Lãnh đạo Wagner ‘‘chết’’ trong tai nạn máy bay: Điện Kremlin chưa xác nhận

Các hãng thông tấn lớn của Nga hôm qua, 23/08/2023, loan tin ông Yevgeny Prigozhin, lãnh đạo công ty lính đánh thuê Wagner, có mặt trong một chuyến bay tư nhân bị rớt tại tỉnh Tver, tây bắc Matxcơva. Theo bộ Tình trạng Khẩn cấp Nga, toàn bộ 10 người gồm hành khách và tổ lái của chuyến bay đều tử nạn. Cho đến nay, điện Kremlin chưa đưa ra thông báo nào về ‘‘cái chết’’ của thủ lĩnh ‘‘vụ binh biến’’ bất thành cách đây tròn hai tháng.

Ảnh chân dung tưởng niệm Yevgeny Prigozhin và nhân vật số 2 của Wagner, tư lệnh Dmitry Utkin, được đặt trước một cơ sở của Wagner tại Novosibirsk, Nga, ngày 24/08/2023. REUTERS - STRINGER

Theo Cơ quan Vận tải Hàng không Nga Rossaviatsia, ông chủ Wagner có mặt trên chiếc máy bay Embraer-135 gặp nạn khi trên đường di chuyển từ Matxcơva đến Saint-Petersburg. Ủy ban Điều tra Nga cho biết một nhóm điều tra đã được cử đến hiện trường gần làng Kujenkino, tỉnh Tver, cách thủ đô nước Nga khoảng 200 km ‘‘để xác định nguyên nhân tai nạn’’. Hãng tin Nga TASS cho biết bảy thi thể đã được tìm thấy, trong lúc người phụ trách nhóm cứu nạn cho hãng tin Nga RIA Novosti biết đã xác định được tám thi thể. 
Trong hiện tại, theo hãng tin Pháp AFP, có nhiều đoạn video, mà AFP ‘‘không thể xác nhận được tính xác thực’’, đang được lưu truyền trên một số kênh Telegram (khẳng định có liên hệ với Wagner), cho thấy một thiết bị bay từ trên trời rớt xuống, nhiều mảnh vỡ máy bay đang cháy trên một cánh đồng. 
Về phản ứng trên các mạng xã hội Nga, thông tín viên Anissa el-Jabri từ Matxcơva cho biết thêm: 
Tuyên bố đầu tiên của giới chức Nga đến từ tỉnh trưởng do Nga bổ nhiệm ở vùng Zaporijja, miền nam Ukraina: ‘‘Yevgeny Prigozhin và Dmitry Utkin đã ở trên Thiên đường’’. Thông báo được viết trên kênh Telegram chính thức của viên tỉnh trưởng Vladimir Rogov.
Về phần mình, một trong những kênh Telegram rất thân cận với công ty Wagner đã đăng tải thông điệp: ‘‘Thủ lĩnh của nhóm Wagner, ‘‘Anh hùng của nước Nga’’, ‘‘một người yêu nước thực sự’’, Evgeny Viktorovich Prigozhin đã chết vì hành động của những kẻ phản bội nước Nga. Nhưng ngay cả ở Địa ngục, ông ấy vẫn sẽ là người giỏi nhất!’’ (hết lời trích). 
Một số tiếng nói thân cận với điện Kremlin cũng bày tỏ quan điểm khá nhanh chóng trên mạng Telegram, và đồng thanh coi Ukraina là bên phải chịu trách nhiệm về vụ tai nạn máy bay. 
Một số người khác thì đặc biệt coi đây là một tín hiệu rõ ràng gửi đến những ai có ảo tưởng rằng tổng thống Nga Vladimir Putin là người dễ bị tổn thương, ít tháng trước cuộc bầu cử tổng thống ở Nga. 
Về cái chết của Yevgeny Prigozhin theo truyền thông Nga, giới quan sát tại Pháp nêu ra một số kịch bản: một tai nạn bình thường, hành động trả đũa nhắm vào ông chủ Wagner của các đối thủ trong Quân đội Nga hay một vụ ám sát do chính điện Kremlin chỉ đạo nhằm loại bỏ kẻ đã dám thách thức tổng thống Nga. Một giả thiết thứ tư cũng được chú ý : đương sự chủ trương biến mất không để lại dấu vết, như điều đã từng xảy ra trong quá khứ với Yevgeny Prigozhin.
Theo RFI

