Tôi nhớ đã đọc được ở đâu đó một câu thơ viết về người tù “Mười năm còn quen ngồi một mình trong bóng tối” và chạnh nhớ đến thi sĩ Phùng Cung. Khi đang thụ án 12 năm tù vì một bài viết đăng trên Nhân Văn Giai Phẩm; một đêm, Phùng Cung bỗng sững sờ vì bắt gặp ánh trăng len qua các song sắt vào thăm mình. Trên vai áo người tù đơn độc, ánh trăng dịu dàng vá cái khoảng rách của chiếc áo. Cái cảm giác được ân cần vỗ về chợt làm thi sĩ ngậm ngùi: “Ngày xưa ơi! Xa mãi đến bao giờ”
Cái ngày xưa của Phùng Cung cũng là những ngày xưa của Trần Dần, Phùng Quán, Nguyễn Hữu Đang… những chàng trai Việt, đầy nhiệt huyết sẵn sàng phanh ngực áo ra trước lằn đạn của thực dân. Những ngày thắm tươi của những con người biết rõ lý do để họ sẵn sàng sống hoặc chết để bảo vệ nó. Phùng Cung đâu ngờ rằng cái khoảnh khắc đó của ông cũng làm ngậm ngùi biết bao người đời sau khi đọc Trăng Ngục. Lúc ấy, Phùng Cung cô đơn lắm, ông đang đối diện với cái nền tường u ám của tù ngục trong khi bên ngoài cả đất nước đang phất cờ hát vang những bài hát quốc tế ca!
Hoàn cảnh của Phùng Cung lúc ấy khác hẳn hoàn cảnh của người tù bây giờ.
Sau 70 năm đảng Cộng Sản Nga nắm quyền. Di sản của họ để lại là một nước Nga bị phá huỷ gần như tất cả những giá trị về tinh thần. Nhà văn Alexander Solzhenitsyn đã kêu lên rằng: người dân nước Nga sẵn lòng đánh đổi mọi nguyên tắc của mình, tâm hồn của mình, những nỗ lực của tiền nhân và cơ hội dành cho hậu thế, cốt sao sự tồn tại mong manh của họ không bị phá vỡ. Ông cho rằng người dân Nga chẳng còn lấy một chút vững vàng, một chút tự hào và một chút nhiệt huyết nào…Tiếc thay, những nhận xét của Solzhenitsyn cũng không xa mấy đối với người dân Việt Nam sau gần 70 năm sống dưới chế độ Cộng Sản; tính từ ngày ông Hồ Chí Minh đọc bản tuyên ngôn độc lập tại quảng trường Ba Đình.
Nhưng truyền thống chống ngoại xâm của người dân ViệtNamlà một điều bất khả huỷ diệt. Phải chăng chính lòng yêu nước đó đang vực dậy dân khí, dân trí của cả một dân tộc?
Điều gì đã làm cho cô sinh viên Nguyễn Phương Uyên dám đi dán truyền đơn và viết bốn câu thơ chống Trung Quốc lên những tờ giấy bạc. Hành động của em có khác gì Hoài Văn Hầu Trần Quốc Toản ngày xưa. Tức giận vì còn nhỏ tuổi ông không được dự bàn chuyện nước, Trần Quốc Toản đã bóp nát trái cam trong tay mà không hay. Rồi ông cũng tự mình huy động người nhà, tự mình rèn vũ khí, tự may cờ với sáu chữ “Phá giặc mạnh, báo ơn vua”. Trong ánh mắt sáng trong của Phương Uyên chúng ta nhìn thấy rất rõ một điều: bất chấp những đàn áp diễn ra hằng ngày đối với người biểu tình, bất chấp những bản án khắc nghiệt dành cho người yêu nước, vẫn chảy tràn giòng máu truyền đời không chấp nhận sống kiếp nô lệ trong mỗi người Việt Nam. Và sự sống còn của đất nước đã không cho phép người dân Việt tiếp tục cúi đầu.
