Giai đoạn thứ năm mới là giai đoạn vận động quần chúng đứng dậy.

Tiến trình năm giai đoạn này nó dài lắm, nhưng kinh nghiệm cho thấy hai giai đoạn đầu, nghĩa là xây dựng tư tưởng chính trị, dự án chính trị và xây dựng một đội ngũ cán bộ nòng cốt, chiếm gần hết thời giờ và cố gắng của cuộc cách mạng. Có khi phải vài thập niên mới có nổi một tư tưởng chính trị và một dự án chính trị đúng đắn được đa số nhân dân hưởng ứng và xây dựng được một đội ngũ cán bộ nòng cốt vài trăm người, trong đó chỉ có vài chục người thực sự là nòng cốt, nghĩa là những người nắm vững dự án chính trị, nắm vững lý luận chính trị, có bản lĩnh, có quyết tâm và có kỷ luật đấu tranh. Tuy vậy một khi đã có hai điều kiện này rồi thì tổ chức có thể dựa vào một vận hội lịch sử để phát triển rất nhanh và nắm được thế chủ động trong một vài năm, thậm chí một vài tháng.


Trong tiến trình năm giai đoạn này, giai đoạn vận động quần chúng là giai đoạn thứ năm và chỉ có thể phát động sau khi các giai đoạn kia hoàn tất thôi.


Chúng ta đã có những bài học. Trong những năm gần đây đã có những cuộc xuống đường phản đối Trung Quốc xâm lấn đôi khi ít nhiều có sự đồng tình của chính quyền. Những cuộc vận động quần chúng này chỉ qui tụ được rất ít người, một hai ngàn là nhiều, nghĩa là rất dưới mức độ phải có. Hậu quả là gây ra chán nản, khiến người ta thất vọng và bây giờ động viên con số đó là rất khó trừ khi có một biến cố thật sự mới hay một lý do thực sự mới để đồng bào tin cuộc biểu tình là có lợi.


Tiến trình năm giai đoạn này cho chúng ta thấy rằng vừa mới hoạt động, chưa chuẩn bị mà đã vận động quần chúng là điều chắc chắn không thể thành công được. Từ đó chúng ta phải rút ra những bài học


Trần Quang Thành: Vừa rồi nhiều người có tham khảo, có tranh luận về dự án chính trị của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên. Họ cũng rất quan tâm đến bốn điều kiện và năm giai đoạn mà Tập Hợp đưa ra. Họ nghĩ rằng bốn giai đoạn đầu để đưa đến cái đích là giai đoạn thứ năm, giai đoạn thứ năm mới là giai đoạn quyết định. Giai đoạn thứ năm có nói là đấu tranh để giành chính quyền. Vậy thưa ông đấu tranh giành chính quyền hiện nay nó cũng đang có sự tranh luận. Có người bảo không thể nào bất bạo động được. Phải bạo động nhưng hạn chế càng bớt đổ máu càng tốt. Ông nghĩ thế nào về quan điểm này?


Nguyễn Gia Kiểng: Nhiều người nghĩ như vậy là vì họ cho rằng bản chất hung bạo của Đảng Cộng Sản không thay đổi. Họ cũng có lý. Không ai phủ nhận bản chất khủng bố của các chế độ cộng sản. Vụ thảm sát ở Thiên An Môn tháng 6/1989 là một thí dụ; Cách Mạng Tháng Tám 1945 ở Việt Nam là một thí dụ khác. Khẩu hiệu lúc đó là “giết nhầm còn hơn tha nhầm”. Cuộc khủng bố làm hàng trăm ngàn người thuộc các đảng phái quốc gia và những người vô tội bị thiệt mạng; rồi cuộc Cải Cách Ruộng Đất 1955. Nhờ khảo cứu của cố giáo sư Đặng Phong chúng ta có con số chính xác những người bị thảm sát: 172.008 người. Bản chất hung bạo của các chính quyền cộng sản, kể cả chính quyền cộng sản Việt Nam, là điều hiển nhiên, không ai ngây thơ cả. Nhưng cũng đừng quên là các đảng cộng sản có một bản chất khác là họ rất thực dụng. Họ không có sự cuồng tín tử vì đạo như những người Hồi giáo quá khích hiện nay. Họ hung bạo khi nào thấy hung bạo có thể thành công. Nhưng khi họ cảm thấy tuyệt vọng thì họ sẽ đầu hàng như trường hợp các nước Đông Âu. Các chế độ cộng sản tại đây đã đầu hàng trước các cuộc biểu tình ôn hòa, bất bạo động. Trong nhiều trường hợp họ còn đầu hàng trước khi có các cuộc biểu tình lớn, những cuộc biểu tình diễn ra sau đó chỉ là để biểu lộ sự vui mừng vì thắng lợi của dân chủ. Tại Đông Âu chỉ có một ngoại lệ là trường hợp chế độ cộng sản của Ceaucescu ở Romania. Ceaucescu đã tỏ ra cứng cỏi, quyết liệt lắm. Gia đình Ceaucescu và các thủ hạ thân cận đã bị hành quyết trong một cuộc đảo chính. Kịch bản này có lẽ không phải là kịch bản mà những người lãnh đạo cộng sản Việt Nam mong muốn. Tôi chắc chắn họ sẽ nhượng bộ nếu trước mặt họ có một lực lượng dân chủ mạnh.