Trong nhiều năm, kẻ thù của Putin lần lượt bị ‘xử’ bằng nhiều cách khác nhau


Từng là phó thủ tướng dưới thời ông Boris Yeltsin, ông Boris Nemtsov, một chính trị gia nổi tiếng và là người chỉ trích gay gắt ông Putin bị những kẻ tấn công bắn chết trên cây cầu cạnh Điện Kremlin vào ngày 27/2/2015.

Các cuộc tấn công kỳ lạ - từ việc bị đầu độc bằng trà có pha polonium hoặc chạm vào chất độc thần kinh chết người - cho đến những vụ tấn công lộ liễu hơn là bị bắn ở cự ly gần. Một số vụ lao mình xuống cửa sổ, thiệt mạng.
Trong những năm qua, các nhà chỉ trích chính trị nhắm vào Điện Kremlin, các điệp viên phản bội và các nhà báo điều tra đã bị giết hoặc bị hành hung theo nhiều cách khác nhau. Chưa thấy có vụ nào bị thủ tiêu bằng một tai nạn hàng không. Nhưng hôm 23/8, một chiếc máy bay riêng chở thủ lĩnh lính đánh thuê Wagner, người đã tổ chức một cuộc nổi dậy ngắn ngủi ở Nga, rớt xuống cánh đồng từ độ cao hàng nghìn mét sau khi vỡ tan.
Những vụ ám sát nhắm vào kẻ thù của Tổng thống Vladimir Putin diễn ra thường xuyên trong suốt gần 1/4 thế kỷ ông nắm quyền. Những người gần gũi với các nạn nhân và một số ít người sống sót quy trách nhiệm cho chính quyền Nga, nhưng Điện Kremlin thường xuyên phủ nhận sự liên quan - như họ đã làm ngày 25/8 khi nói rằng đó là “hoàn toàn dối trá”, rằng Nga không dính líu gì đến vụ tai nạn máy bay vừa qua.
Cũng có báo cáo về việc các giám đốc điều hành nổi tiếng của Nga chết trong những hoàn cảnh bí ẩn, bao gồm cả việc rơi từ cửa sổ, mặc dù đôi khi rất khó xác định đó là cố ý giết người hay tự sát.
Một số trường hợp nổi bật về các vụ giết người hoặc âm mưu giết người được ghi lại:
Các đối thủ chính trị
Vào tháng 8 năm 2020, thủ lĩnh phe đối lập Alexei Navalny lâm bệnh trên chuyến bay từ Siberia đến Moscow. Máy bay hạ cánh xuống thành phố Omsk, nơi ông Navalny nhập viện trong tình trạng hôn mê. Hai ngày sau ông được đưa đến Berlin và hồi phục.
Các đồng minh của ông gần như ngay lập tức nói rằng ông bị đầu độc, nhưng các quan chức Nga phủ nhận điều đó. Các phòng thí nghiệm ở Đức, Pháp và Thụy Điển xác nhận ông Navalny đã bị đầu độc bởi một chất độc thần kinh thời Liên Xô có tên là Novichok, chất mà ông cho biết đã được bôi vào quần lót của mình. Ông Navalny trở về Nga và trong tháng này bị kết án 19 năm tù về chủ nghĩa cực đoan. Đây là án tù thứ ba của ông trong vòng hai năm nay về các tội danh mà ông cho là có động cơ chính trị.
Năm 2018, ông Pyotr Verzilov, người sáng lập nhóm chống đối Pussy Riot, bị ốm nặng và cũng được đưa đến Berlin, nơi các bác sĩ cho biết việc đầu độc là “rất có lý”. Cuối cùng ông đã bình phục. Trước đó ông Verzilov đã khiến Điện Kremlin bẽ mặt khi nhào ra sân cỏ trong trận chung kết giải bóng đá thế giới ở Moscow cùng với ba nhà hoạt động khác để phản đối sự tàn bạo của cảnh sát. Các đồng minh của ông cho biết ông có thể đã trở thành mục tiêu vì hoạt động tích cực của mình.
