Truyền thông dòng chính cũng dựa vào mạng xã hội để quảng bá thông tin

Hiện tại có nhiều tranh cãi về một tài khoản Facebook đưa ra những thông tin gây chấn động trong thời gian qua. Có nên

đọc hay tin vào những địa chỉ này?

Có thể nói rằng, ngay từ khi xuất hiện blog, mỗi cá nhân đã có thể tự ra một tờ báo của riêng mình. Facebook cũng là một

dạng blog nhưng vượt trội hơn ở khả năng kết nối nên sức lan tỏa của các “bài báo cá nhân” này lớn hơn hẳn.

Điểm yếu của blog, mạng xã hội nói chung và Facebook nói riêng là tính chính danh, tức việc người khác không biết

được đích xác những địa chỉ này là của ai. Chủ địa chỉ có thể dấu mặt hoặc đóng giả làm người khác. Vậy lấy gì làm niềm

tin vào những nơi này?

Khi không rõ nguồn gốc, thứ duy nhất tạo dựng được sự tin tưởng chính là nội dung của những “bài báo” đó. Thông

tường, những tờ báo (chính thống) lớn thường là nơi thu hút sự quan tâm nhất, báo càng nhỏ thì công việc thu hút độc giả

càng khó khăn; vì vậy, những “tờ báo cá nhân” của hàng triệu người sử dụng mạng xã hội càng ít có cơ hội cạnh tranh

hơn nữa.

Nhưng nghịch lý ở Việt Nam hiện nay là Blog và Facebook có khi còn thu hút nhiều người đọc hơn và sự tin tưởng nhiều

khi còn cao hơn báo chính thống.

Vì sao lại thế?
Câu trả lời đã có ngay từ đầu: chính là niềm tin.

Đã bao năm qua người dân không thể biết những vấn đề nhạy cảm qua kênh chính thống. Đến nay báo chính thống được

mặc định chủ yếu có hai nhiệm vụ: một là đưa nội dung câu khách rẻ tiền, hai là bưng bít thông tin.

Bất kỳ vấn đề chính trị đang gây gây xôn xao nào, người Việt Nam cũng tìm đến những trang ngoài lề, với họ thì những tin

dạng này nếu báo chính thống có đưa thì gần như chắc chắn không bao giờ là sự thật.

Hàng trăm đại biểu đổ dồn con mắt về Bộ trưởng Quốc phòng sau nhiều tuần đọc tin đồn trên mạng.
Tất nhiên không phải do báo chí Việt kém cỏi, mà họ không còn cách nào khác. Những nơi đưa thông tin một cách chính

danh đều bị kiểm soát và xử lý cả. Nên người ta có quyền nghi vấn nếu một ai đó cứ thoải mái “nói xấu chế độ” mà vẫn an

toàn, người ta sẽ nghĩ trong đầu rằng: Liệu anh/chị này có phải công an nằm vùng hay không? Mà nếu thế thông tin có bị

định hướng không và chẳng may trò chuyện hay bình luận thì có an toàn không?

Vì vậy, những nơi cung cấp thông tin mật đáng tin cậy nhất ở Việt Nam lại là những nơi không có tên tuổi, không biết ai lập

ra và không cần phải dẫn nguồn ở đâu.

Những điều trên đã giải thích cho việc vài trang Blogspot và một địa chỉ Facebook gần đây lại thu hút sự chú ý như thế.

Thông tin là tất cả những gì người đọc quan tâm, chưa cần biết đúng sai, nó chỉ cần giải tỏa được cơn khát chính trị là đủ.

Người dân biết ông này ông kia tham nhũng nhưng chẳng báo nào dám đưa, nên bất cứ nơi nào có thông tin mật về tài

sản của những người này là đủ làm cho họ thích thú. Và nếu sau đó một trong những tin này được chứng minh là thật, sự

tin tưởng sẽ tăng lên gấp bội.

Sau khi đã có được uy tín, bất kể điều gì mà những trang này đưa ra đều được thu nhận cả. Đấy là một điều hết sức bình

thường. Cũng giống như một doanh nghiệp phải mất rất nhiều thời gian và công sức mới lấy được niềm tin nơi người tiêu

dùng, sau đó thì bất cứ sản phẩm nào doanh nghiệp này đưa ra cũng được chào đón nồng nhiệt dù chưa biết hay dở ra

sao, còn hơn là bỏ tiền ra cho một nhãn hàng hoàn toàn không có tên tuổi.

Nơi đưa ra thông tin cũng vậy, có thể có lúc đúng, có lúc sai, nhưng còn hơn là không bao giờ đúng hoặc toàn nói ngược

với sự thật. Địa chỉ Facebook gây chú ý trong thời gian qua được nhiều người tín nhiệm vì trước đây đã đưa tin chính xác

về sức khỏe của ông Nguyễn Bá Thanh, đấy là “vốn liếng” quan trọng của trang này.

Một số người nói rằng không thể tin vào địa chỉ Facebook không rõ ràng này, nhưng trước đây người ta đọc Quan làm

báo, đọc Chân dung quyền lực mà chẳng cần biết nguồn gốc, thì bây giờ việc gì phải xác định chủ tài khoản này thực

chất là ai?

