Một nhóm bạn trẻ bức xúc việc chính quyền Hà Nội ra quyết định đốn hạ 6700 cây xanh đã tập trung tại Hà Nội giương cao biểu ngữ kêu gọi cứu lấy cây xanh, cứu lấy môi trường sống ngày 22/3/2015
Trong nhiều tuần lễ vừa qua tại Hà Nội, các hoạt động bảo vệ cây xanh, trong đó có các cuộc tuần hành đã diễn ra rầm rộ, khiến chính quyền Hà Nội buộc phải ra quyết định dừng chặt hạ cây xanh. Đây là minh chứng rõ nét về sự tham gia của xã hội dân sự trong việc phản biện các chính sách của chính quyền. Người trẻ trong nước đã hiểu rõ hơn vai trò và tầm quan trọng của việc phát huy tính tích cực của Xã Hội Dân Sự. Trong diễn đàn bạn trẻ kỳ này, mời quý vị cùng chân như và 3 bạn trẻ khách mời Thư Kỳ, Thảo và Andy chia sẻ của họ về xã hội dân sự trong vụ việc cây xanh.
Chân Như: Xin chào ba bạn Thư Kỳ, Thảo và Andy. Các bạn hãy chia sẻ suy nghĩ của mình về “xã hội dân sự” và vai trò của nó trong việc phản biện chính sách của chính quyền.
Thư Kỳ: Cảm ơn câu hỏi của anh. Xã hội dân sự (XHDS), theo quan điểm của em, là một diễn đàn giữa nhà nước và người dân. Qua đó họ có thể bắt tay nhau để cùng nhau thức đây phúc lợi chung. Song song với điều đó thì XHDS là một mảng các hoạt động tập thể chung quanh các giá trị và mục tiêu cộng với ý thích chung. Về lý thuyết, hình thái các tổ chức XHDS khác biệt hẳn so với các hình thái hiện tại của nhà nước Việt Nam mình đang vận hành nó. Ngoài ra, xã hội dân sự là một xã hội trong đó có các tổ chức khác nhau. Hiện tại, vai trò của XHDS rất quan trọng, điễn hình nhất là vấn đề cây xanh. Ngày 19 tháng 3 năm 2015, các luật sư đã lên tiếng yêu cầu ngừng chặt và gởi thư lên thủ tướng. Ngày 2 tháng 4 thì gửi thư yều cầu giải trình đến Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội. Hiện tại, Hà Nội đã ngưng chặt cây. Tuy nhiên, họ vẫn chưa thỏa mãn những quan tâm cũng như giải quyết các việc lớn của người dân để hiểu rằng ai là người chịu trách nhiệm và vấn đề minh bạch. Nếu cây sâu, mọt hay cong nghiêng hay đã chết rồi thì phải chặt đi. Tuy vậy, người dân không được nhà nước minh bạch các vấn đề như thế.
Thảo: Thật ra khái niệm dân sự là một khái niệm rất là mới với những thanh niên trẻ học trong các trường lớp công lập. Em cũng chỉ mới biết khái niệm này trong vòng một hai năm nay. Khi theo dõi các bloggers trong nước chia sẻ thì em cũng có biết thêm. Chị Kỳ có chia sẻ khái niệm XHDS thì em không có gì bổ sung thêm. Còn về vai trò phản biện chính sách đối với chính quyền thì em thấy đây là các hoạt động XHDS giống như đối trọng với việc phản biện lại chính sách của chính quyền. Thông thường, chính quyền có xu hướng là không lúc nào họ cũng đặt lợi ích của người dân lên trên hàng đầu. Đôi khi họ đưa ra một chính sách gì đó có thể quên đi lợi ích của người dân. Vai trò của XHDS rất là quan trọng trong việc cân bằng lại cái điều đấy.