Nhân vật đối lập nổi tiếng Vladimir Kara-Murza đã sống sót sau những gì ông tin là âm mưu đầu độc ông vào năm 2015 và 2017. Lần đầu tiên ông suýt chết vì suy thận và nghi ngờ bị đầu độc nhưng không xác định được nguyên nhân. Ông đã phải nhập viện vì căn bệnh tương tự vào năm 2017 và ông được đặt trong tình trạng hôn mê. Vợ ông cho biết các bác sĩ xác nhận ông bị đầu độc. Ông Kara-Murza sống sót và luật sư của ông nói rằng cảnh sát đã từ chối điều tra. Năm nay, ông bị kết tội phản quốc và bị kết án 25 năm tù.
Vụ sát hại một đối thủ chính trị gây chấn động nhất trong những năm gần đây là vụ giết ông Boris Nemtsov. Từng là phó thủ tướng dưới thời ông Boris Yeltsin, ông Nemtsov là một chính trị gia nổi tiếng và là người chỉ trích gay gắt ông Putin. Vào một đêm tháng 2 năm 2015 ông bị những kẻ tấn công bắn chết trên cây cầu cạnh Điện Kremlin khi đang đi dạo cùng bạn gái, gây chấn động cả nước. Năm người đàn ông đến từ vùng Chechnya của Nga đã bị kết án, trong đó kẻ nổ súng nhận mức án 20 năm tù, nhưng các đồng minh của ông Nemtsov cho biết sự dính líu của họ là một nỗ lực nhằm chuyển trách nhiệm khỏi chính phủ.
Các cựu hoạt vụ tình báo
Năm 2006, nhân vật đào tị người Nga Alexander Litvinenko, cựu đặc vụ của KGB và FSB tức cơ quan kế nhiệm hậu Xô Viết của KGB, bị ốm nặng ở London sau khi uống trà có tẩm chất phóng xạ polonium-210 và qua đời ba tuần sau đó. Ông chết khi đang điều tra vụ bắn chết nhà báo Nga Anna Politkovskaya cũng như mối liên hệ bị cáo buộc của cơ quan tình báo Nga với tội phạm có tổ chức. Trước khi chết, ông Litvinenko nói với các nhà báo rằng FSB vẫn đang vận hành một phòng thí nghiệm chất độc có từ thời Liên Xô.
Một cuộc điều tra của Anh phát hiện ra rằng các đặc vụ Nga đã giết ông Litvinenko, có thể đã được ông Putin chấp thuận, nhưng Điện Kremlin phủ nhận mọi liên quan.
Một cựu sĩ quan tình báo Nga khác, Sergei Skripal, bị đầu độc ở Anh vào năm 2018. Ông và con gái Yulia ngã bệnh ở thành phố Salisbury và trải qua nhiều tuần trong tình trạng nguy kịch. Họ sống sót, nhưng vụ tấn công đã cướp đi sinh mạng của một phụ nữ Anh và khiến một người đàn ông và một nhân viên cảnh sát bị bệnh nặng.
Nhà chức trách cho biết cả hai đều bị đầu độc bằng chất độc thần kinh cấp quân sự Novichok. Anh quy trách nhiệm cho tình báo Nga, nhưng Moscow phủ nhận mọi vai trò. Ông Putin từng gọi ông Skripal, điệp viên hai mang của Anh, là “kẻ đê tiện” mà Điện Kremlin không quan tâm vì đã bị xét xử ở Nga và được trao đổi trong một vụ hoán đổi gián điệp.
Các ký giả
