Chủ tịch nước Tô Lâm trong ký họp Quốc hôi vào tháng 5/2024. AFP

Các chính sách đối nội, đối ngoại của Việt Nam trước mắt sẽ không có gì thay đổi, ít nhất cho tới Đại hội 14 của đảng cộng sản Việt Nam, một nhà quan sát chính trị nhận định.
Ưu tiên thâu tóm quyền lực
Chỉ trong vòng hơn một năm, từ tháng 1/2023 - 5/2024, Việt Nam thay thành viên tứ trụ ba lần, bao gồm hai ông cựu chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc và Võ Văn Thưởng, cùng một Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ. Vào thời điểm đó, các chuyên gia quan sát tình tình chính trị Việt Nam đều đánh giá những thay đổi ở cấp thượng tầng như thế vẫn không ảnh hưởng đến các chính sách đối ngoại, cũng như chính sách phát triển kinh tế của Việt Nam.
Tuy nhiên, sau khi người đứng đầu đảng Cộng sản là ông Nguyễn Phú Trọng qua đời, chủ tịch nước Tô Lâm tạm thời nhận luôn nhiệm vụ của ông Trọng khiến dấy lên câu hỏi các chính sách đối nội, đối ngoại sắp tới của Việt Nam có gì thay đổi hay không?
Một nhà báo độc lập ở Việt Nam, hiện đang ở trong nước yêu cầu được giấu danh tính vì lý do an toàn, cho rằng ít nhất là tới Đại hội Đảng 14 vào năm 2026, ông Tô Lâm sẽ chỉ thúc đẩy các chính sách đã được hoạch định từ đại hội Đảng 13:
“Sẽ không có gì thay đổi. Đường lối đa dạng hóa và cân bằng giữa các cường quốc, chủ trương ngoại giao phục vụ kinh tế được đề ra từ các Đại hội Đảng trước đây.
Đường lối Ngoại giao cây tre vẫn được duy trì, vì chủ trương ấy đã mang lại những kết quả ngoạn mục trong thời gian ông Trọng nắm quyền. Ông Trọng là Tổng bí thư duy nhất của Đảng trong thời gian tại vị đã đón tiếp Nguyên thủ của cả ba cường quốc Mỹ – Trung – Nga.”
Cô Duyên Bùi, hiện là giảng viên ngành Khoa học Chính trị tại trường đại học Hawaii Pacific University, cũng cho rằng Việt Nam vẫn sẽ tiếp tục cố gắng duy trì mối quan hệ tốt đẹp với cả Trung Quốc và Mỹ để bảo vệ chỗ đứng của mình trên trường Quốc tế. Tuy nhiên:
“Nhưng tôi nghĩ Tô Lâm cũng sẽ nghiêng về Trung Quốc nhiều hơn Mỹ. Bởi vì, đến cuối cùng thì những người lãnh đạo họ vẫn muốn bảo vệ chính quyền của họ và sợ diễn biến hòa bình nếu gần Mỹ quá.”
Trong lời tuyên thệ nhậm chức Chủ tịch nước hôm 22/5/2024, ông Tô Lâm khẳng định kiên định và triển khai có hiệu quả đường lối đối ngoại mang đậm bản sắc ngoại giao cây tre Việt Nam, chủ động, tích cực hội nhập quốc tế; kết hợp chặt chẽ đối ngoại của Đảng với ngoại giao nhà nước, đối ngoại nhân dân.
Nhà báo giấu tên cho rằng, nếu muốn điều chỉnh các chính sách để khẳng định dấu ấn riêng của mình, ông Tô Lâm phải chờ đến Đại hội 14 diễn ra vào tháng 1/2026, sau khi thâu tóm xong quyền lực. 
Đồng quan điểm trên, ông Hoàng Tứ Duy, Tổng bí thư Đảng Việt Tân ở Hoa Kỳ, cho rằng trước mắt, người cần lo lắng trong lúc này chính là các thành viên trong nội bộ Đảng, những người thuộc các phe nhóm đối thủ của ông Tô Lâm trước đây:
“Trong cái tiến trình mà Tô Lâm tiếp tục củng cố quyền lực thì những người đối thủ trước đây, những phe nhóm khác thì họ sẽ gặp phải sự phản ứng từ Tô Lâm. Cho nên, tôi nghĩ là vấn đề là thời gian tới, chính thành viên cao cấp trong Đảng Cộng sản Việt Nam là những người mà phải lo sợ cái sự thắng thế của của phe Tô Lâm.”
