Một cuộc tranh giành quyền lực kéo dài được ngụy trang bằng một chiến dịch chống tham nhũng rộng rãi hơn đã dẫn tới việc bất ngờ sa thải Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng, và chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ.
Kết quả của cuộc đấu tranh này sẽ khiến những người vẫn còn hy vọng rằng Việt Nam có thể tham gia một "Liên minh chống Trung Quốc" phải suy nghĩ lại. Mặc dù cuộc tranh giành quyền lực này không liên quan đến chính sách đối ngoại nhưng nó sẽ khiến Việt Nam gần gũi hơn với Trung Quốc và xa rời phương Tây.
Việc sa thải vào tháng 3 và tháng 5 năm nay diễn ra sau sa thải vào đầu năm 2023, tổng thống lúc bấy giờ và phó thủ tướng. Bộ Chính trị, cơ quan lãnh đạo chính trị tối cao, đã mất bốn thành viên cao cấp trong một năm rưỡi. Sự hỗn loạn là chưa từng có.
Mặc dù quyền kiểm soát của Đảng CSVN vẫn không bị suy yếu, nhưng những vết nứt bên trong ngày càng rõ ràng hơn. Đây không có nghĩa là đảng sẽ chia rẽ. Kẻ bại trận được phép nghỉ hưu một cách lặng lẽ, miễn là họ nhường lại quyền lực cho đối thủ của mình.
Những gì chúng ta đang thấy là một sự tiếp quản. Những người chiến thắng trong cuộc tranh giành quyền lực này là những người theo đường lối cứng rắn: Các tướng công an và những người theo chủ nghĩa Lênin giáo điều. Việt Nam có vẻ sẽ theo chân Trung Quốc tập trung vào chính trị nội bộ. Chỉ thị 24 mới đây chỉ đạo cán bộ, đảng viên hạn chế quan hệ với các tổ chức nước ngoài. Sự kiện này sẽ gây ra những hậu quả tiêu cực ở một số lĩnh vực, nhất là kinh tế tăng trưởng sẽ chậm hơn.
Giới lãnh đạo Việt Nam mới dường như tập trung hơn vào sự tồn tại của chế độ thay vì tự do hóa đất nước. Tất cả điều này xảy ra vào thời điểm Việt Nam có vẻ đang ở vị trí thuận lợi để hưởng lợi từ đầu tư đa dạng hóa phương Tây ra khỏi Trung Quốc. Lãnh đạo Đảng CSVN có vẻ như sẵn sàng hy sinh một số tăng trưởng kinh tế để tăng cường kiểm soát chính trị chặt chẽ hơn.
Viễn tượng mất đi sự kiểm soát là điều các nhà lãnh đạo Đảng CSVN lo sợ nhất. Trong hơn một thập niên, những người theo đường lối cứng rắn đã cố gắng gạt ra ngoài lề và đàn áp những người đứng đầu đảng chủ trương ưu tiên tăng trưởng kinh tế hơn là kỷ luật chính trị cứng nhắc. Giống như ở Trung Quốc, điều này được thực hiện thông qua một chiến dịch chống tham nhũng. Việt Nam có một vấn đề lớn với tham nhũng – như một số biến cố gần đây đã chứng minh – chiến dịch chống tham nhũng được gọi là “lò lửa” ở Việt Nam đã trở thành một vũ khí chính trị.
Việt Nam hiện có ba nhà lãnh đạo tiềm năng trong tương lai: Thủ Tướng Phạm Minh Chính, Bộ Trưởng Bộ Công An Tô Lâm và Trương Thị Mai, Ủy Viên Thường Trực Ban Bí Thư và Trưởng Ban Tổ Chức Trung Ương Đảng Cộng Sản Việt Nam. Tuy nhiên, trong văn hóa trọng nam khinh nũ của người Việt, hai nhân vật – Chính và Lâm – có thể sẽ là những người dẫn đầu. Cả hai đều là tướng công an. Hai người này muốn có an ninh chính trị và cả hai đều tìm cảm hứng từ Trung Quốc.
Dù ai thắng trong cuộc đua trở thành tổng bí thư tiếp theo của Đảng CSVN, đất nước sẽ chuyển sang hướng trở thành một quốc gia công an trị theo đúng nghĩa đen. Điều này sẽ khiến các nước dân chủ khó hợp tác hơn với Việt Nam. Ban lãnh đạo CSVN sẽ được chấp nhận nhiều hơn ở Nga và Trung Quốc.
Trong khi Việt Nam có những bất đồng với Trung Quốc, đặc biệt là về vấn đề Biển Đông, các đảng cộng sản cầm quyền của hai nước có chung một quan điểm theo chủ nghĩa Lênin và mối quan hệ chính trị có từ một thế kỷ trước. Điều này hoàn toàn trái ngược với quan điểm phổ biến nói chung là Việt Nam thù địch hơn với Trung Quốc.