Andy: Theo hiểu biết của em, XHDS là một cấu thành không thể thiếu được của một đất nước văn minh cùng với tam quyền phân lập và kinh tế thị trường. XHDS là không gian quyền lực của người dân dựa trên cơ sở các quyền căn bản của con người như tự do ngôn luận, tự do lập hội và quyền bình đẳng tham gia các công vụ trong nước. XHDS giúp bảo đảm quyền lợi hợp pháp của công dân thông qua các kênh đối thoại hợp hiến, hợp pháp với chính quyền. Nó còn có ích lợi rất là quan trọng cho an ninh quốc gia cũng như trật tự xã hội; Gíup xử lý ôn hòa các mâu thuẫn xã hội mà không thể tránh khỏi( mâu thuẫn giữa nhà cầm quyền hoặc một bộ phận chính quyền với dân chúng hay là một bộ phận dân chúng). Trên cơ sở các hoạt động của XHDS, người dân được tham gia đúng mức các quá trình lập kế hoạch, xây dựng chính sách, giám sát và phản biện các hoạt động của chính quyền. Điều đó giúp cho quyền lợi hợp pháp của nhân dân được bảo đảm bằng cách minh bạch, đối thoại và đồng thuận. Các hoạt động của XHDS có ích lợi là ngăn chặn xu hướng tha hóa tất yếu của bên nắm giữ quyền lực.
Chân Như: Ví dụ như trong vụ việc cây xanh tại Hà Nội, xã hội dân sự đã đóng vai trò, sự tích cực ra sao, nhằm ngăn chặn quyết định chặt hạ 6700 cây xanh của chính quyền thành phố ?
Thảo: Khi chính quyền đưa ra thông báo hạ 6,700 cây xanh thì tất cả mọi người đều rất là bàng hoàng. Chị Kỳ có điểm qua các sự kiện diễn ra tại Hà Nội liên quan đến các hoạt động của XHDS trong việc phản biện lại chính sách. Trong kế hoạch này của thành phố, em thấy rằng chính nhờ vào sự tham gia tích cực của XHDS mà phần nào cũng coi như là thành công trong việc ngăn chặn quyết định chặt hạ 6,700 cây xanh. Cho đến thời điểm chính quyền Hà Nội công bố chặt hạ cây xanh thì lúc đó có đến hơn 2,000 cây chưa chặt. Vậy thì nếu như không có sự tham gia của XHDS thì có lẽ cho đến thời điểm này là đã có thêm rất nhiều cây xanh ở Hà Nội đã bị chặt hạ. Thứ hai nữa, hiện tại, sự phản biện của XHDS đang đóng vai trò rất là lớn trong việc yêu cầu chính quyền minh bạch chuyện chặt hạ cây xanh và phản biện đấu tranh để làm sáng tỏ chuyện đấy cũng như ngăn chặn các hành động lén lút chặt hạ tiếp.
Andy: Anh cũng đã nắm được tiến trình tham gia của các hình thái hoạt động XHDS trong vấn đền cây xanh rồi. Em xin đi luôn vào nhận định kết quả. Theo em được biết, các hoạt động của XHDS mà có thể nói là khá sôi động trong thời gian vừa qua bắt đầu vào 19 tháng 3 cho đến những ngày qua và cũng đã đạt được một số kết quả nhất định.Ví dụ:
-Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội đã phải có văn bản yêu cầu dừng chặt cây.
-Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải đã phải có ý kiến chỉ đạo.
-Thanh tra chính phủ cũng đã yêu cầu Thanh tra Hà Nội là phải thanh tra và báo cáo kết quả xử lý vụ việc vào ngày 15 tháng 4 vừa qua.