Cô Duyên Bùi cũng cho rằng sắp tới ông Tô Lâm sẽ sử dụng quyền lực hiện có của mình nhằm loại trừ các đối thủ trong Đảng, thay vì tập trung vào cải tiến các chính sách quốc gia:
“Những người trong quân đội và công an mà lên nắm quyền như vậy thì mình thấy cái xu hướng là họ không có mạnh về kinh tế hoặc đối ngoại, vì quan tâm của họ là giữ quyền lực. Vì vậy, khi họ lên, trước hết là hăm dọa và triệt tiêu đối lập để tiếp tục giữ quyền, cho nên họ sẽ không tập trung vào những mặt khác của xã hội.”
Năng lực điều hành quốc gia của Tô Lâm đến đâu?
Theo ông Hoàng Tứ Duy, thế mạnh của ông Tô Lâm là “thanh trừng nội bộ”. Ông Tô Lâm leo lên được vị cao trong Đảng như hiện nay là nhờ loại bỏ được các đối thủ chính trị chứ không phải là do năng lực điều hành quốc gia:
“Tôi nghĩ là một cái thử thách lớn cho ông Tô Lâm trong những ngày tới là ngoài cái khả năng thanh trừng nội bộ thì Tô Lâm có khả năng điều hành quốc gia hay không, và tôi nghĩ thường thường là các nhà độc tài họ không giỏi trong vấn đề điều hành quốc gia.” 
Theo nhà báo giấu tên, khả năng nội trị lẫn ngoại giao không phải là thế mạnh của của Tô Lâm. Tuy nhiên,  chủ tịch nước tỏ ra khá linh hoạt qua hai chuyến xuất ngoại đầu tiên ở Lào và Campuchia mới đây:
“Cả hai chuyến thăm đều không có tuyên bố chung, nhưng bên trong, khi tiếp xúc với lãnh đạo hai đối tác quan trọng này, ông Tô Lâm đã đề cập đến nhiều vấn đề then chốt trong quan hệ với hai nước láng giềng phên dậu, không tránh những vấn đề gay cấn trong quan hệ, như vấn đề Kênh đào Phù Nam ở Campuchia.” 
Tình hình cả nội trị lẫn ngoại giao tới đây của Việt Nam sẽ khá phức tạp và nhiều thách thức mới. Nhà báo giấu tên đánh giá ông Tô Lâm sẽ có đất dụng võ, vấn đề chưa rõ là ông ấy sẽ “múa các đường quyền” như thế nào:
“Cách đây nhiều năm, Tô Lâm từng được Mỹ đánh giá là thông minh, sắc sảo khi ông ấy mới giữ cương vị Thứ trưởng Bộ Công an. Từ ấy đến nay, ông ấy đã trưởng thành nhiều, nhưng chủ yếu trên lĩnh vực an ninh trong nước. Trên địa hạt kinh tế và đối ngoại, dĩ nhiên là ông ấy cần tích lũy thêm nhiều kinh nghiệm. 
Nhất là trong bối cảnh cuộc cạnh tranh Mỹ - Trung trong khu vực Ấn Độ dương- Thái Bình Dương sẽ đặt ra rất nhiều thách thức mới cho ASEAN, trong đó có VN. Nếu ông ấy nới tay đàn áp xã hội dân sự trong nước, tỏ rõ bản lĩnh trong quan hệ với Trung Quốc trên Biển Đông thì ông ấy sẽ được ghi điểm. Tuy nhiên, đây chỉ là những kỳ vọng, thực tế sẽ còn phải chờ.”
Cô Duyên Bùi cũng nhắc lại một số vụ tai tiếng của ông Tô Lâm như đi ăn bò dát vàng đắt đỏ hay chỉ đạo vụ bắt cóc Trịnh Xuân Thanh từ Đức về nước… Theo cô Duyên, điều này làm cho hình ảnh của một vị lãnh đạo quốc gia trở nên xấu hơn trong mắt quốc tế.
Theo RFA