Trên chính trường quốc tế, Việt Nam sẽ tiếp tục thổi phồng cái mà họ gọi là “ngoại giao cây tre”, cong theo chiều gió, nhưng vẫn bám rễ chắc chắn. Tuy nhiên, đằng sau khẩu hiệu này, Việt Nam đang chuyển hướng rời xa phương Tây và hướng tới các đối tác độc tài có cùng chí hướng.
Theo LS Đặng Đình Mạnh vừa đến Hoa Kỳ tị nạn "Bản thân ông Tô Lâm không phải là người trong sạch, đầy vi phạm tày trời theo cách lộ liễu nhất, không che giấu như những người mà ông đang hạ bệ, như: Nghi vấn trong vụ tai tiếng AVG, tổ chức bắt cóc quốc tế, sinh hoạt cá nhân xa hoa tai tiếng, lũng đoạn công tác lập pháp quốc hội qua các thủ tục về hộ chiếu, căn cước… Thế nhưng, ông ấy lại đang làm hài lòng công chúng khi thẳng tay vạch mặt, buộc từ chức hàng loạt lãnh đạo cao cấp tham tàn như là những tên tội phạm. Công chúng vẫn trông đợi ông ấy làm hơn những điều như thế, vì lẽ, lúc này không ai trong số 100 triệu người Việt có cơ hội, khả năng và điều kiện làm thay đổi xứ sở tốt hơn ông ấy."
Cho tới nay, chưa thấy có phản ứng rõ ràng từ phe của những nhân vật bị ông Tô Lâm hạ bệ. Tuy nhiên những nhà quan sát cho hay tình hình chính trị nội bộ CSVN chưa ngã ngũ và hiện đang căng thẳng.
Theo Thời Báo DE, Bộ Trưởng Tô Lâm quyết tâm hạ nốt một đối thủ còn lại là Thủ Tướng Phạm Minh Chính mặc dù ông này tránh không muốn đụng độ với Tô Lâm. Trong thời gian qua, ông Lâm cho điều tra ráo riết vụ án tham nhũng tại công ty cổ phần Tiến Bộ Quốc Tế (Advanced Information Technology & Building Automation Company - AIC) của bà Nguyễn Thị Thanh Nhàn hiện nay đang lẩn trốn ở Âu Châu.
Thủ tướng Phạm Minh Chính có thể dính líu trong vụ tham nhũng của AIC. Ông Chính từng là bí thư tỉnh ủy Quảng Ninh từ năm 2011 đến năm 2015. Nguồn tin của IntelligenceOnline cho biết mối quan hệ thân thiết giữa ông Bí thư tỉnh ủy Quảng Ninh lúc bấy giờ và bà Nguyễn Thị Thanh Nhàn dẫn đến việc nhiều hợp đồng cho AIC được ký kết với tỉnh Quảng Ninh.
Cũng theo Thời Báo DE, Bộ Quốc Phòng dưới quyền của Thượng Tướng Phan Văn Giang xem ra đã vào cuộc để cứu nguy cho Tổng Bí Thư Nguyễn Phú Trọng kiêm bí thư Quân Ủy Trung Ương. Bộ Quốc Phòng đã ra lệnh điều tra công ty cổ phần Xuân Cầu Holdings của ô. Tô Dũng, em ruột của ô. Tô Lâm. Rất có thể trong thời gian tới có sự đụng độ khốc liệt giữa quân đội và công an.
Công ty của Tô Dũng có tên là Xuân Cầu, nơi sinh của Tô Lâm ở Hưng Yên. Theo tin của Việt Tân, Tô Dũng nắm giữ 61.76% cổ phần, Tô Thị Thu Hiền (em gái Tô Lâm) có 16.15%, Tô Duy (con trai của Tô Dũng) có 11.10%, và Tô Hồ Thu (con gái của Tô Dũng) có 7.77%.
Từ nay đến Đại Hội Đảng CSVN lần thứ XIV vào tháng 1, 2026, sẽ còn nhiều biến cố xẩy ra.
12-5-2024
Nguyễn Quốc Khải
_________________
THAM KHẢO:
(1) Bill Hayton, Vietnam’s political turmoil reveals a turn towards China – and away from the West," Chatham House, May 9, 2024.
(2) Lê Trung Khoa, “Ban bí thư của Tổng bị Tô “bao vây”, phe lò cầu cứu Phan Văn Giang đánh bọc hậu?,” Thoibao.DE, May 12, 2024.
(3) Đặng Đình Mạnh, "Đảo Chính Tại Việt Nam!," Facebook, May 8, 2024.
(4) Lão Thất, “Cuộc chiến phe phái trở nên dữ dội,” Việt Tân, May 12, 2024.