Có thể nói tất cả những việc này là kết quả được khởi tạo bởi XHDS. Nếu không có hoạt động XHDS như vừa qua thì sẽ không có cơ chế giám sát phản biện nào cả. Như vậy thì cũng có thể thấy rõ là những xử lý nửa vời và chậm chạp thiếu minh bạch là chưa làm thỏa mãn những người quan tâm. Kết quả đã được thì là như vậy còn khẳng định vai trò của XHDS đã tạo được ngoài cái giá trị như khởi tạo nên những việc ngăn chặn việc hặt cây và bắt đầu xử lý vụ việc. Như vậy còn khẳng định được vai trò là các nhóm hoạt động XHDS đã tạo được sự liên kết những người dân quan tâm đến vấn đề chặt cây; Cùng lên tiếng; Tin rằng việc lên tiếng của mình là có ích và có khả năng tạo nên những tác động giúp cải thiện môi trường sống. Cụ thể trong vấn đề này là ngăn chặn và bảo vệ được cây xanh của Hà Nội.
Chân Như: Một trong những nguyên tắc của hoạt động dân sự nói riêng và xã hội dân sự nói chung là sự bình đẳng, tự nguyện và tôn trọng lẫn nhau. Ở đây là nhà nước và người dân có vị thế bình đẳng khi đối thoại về chính sách. Trong vụ việc cây xanh tại Hà Nội, các bạn có thấy nguyên tắc này được thực thi hay không và thực thi thế nào ?
Thư Kỳ: Đề án chặt hạ 6,700 cây xanh, lúc đầu là sự thay thế. Nhà nước chỉ đạo nhưng phương pháp của họ là chặt hạ và sau đó là thay thế. Chỉ trong việc thay thế thì trong đó có rất nhiều cây( có thể nói là 99%) là cây tốt chứ không như những lời ban lãnh đạo nói với dân là cây cong, xấu hoặc là đã chết. Song song với điều đấy thì không minh bạch về vấn đề nguồn gỗ, cây chặt hạ xong thì đã có những nhà thầu nào đến mua...Đấy là những điều người dân không được biết. Quan trọng nữa là vấn đề trắng trợn trong việc nói cây vàng tâm nhưng thật ra là trồng cây gỗ mỡ.Kể cả vàng tâm hay gỗ mỡ thì không phải là cây trồng ở đô thị. Đây là điều mà các giáo sư về ngành nông nghiệp đã có nói trên các kênh truyền thông. Đấy là những điều người dân được quyền biết và có quyền chất vấn và chờ đợi câu trả lời của từ phía của những người có thẩm quyền để xử lý vụ việc 6,700 cây xanh. Nếu không có XHDS, không có những người đủ lòng quyết tâm để mang đến những điều tốt đẹp thì có lẽ 6,700 cây xanh đã xong từ rất lâu rồi; Không phải là tạm dừng rồi bây giờ thì chặt hạ một cách lén lút. Sau vụ cây xanh này không minh bạch, không có câu trả lời thích đáng thì liệu người dân có đồng tình với các quyết định khác của nhà nước hay không.
Thảo: Em xin nêu quan điểm của em về việc tôn trọng và bình đẳng lẫn nhau giữa người dân và chính quyền thì trong lần hành xử này thì chính quyền Hà Nội hoàn toàn không có một chút gì tôn trọng người dân. Nếu xét về việc chặt hạ 6,700 cây xanh thì đây là đề án rất là lớn. Gỉa sử đây là đề án đúng đi chăng nữa thì người dân cũng nên được tôn trọng bởi vì những cây xanh ở Hà Nội đa phần đều là những cây cổ thụ từ vài chục đến hằng trăm năm. Những cây này nó chứa đựng không chỉ là về mặt vật chất mà còn có giá trị tinh thần rất là lớn. Về phía chính quyền như ông Phan Đăng Long có nói chặt cây là không cần thiết phải hỏi người dân cho thấy là chính quyền hoàn toàn không tôn trọng người dân một chút nào.