Nhiều nhà báo chỉ trích chính quyền ở Nga đã bị giết hoặc chịu những cái chết bí ẩn, mà đồng nghiệp của họ trong một số trường hợp quy trách nhiệm cho ai đó trong hệ thống cấp bậc chính trị. Trong các trường hợp khác, việc cơ quan chức năng miễn cưỡng điều tra đã làm dấy lên nghi ngờ.
Bà Anna Politkovskaya, ký giả của tờ báo Novaya Gazeta, đã bị bắn chết trong thang máy của tòa nhà chung cư ở Moscow của bà vào ngày 7 tháng 10 năm 2006 - sinh nhật của ông Putin. Bà được quốc tế ca ngợi vì đã đưa tin về tình trạng vi phạm nhân quyền ở Chechnya. Tay súng đến từ Chechnya đã bị kết tội giết người và bị kết án 20 năm tù. Bốn người Chechnya khác bị kết án tù ngắn hơn vì liên quan đến vụ giết người.
Ông Yury Shchekochikhin, một phóng viên khác của Novaya Gazeta, chết đột ngột vào năm 2003. Ông Shchekochikhin chết khi đang tiến hành điều tra các giao dịch kinh doanh tham nhũng và vai trò có thể có của các cơ quan an ninh Nga trong vụ đánh bom chung cư năm 1999 do quân nổi dậy Chechnya thực hiện. Các đồng nghiệp của ông khẳng định ông bị đầu độc và cáo buộc nhà chức trách cố tình cản trở cuộc điều tra.
Yevgeny Prigozhin và các phụ tá
Vụ tai nạn máy bay hôm 23/8 được cho là đã giết chết ông Yevgeny Prigozhin và các phụ tá hàng đầu trong công ty quân sự tư nhân Wagner do ông sáng lập, xảy ra hai tháng sau ngày ông phát động một cuộc nổi dậy vũ trang mà ông Putin gọi là “một cú đâm sau lưng” và “phản quốc”. Mặc dù không chỉ trích ông Putin, nhưng ông Prigozhin chỉ trích giới lãnh đạo quân sự Nga và đặt câu hỏi về động cơ gây chiến ở Ukraine.
Hôm 24/8, đánh giá sơ bộ của tình báo Mỹ cho thấy vụ tai nạn khiến toàn bộ 10 người trên máy bay thiệt mạng là do một vụ nổ có chủ ý gây ra, theo các quan chức Mỹ và phương Tây. Các quan chức phát biểu với điều kiện giấu tên vì họ không được phép bình luận. Một người cho rằng vụ nổ phù hợp với “lịch sử lâu dài trong việc cố gắng bịt miệng những người chỉ trích ông ấy”.
Tổng thống Nga Vladimir Putin bày tỏ lời chia buồn tới gia đình những người có mặt trên máy bay, bao gồm cả chỉ huy lính đánh thuê Nga, Yevgeny Prigozhin.
Phát ngôn viên của ông Putin, Dmitry Peskov, bác cáo buộc Điện Kremlin đứng sau vụ này. Ông nói với các phóng viên ngày 25/8: “Tất nhiên, ở phương Tây, những suy đoán đó được đưa ra dưới một góc độ nhất định và tất cả hoàn toàn là dối trá”.
Trong những bình luận công khai đầu tiên về vụ tai nạn, ông Putin dường như ám chỉ rằng giữa ông và ông Prigozhin không có mối quan hệ xấu nào. Nhưng người từng viết diễn văn của Điện Kremlin sau này trở thành nhà phân tích chính trị, Abbas Gallyamov, nói: “Ông Putin đã chứng minh rằng nếu bạn không tuân theo ông ấy thì chắc chắn, ông ấy sẽ loại bỏ bạn không thương tiếc, như kẻ thù, ngay cả khi bạn chính thức là một người yêu nước.”
Theo VOA