Tác động của những trang không chính danh
Người Việt ngày càng dựa vào báo điện tử.
Tác dụng đầu tiên của nó là bạch hóa (dù không chính thức) rất nhiều những xấu xa thối nát của chính quyền. Có thể

động cơ là hạ thấp đối thủ, nhưng vì vậy mà người dân biết được những tin đáng được biết thì cũng tốt, chắc chắn tốt

hơn là không biết.

Ý thức và hiểu biết chính trị của người dân sẽ được nâng lên đáng kể. Sự ngu dốt và thiếu hiểu biết không bao giờ tốt

cho đất nước cả, nó chỉ tốt cho kẻ cầm quyền mà thôi.

Thứ hai là những thông tin này gây sức ép đáng kể lên cá nhân những nhân vật bị nêu tên, những hoạt động ngầm của họ

ít nhiều sẽ bị ảnh hưởng.

Thứ ba là tác động lên chính quyền. Việc một địa chỉ Facebook liên tục đưa ra những thông tin về sức khỏe của Đại

tướng Phùng Quang Thanh làm chính quyền Việt Nam phải chạy theo bở hơi tai là bằng chứng.

Nếu quả thật ông Thanh không hề hấn gì, Hà Nội cứ thản nhiên im lặng và thời gian sau cho vị Bộ trưởng xuất hiện trở lại.

Không có tật thì chẳng việc gì phải giật mình.

Việt Nam hiện nay có khoảng 30 triệu người dùng Facebook, nếu cứ mỗi người đưa ra một tin đồn, nay ông này ốm, mai

ông kia đau thì bộ máy tuyên truyền của Đảng chạy theo bằng cách nào? Rõ ràng nếu tài khoản Facebook của nhân vật

kia không có gì đặc biệt, Đảng chẳng việc gì phải lên tiếng.

Chính quyền cứ úp mở mờ ám bằng những lời phát biểu không thể làm hài lòng ai. Nếu quang minh chính đại đi chữa

bệnh, ngài Bộ trưởng có thể quay một video ngắn về bản thân để xua tan mọi nghi ngờ.

Thứ nữa, những tin trên mạng xã hội còn là thước đo lòng dân. Tại sao đa số người dân lại hí hửng trước một tin đồn, nói

một cách khách quan là ác nghiệt như vậy? Niềm tin vào mọi thứ thuộc chế độ đang chạm đáy, vì thế mà người dân sẵn

sàng tin vào những điều vô căn cứ, miễn là không thuộc chính quyền.

Ai chiến thắng trong trận chiến thông tin?
Việt Nam chưa cho phép tư nhân ra báo.
Đừng cho rằng những người nghe theo tin đồn, vào đọc trang Facebook cung cấp thông tin kia chỉ là những thanh niên

thiếu hiểu biết dễ bị dụ dỗ. Cả nước Việt Nam đều đọc, đủ mọi tầng lớp, có điều không nói ra mà thôi.

Cứ nhìn báo chí đổ xô đi săn tin chụp ảnh, nhìn cái cách cả hội trường Bộ Quốc phòng toàn những vị tai to mặt lớn, các

thanh niên tiêu biểu đổ dồn ánh mắt về Đại tướng Thanh thì rõ những người này có đọc tin đồn hay không. Ngay chính

những người này còn nghi ngờ thì sao nhân dân lại không nghi ngờ?

Cả khi về Việt Nam rồi, chính quyền vẫn không làm cho người dân hết nghi vấn: Sao lúc xuống máy bay không cho báo

chí tiếp cận, sao không phát biểu trực tiếp trên truyền hình và tại sao không về nhà mà ở lại Bộ Quốc phòng vì ở tại nơi

làm việc để tránh tiếp xúc là việc làm ngược đời.

Và cũng đã có những đồn đoán vị Bộ trưởng Quốc phòng đương nhiệm đã "mất quyền lực hoàn toàn". Điều xảy ra là chỉ

cần có sự logic là đủ để tin đồn lan ra và tìm được chỗ đứng.

Rồi không phải tự dưng mà người ta liên kết việc Phó thủ tướng Trung Quốc Trương Cao Lệ gấp gáp sang thăm Việt

Nam với việc Bộ trưởng Phùng Quang Thanh về nước ngay sau đó với nhau.

Đến cả DPA – Hãng thông tấn lớn nhất nước Đức cũng đã đưa tin Bộ trưởng Thanh qua đời, chứng tỏ thông tin này hẳn

đã có cơ sở nào đó chứ không thể chỉ xuất phát từ tin đồn.

Hãng thông tấn nước ngoài sai (và đã nhận mình sai), tin của Đảng đưa ra không mấy khi đúng sự thật, thì đòi hỏi gì hơn

ở một địa chỉ Facebook?

Nói thế không phải là để cổ vũ tin đồn, mà cho thấy rằng nếu báo chí vẫn cứ bị trói tay thì cả bộ máy tuyên truyền vẫn mãi

phải chạy theo một tài khoản ảo trên mạng trong một cuộc đua không cân sức giữa một bên được nói thoải mái, một bên

chỉ biết “tuyên truyền và dối trá”.


Nguyễn Điềm gửi tới BBC từ Nghệ An