Chân Như: Xã hội dân sự là một xã hội tôn trọng, thúc đẩy và bảo đảm cho người dân thực hiện mọi quyền cơ bản của mình. Tuy nhiên, chính quyền Việt Nam lại tránh né sự phát triển của xã hội dân sự, mà họ muốn thiết lập một xã hội “mệnh lệnh hành chính” – chính quyền nói người dân phải làm theo. Trong sự việc cây xanh, các bạn thấy nhận định này đúng hay sai ? người dân đã thực hiện quyền của họ ra sao ? phản ứng của chính quyền thế nào ?
Andy: Em đồng ý với nhận định đó. Em cho rằng chính sách kiềm tỏa sự phát triển của XHDS là một chính sách tuy không chính thức định hình bằng văn bản nhưng có thể nói là một điều gì đó thể hiện khá rõ ràng và được khẳng định. Cái nhược điểm này chính là nỗ lực cố gắng duy trì sức mạnh của nhà nước, duy trì quyền lực tuyệt đối nằm trong tay nhà nước. trước nhu cầu được hưởng những quyền căn bản của người dân. Ai cũng có thể hiểu được đây là để duy trì sự lãnh đạo tuyệt đối của đảng Cộng sản, điều đã được nêu rõ trong điều 4 Hiến pháp.
Các bạn trẻ đòi thả các blogger bị bắt ở sân bay Tân Sơn Nhất sau khóa học Xã hội Dân sự tại Philippines (tháng 10/2013)
Cụ thể trong phong trào bảo vệ cây xanh vừa qua, người dân đã lên tiếng bằng nhiều cách nhưng cho đến giờ thì chưa nhận được sự hồi đáp chính thức nào từ phía chính quyền. Những người tuần hành yêu cây xanh một cách văn minh thì lại bị chặn nhà, bắt giữ một cách vô cớ; Ngăn chận những cuộc biểu tình ôn hòa của người dân. Trước hiện thực này, các hoạt động XHDS hợp pháp sẽ được cộng đồng bảo vệ cây xanh Hà Nội chúng em tiếp tục đẩy mạnh theo hướng đấu tranh pháp lý cũng như một số các hướng khác nữa nhằm thúc đẩy chính quyền thực thi đúng trách nhiệm, nghĩa vụ của mình trước nhân dân để minh bạch hóa các hoạt động chặt phá cây vừa qua cũng như sẽ thúc đẩy xử lý thỏa đáng các sai phạm của những vụ việc này trước pháp luật.
Thảo: Em thấy rằng việc chính quyền né tránh sự phát triển của XHDS vì XHDS là yếu tố làm kìm hãm bớt các quyền lực của chính quyền.
Trong việc chặt hạ cây xanh lần này thì thói quen đấy của chính quyền vẫn diễn ra một cách bình thường. Lần này, có lẽ do việc chặt hạ cây xanh một cách vô lối như thế này là việc sai trái nên mọi người dân thường họ đều lên tiếng. Do vậy, họ đã thực hiện quyền tự do ngôn luận của mình để yêu cầu chính quyền dừng việc chặt hạ cây xanh và cũng có được một chút thành công. Cho tới thời điểm hiện tại thì phản ứng của chính quyền, theo cá nhân em, không những né tránh mà còn tỏ ra rất là manh động khi những người trí thức, các bạn trẻ, những người nội trợ đi tuần hành một cách ôn hòa. Chính quyền Hà Nội cảm thấy chuyện đấy đe dọa họ và họ xâm phạm một cách trắng trợn đến quyền tự do đi lại của người dân, đến các quyền con người. Em thấy lần này phản ứng của chính quyền vẫn là không những né tránh mà còn dùng một cái sai lớn hơn để chữa một cái sai ban đầu.
Xin cám ơn ba bạn Andy, Thảo và Thư Kỳ đã dành thời gian đến với diễn đàn kỳ này. Chân Như cũng cám ơn quý vị đã bỏ thời gian lắng nghe. Hẹn lại lần sau, mến chào tạm biệt.
Theo RFA
