắng sau cùng, cho dù là chiến thắng quân sự hay thương thuyết ngoại giao, đòi hỏi sự quyết tâm và tinh thần hy sinh cao độ của quân dân Ukraine, nhưng điều hiển nhiên là những gì Hoa Kỳ và đồng minh NATO đang làm – không gửi quân sang chiến đấu mà chỉ viện trợ những loại vũ khí tối tân – là phương cách tốt nhất trong cuộc chiến này. Nó sẽ là mẫu mực cho những xung đột tương lai, mà các chiến lược gia Mỹ chắc chắn đang điều nghiên để thiết kế một đối sách mới.
Mặc dù ảnh hưởng địa chính trị của Hoa Kỳ hiện nay chưa chắc đã suy yếu trầm trọng như nhiều quan sát viên đánh giá, nhưng sự suy thoái kinh tế thì có thật. Sức mạnh kinh tế cùng với sức mạnh kỹ thuật, công nghệ, nếu suy thoái, sẽ kéo theo sự suy thoái quân sự, và đó cũng là một lý do nữa để không sử dụng quân đội đi chiến đấu bên ngoài biên thùy. Từ lâu những nhà làm quyết sách của Hoa Kỳ vẫn tin tưởng là nếu muốn có kết quả tốt trong những xung đột trên thế giới thì phải gửi quân đội sang can thiệp và giải quyết tận nơi. Nhưng sự thật cho thấy kết quả của chính sách này thường đi ngược lại những điều tiên liệu trong kế hoạch. Từ chiến tranh Việt Nam cho đến Iraq và Afghanistan, mọi bằng chứng quy chiếu cho thấy Hoa Kỳ càng can thiệp nhiều bằng phương cách gửi quân sang chiến đấu càng thảm bại, và cuối cùng phải tháo chạy trong nhục nhã, chưa kể thiệt hại nhân sự và tốn kém những khoản kinh phí khổng lồ. Rồi xã hội bị phân hóa do những cuộc phiêu lưu vô bổ như vậy cũng để lại chấn thương cho quốc gia, và vết thương đó âm ỷ trong nhiều thập kỷ, nếu không muốn nói là mãi mãi.
Cuộc triệt thoái của lực lượng chiến đấu Mỹ ra khỏi Kabul năm 2021 với những thông tin và hình ảnh xấu xí đến độ kinh hoàng là lời cáo buộc mạnh mẽ nhất cho rằng chính sách này của Mỹ hoàn toàn sai, cần phải loại bỏ. Sau hai mươi năm đổ vào hàng trăm tỉ đô la và một con số không nhỏ quân nhân và dân sự bỏ mình, cuộc chiến Afghanistan là một sự phí phạm chưa từng thấy, và đau lòng hơn cả là sự hy sinh máu xương của những người chiến đấu trong cuộc chiến ấy, tất cả bay vào hư vô, không một kết quả nào để lại, thậm chí một phần thưởng tinh thần nhỏ nhoi cũng không.
Mặc dù trong thời gian đầu, vào năm 2001, sự can thiệp của Hoa Kỳ vào chiến cuộc Afghanistan có được sự hỗ trợ và hậu thuẫn của đa số các phe nhóm người Afghan, nhưng chẳng bao lâu lực lượng quân đội Mỹ đã phải gánh vác gần như mọi chiến dịch bình định. Công cuộc thiết lập một quân đội Afghan tương đối mạnh đủ để đối phó với phe du kích Taliban đã thất bại, vì quân đội này thường tỏ ra ỷ lại vào quân đội Hoa Kỳ. Không có tinh thần độc lập, thiếu ý chí chiến đấu, mang nặng tinh thần bộ lạc đã khiến họ mau chóng buông súng đầu hàng trước quân địch, để lại một núi vũ khí trị giá 80 tỉ đô la của Hoa Kỳ viện trợ lọt vào tay Taliban.
Điều phi lý là Hoa Kỳ thường hay quên bài học lịch sử, mà bài học lịch sử lớn nhất chính là Việt Nam. Tại Việt Nam, Hoa Kỳ đã tự hủy những cố gắng của mình trong công cuộc giúp miền Nam Việt Nam chống lại làn sóng Cộng sản, họ đẩy ra ngoài lề quân lực Việt Nam Cộng Hòa và thường xuyên có những hành động ngầm phá hoại chính nghĩa của chính quyền miền Nam. Thay thế người lính miền Nam chiến đấu, người Mỹ tin tưởng rằng họ có thể đạt được những mục tiêu lớn trong một thời gian ngắn qua giải pháp chiến tranh, nhưng họ sai lầm vì không tiên liệu được những tình huống bất lợi phức tạp do sự có mặt của quân đội Mỹ khắp nơi.