Điều gì xảy ra với nhóm lính đánh thuê Wagner sau vụ tai nạn máy bay của ông Prigozhin?


Người dân tưởng nhớ ông Yevgeny Prigozhin tại một vị trí tưởng niệm tạm thời trước mặt Trung Tâm Công ty Quân sự Tư nhân (PMC) ở Saint Petersburg, ngày 25/8/2023.

Một ngày trước khi máy bay của thủ lĩnh nhóm lính đánh thuê Wagner của Nga, ông Yevgeny Prigozhin, bị rơi, một quan chức Nga đã đến thăm Libya để trấn an các đồng minh rằng các chiến binh của Tập đoàn Wagner sẽ vẫn ở lại nước này – nhưng dưới sự kiểm soát của Moscow.
Trong cuộc gặp tại Benghazi, Thứ trưởng Quốc phòng Nga Yunus-Bek Yevkurov hôm 22/8 đã nói với chỉ huy miền đông Libya Khalifa Haftar rằng lực lượng Wagner sẽ báo cáo với một chỉ huy mới, một quan chức Libya nắm rõ cuộc họp cho biết.
Cuộc họp quân sự diễn ra sau cuộc binh biến bị hủy bỏ của ông Prigozhin và lực lượng Wagner chống lại Tổng thống Nga Vladimir Putin vào tháng 6 năm nay, là một dấu hiệu cho thấy Moscow không có ý từ bỏ mạng lưới toàn cầu mà nhóm lính đánh thuê này đã xây dựng.
Giờ đây khi ông Prigozhin được cho là đã chết, số phận của mạng lưới hoạt động quân sự và thương mại phức tạp, sinh lợi mà ông và Wagner đã tạo ra cho Nga trên khắp châu Âu, Trung Đông, châu Phi đang như chi mành treo chuông.
Wagner đã tiến hành các trận đánh lớn ở Ukraine, tham gia các cuộc nội chiến và nổi dậy ở Syria, Libya, Cộng hòa Trung Phi và Mali, đồng thời nắm quyền kiểm soát các mỏ vàng và mỏ dầu song song với những hoạt động của họ.
Ông Putin đã triển khai các hoạt động của Wagner ở Syria. Sau cuộc binh biến, lực lượng của Wagner ở Ukraine đã bàn giao một căn cứ cho quân đội chính quy của Nga và bắt đầu chuyển đến một trại quân đội ở Belarus, mặc dù không rõ có bao nhiêu người trong số họ ở đó.
Ở châu Phi, Wagner có thể ít nhiều vẫn còn nguyên vẹn dưới sự quản lý mới hoặc bị một nhóm lính đánh thuê khác của Nga tiếp quản. Nhưng khả năng hoạt động ở những nơi mà Moscow có thể không có sự hiện diện chính thức hoặc hợp pháp khiến nó trở thành một công cụ vô giá trong chính sách đối ngoại của Điện Kremlin.
Ông John Lechner, một nhà nghiên cứu có trụ sở tại Hoa Kỳ, người đang viết sách về ông Prigozhin, nói: “Wagner là một điều đáng quan tâm. Có những hợp đồng, đó là một công việc kinh doanh và cần phải tiếp tục”.
Ông nói: “Từ góc độ uy tín, (Wagner) sẽ cố gắng tỏ ra rằng mọi thứ đang diễn ra bình thường và họ vẫn là đối tác”.
‘Thay thế một lãnh đạo đã chết’
Sau cuộc binh biến tháng 6, ông Prigozhin tăng nỗ lực củng cố sự hiện diện của Wagner ở châu Phi. Trong một video hôm 21/8 từ một quốc gia châu Phi giấu tên, ông nói: “Tập đoàn Wagner PMC làm cho nước Nga thậm chí còn vĩ đại hơn trên tất cả các châu lục và châu Phi - tự do hơn.”