Chưa bao giờ người Việt ta sẵn sàng đối mặt với rủi ro, chưa lúc nào những người con yêu tổ quốc sẵn sàng chấp nhận tù đày như lúc này. Những trại giam ở ViệtNambây giờ là nơi giam nhốt những tinh hoa của dân tộc. Họ là những người thiết tha yêu nước nhất như: Phạm Thanh Nghiên, Nguyễn Xuân Nghĩa, Trần Huỳnh Duy Thức,… Họ là những người yêu tha nhân hơn bản thân mình như: Mục sư Dương Kim Khải, Linh Mục Nguyễn Văn Lý, cô Đỗ thị Minh Hạnh, chị Trần thị Thuý,… Họ là những người sẵn sàng hy sinh để bảo vệ công lý như: Tiến sĩ Cù Huy Hà Vũ, Thạc sĩ Nguyễn Tiến Trung, Luật sư Lê Công Định… Và họ cũng là những người yêu tự do nhất để chấp nhận tù đày như: Tiến sĩ Nguyễn Quốc Quân, Blogger Điếu Cày, …
Tù ngục đã và đang biến những người con yêu ấy của tổ quốc trở thành biểu tượng của tự do. Họ vượt qua hầu hết những nỗi sợ hãi vì đã đối diện đầy đủ mọi đòn phép của công an — từ đoạ đày thể chất đến áp lực tinh thần. Họ vượt qua hết những nỗi lo mất mát vì đã đối diện với thực tế mất mát — từ tên tuổi bị bôi nhọ đến tài sản bị cướp trắng và mọi thứ tự do bị xoá sạch. Chính họ, chính những người tù đen đủi, xơ xác về thể chất đó lại đang là những ngọn lửa hy vọng của cả dân tộc, là những tấm gương sống vì tha nhân cho nhiều người, đặc biệt là giới trẻ Việt Nam. Họ làm chúng ta nhớ đến hình ảnh một Nelson Mandela, người lãnh tụ cuộc cách mạng chống sự kỳ thị chủng tộc tại Nam Phi. Trên đường bị đưa đi đày ở Robben Island, tại hải khẩu, Nelson Mandela đã để lại những cảm tưởng nổi tiếng, trong đó có đoạn: “Tôi trân qúy cái lý tưởng một xã hội tự do dân chủ trong đó mọi người sống chung trong hòa đồng hòa hợp và có cơ hội bình đảng. Đó là một lý tưởng mà tôi sống cho nó, và thực hiện cho được. Nó cũng là lý tưởng mà nếu phải chết, tôi sẽ chết vì nó”. Và dù đang là một tù nhân của trại tù Robben Island, trước mắt thế giới, ông trở nên một thần tượng, một thánh tử đạo đòi chấm dứt nạn kỳ thị chủng tộc.
Việt Nam là một dân tộc bất diệt, tôi tin như vậy. Kẻ hào kiệt, người anh thư vẫn xuất hiện ở những giai đoạn hiểm nghèo của đất nước. Và sự đồng lòng, sự có mặt cùng nhau để đấu tranh cho an nguy của dân tộc đã nối kết họ thành một khối. Nam giới ngày nay đã không còn e ngại khi ngợi ca sự can đảm của các chị Trần Khải Thanh Thuỷ, Luật sư Lê Thị Công Nhân, chị Bùi Minh Hằng và xem hành động can đảm của các chị là chuẩn mực cho mình bước tới. Đối với những cựu tù nhân như Luật sư Nguyễn Văn Đài, Lê Thăng Long, Nguyễn Bắc Truyển…vừa bước chân ra khỏi nhà tù, họ lại quên mình chi vì nhìn thấy cảnh chung quanh. Bất chấp sự xách nhiểu liên tục và các đòn thù của công an, những con người nhân bản này lại lập tức lên tiếng cho lẽ phải, cho những bất công đối với người chung quanh. Và trên tất cả, họ lại nhập giòng đấu tranh.
Nhân nói về người tù chính trị, tôi lại nhớ đến thi sĩ Richard Lovelace. Ông bị bắt giam trong cuộc nội chiến ở Anh vào thế kỷ thứ 17. Ở trong tù, Richard đã thể hiện sự khát khao sống một cách mãnh liệt. Mặc cho tù ngục, mặc cho tường cao hào sâu bao quanh, những vần thơ viết về người phụ nữ xinh đẹp sinh ra từ trí tưởng tượng của nhà thơ đã làm nên một thi phẩm nổi tiếng.
Còn trong các thi phẩm của Phùng Cung, hình ảnh người phụ nữ của ông lúc nào cũng mang dáng dấp một quê hương bất hạnh. Nếu không “bước héo, áo gầy, Gió va nón cũ” thì cũng “ Thương em đứng giữa mùa nước mắt”. Viết tới đây chợt ngậm ngùi thương cho người tù Việt Nam. Cũng cùng một tâm tình như Phùng Cung, hai nhạc sĩ trẻ Việt Khang và Trần Vũ Anh Bình lại vừa bị kết án tổng cộng đến mười năm tù. Điều đáng sợ và đáng hối tiếc là Việt Khang và Trần Vũ Anh Bình cũng bị bắt giam bởi cái chế độ đã từng bắt giam Phùng Cung hơn nữa thế kỷ trước. Đáng sợ vì tâm hồn giới nghệ sĩ trí thức Việt đã bị tù đày hơn năm mươi năm!
Mãi mãi người ta sẽ còn nhớ tới cái bóng một mình của Phùng Cung in trên tường đá suốt 12 năm. Nhưng có một điều thi sĩ không hề biết. Những người tù ngày nay không đơn độc như Phùng Cung, họ đã được nhìn bằng đôi mắt khác. Cứ nhìn cảnh cả nước ôm choàng lấy Bùi Minh Hằng và Phạm Thanh Nghiên khi hai chị vừa bước chân ra khỏi tù thì hiểu ngay rằng – trong mắt dân tộc, hình ảnh cái cùm mang tên “tù chính trị” với đầy cảm giác sợ hãi, kinh hoàng của thế kỷ trước nay đang chuyển dần sang lòng cảm phục và thương yêu.
Tác giả: Nguyệt Quỳnh