Trong khi đó, thay vì gửi quân sang chiến đấu, Hoa Kỳ sử dụng những phương tiện có sẵn trong tay về tài chính, kỹ thuật cao, tình báo, thậm chí điều hợp ngoại giao, như đang làm ở Ukraine, thì kết quả tỏ ra là vô cùng hữu hiệu. Hoa Kỳ giúp Ukraine chẳng những chống đỡ được những trận đánh lúc ban đầu mà còn đang trên đà chiến thắng đẩy lui quân xâm lăng ra khỏi đất đai bị chiếm đóng. Với những loại vũ khí tối tân từ hệ thống hỏa tiễn cơ động HiMARS (High Mobility Artillery Rocket Systems) với tầm bắn cả trăm kílô-mét cho đến quân nhu quân dụng, súng nhỏ do Hoa Kỳ cung cấp, quân đội Ukraine đã chiến đấu rất dũng mãnh và hiệu quả. Quân đội Ukraine còn được Hoa Kỳ và đồng minh NATO huấn luyện bảo trì súng ống, chiến cụ nặng. Tình báo do Hoa Kỳ cung cấp nhờ một giàn vệ tinh nhân tạo tân tiến bay trên thượng tầng khí quyển cũng giúp Kyiv có những thông tin chính xác để giáng những đòn chí tử lên quân đội Nga.
Một sự kiện khá ngạc nhiên khác là: với sự trợ giúp của Hoa Kỳ vào cuộc chiến Ukraine, NATO chỉ trong một thời gian ngắn đã có những bước tiến hồi sinh mạnh mẽ, và có thêm hai thành viên mới, Thụy Điển và Phần Lan. Đây là một cú đánh ngược bất ngờ vào mặt Putin, kết quả của một tính toán sai lầm từ tay cựu sĩ quan tình báo KGB.
Tình hình hiện nay ở Ukraine đang diễn ra theo chiều hướng vô cùng bất lợi cho Putin, đến nỗi nhiều người ở phía bên này đang kêu gọi Ukraine hãy ngồi vào bàn đàm phán tìm giải pháp hòa bình, chấm dứt chiến tranh, hầu tránh cho Putin bị mất mặt.
Đặt Ukraine bên cạnh Afghanistan, người ta thấy rõ ràng đối sách của Hoa Kỳ sẽ là như thế nào trong tương lai. Hoa Kỳ nên tránh tối đa sự can thiệp trực tiếp vào những xung đột trên thế giới, và chỉ nên hỗ trợ những dân tộc-quốc gia nào thực sự quyết tâm chiến đấu cho mình, cho quốc gia mình. Dân tộc Ukraine đang trên đà chiến thắng cuộc chiến sinh tử của họ với sự trợ giúp của Hoa Kỳ, nhưng HiMARS sẽ chẳng làm được gì nếu quân dân Ukraine không nhất trí quyết một lòng đánh giặc cứu quê hương. Vận mệnh quốc gia Ukraine nằm trong tay người dân, người lính Ukraine, không ở trong tay bất cứ người nào khác.
Một xung đột lớn trong tương lai có khả năng xảy ra trên thế giới là: Trung quốc xâm chiếm đảo Đài Loan. Chiếm Đài Loan luôn luôn là một trong những ưu tiên của bất kỳ Tổng Bí thư đảng Cộng sản Trung quốc nào chứ không riêng gì Tập Cận Bình. Nó nằm trong quốc sách của đất nước này từ lâu và sẽ không thay đổi. Bài học Afghanistan và Ukraine chắc chắn nằm trong kế hoạch của các chiến lược gia Hoa Kỳ khi điều nghiên phương cách chống trả Trung quốc một khi quốc gia này quyết định gửi hạm đội và đại quân sang đánh Đài Bắc.
Như thấy trong cuộc chiến Ukraine, các loại vũ khí của Hoa Kỳ chế tạo có hiệu năng hơn nhiều so với vũ khí của các cường quốc quân sự khác. Cộng với khả năng tình báo hỗ trợ bởi vệ tinh do thám, Hoa Kỳ sẽ đóng vai trò chủ yếu cung cấp phương tiện cho quân dân Đài Loan bảo vệ lãnh thổ mình một khi chiến tranh xảy ra. Và không cần gửi một người lính nào sang chiến đấu.
Trịnh Khải Nguyên-Chương