Sự thúc đẩy đó có thể không được Moscow hoan nghênh và đã có báo cáo về việc Điện Kremlin thành lập các công ty thay thế để tiếp quản các hoạt động của Wagner - mặc dù chưa có công ty nào có khả năng làm điều đó.
Ở những quốc gia nơi Wagner hoạt động thông qua thỏa thuận chính thức với Moscow, các nhà phân tích không dự kiến nhiều thay đổi - vào thời điểm hiện tại.
Ở Libya kể từ năm 2019, có tới 2.000 lính đánh thuê của Wagner đã giúp phe của ông Haftar tấn công Tripoli cho đến khi có lệnh ngừng bắn vào năm 2020 và đã bảo vệ các cơ sở quân sự và dầu mỏ, theo các nhà phân tích độc lập và Tổ chức Theo dõi Nhân quyền.
Ông Jalel Harchaoui, một nhà nghiên cứu về Libya thuộc Viện Các quân chủng thống nhất Hoàng gia Anh, nói vì Nga không có vai trò quân sự chính thức ở Libya và không thể can thiệp trực tiếp mà không vi phạm lệnh cấm vận vũ khí của Liên hiệp quốc, nên sự tham gia của họ ở đó vẫn phải thông qua Wagner hoặc một tổ chức tương tự.
Phát ngôn viên của ông Haftar không trả lời các câu hỏi về cuộc gặp với quan chức Nga, nhưng trước đó cho biết hai người đã thảo luận về hợp tác quân sự, bao gồm cả phối hợp huấn luyện vũ khí của Nga. Bộ Quốc phòng Nga cho biết các cuộc đàm phán sẽ xem xét hợp tác chống khủng bố.
Tại Cộng hòa Trung Phi (CAR), cố vấn chính trị của Tổng thống Faustin-Archange Touadera, ông Fidele Gouandjika, đã than thở về cái chết của ông Prigozhin là “một nỗi buồn lớn” vì người của ông “đã giúp cứu nền dân chủ” trong vai trò hỗ trợ chính phủ trong cuộc nội chiến.
Nhưng vì Wagner đến đó thông qua một thỏa thuận cấp nhà nước với Nga nên “sẽ không có gì ảnh hưởng đến sự hiện diện của những người huấn luyện viên này”, ông nói. Ông Prigozhin là “một nhà lãnh đạo đã chết, chúng tôi có thể thay thế ông ấy” ông Gouandjika nói thêm.
Tuy nhiên, nhà phân tích chính trị Ousmane Pare của Burkina Faso cho biết, sự không chắc chắn đã tạo ra rủi ro ở châu Phi.
Ông nói: “Chúng ta đã có thể hình dung ra những khó khăn trong hoạt động mà phong trào hiện nay có thể gặp phải, và không cần phải nói cũng biết rằng sẽ có những hậu quả đối với các quốc gia châu Phi mà phong trào này liên hệ đến”.
Số phận tài sản thuần túy kinh tế - chứ không phải tài sản an ninh - của Wagner có thể còn khó xác định hơn. Hiện chưa có thông tin về số phận của Evro Polis, công ty được cho là do Wagner sở hữu với các tài sản dầu mỏ ở Syria.
Không có thông tin về số tiền họ kiếm được từ hoạt động kinh doanh khai mỏ và khai thác gỗ ở CAR và các nước châu Phi khác. Nhưng cố gắng đưa những tài sản đó dưới sự kiểm soát trực tiếp của Nga hoặc giao chúng cho nhà thầu khác sẽ rất khó khăn.
“Bạn không thể mua một công ty và sa thải tất cả nhân viên và mong đợi mọi việc diễn ra theo cách cũ. Có thể cách chia chiếc bánh đã thay đổi nhưng chiếc bánh vẫn ở đó”, ông Lechner nói.



Theo VOA

Sửa bởi người viết 26/08/2023 lúc 10:06:43(UTC)  | Lý do: Chưa rõ