Vấn đề cốt lõi của chúng ta vẫn là xây dựng một lực lượng dân chủ mạnh. Muốn như thế cần tôn trọng tiến trình năm giai đoạn mà chúng tôi đưa ra. Xin nhắc lại đây không phải là một phương thức đấu tranh do chúng tôi phát minh ra đâu. Nó là một kết luận của nhiều cuộc cách mạng đã thành công trên thế giới.


Trần Quang Thành: Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên đã khẳng định rằng đường lối đấu tranh của mình là bất bạo động. Tiến công giành chính quyền bằng bất bạo động. Vậy chúng ta có cứng nhắc quá không hay là có một sự uyển chuyển gì trong từ ngữ chúng ta dùng là giành chính quyền bằng phương pháp bất bạo động, thưa ông?


Nguyễn Gia Kiểng: Dù là một cách rất thân thiện, rất hòa nhã chúng ta vẫn phải khẳng định rằng cuộc đấu tranh này là cuộc đấu tranh để xóa bỏ chế độ cộng sản và thay thế nó bằng một chính quyền dân chủ. Chúng ta không có chọn lựa nào khác. Một cách ôn hòa và thẳng thắn chúng ta cũng phải nói với anh em cộng sản rằng cuộc đấu tranh này là một cuộc đấu tranh để thay đổi chế độ bởi vì chế độ này đã thất bại trên tất cả các phương diện và trong tất cả mọi địa hạt rồi.


Tinh thần của chúng ta như thế nào? Tôi vừa nói đa số các cuộc cách mạng lớn gần đây đều không phải là những cuộc cách mạng bạo động. Trong khi thành lập Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên cách đây 33 năm chúng tôi đã đề cao tinh thần bao dung, tinh thần hòa giải và hòa hợp dân tộc. Lúc đó chúng tôi bị nhiều người phê phán. Nhưng chúng tôi nghĩ đó là một ngôn ngữ cần thiết. Đó là ngôn ngữ đúng và thành thực nhất. Chúng tôi cũng nhắc lại một lần nữa cuộc vận động cách mạng dân chủ này là một cuộc đấu tranh không nhằm hạ nhục hay là tiêu diệt bất cứ ai. Nó là cuộc đấu tranh để tôn vinh mọi người, để tôn vinh quyền làm người, tôn vinh quyền được hưởng hạnh phúc và được kính trọng như một dân tộc lớn mà dân tộc Việt Nam phải có.


Cho nên chúng tôi nghĩ không ai phải lo sợ trước những bước tiến của cuộc đấu tranh dân chủ này cả. Trái lại mọi người đều có thể hân hoan. Trong Khai Sáng Kỷ Nguyên Thứ Hai chúng tôi đã nói là chúng tôi kiên quyết đấu tranh để thay đổi chế độ này. Nó sẽ xảy ra trong tinh thần anh em, trong tinh thần hòa giải và hòa hợp dân tộc. Sẽ không có các vụ án chính trị, sẽ không có ai bị truy tố vì những chức vụ mà họ đã giữ trước đó. Chúng ta hiểu rằng mặc dù chúng ta hết sức ôn hòa, chúng ta chủ trương đấu tranh bất bạo động một cách rất thành thực nhưng trước mặt chúng ta là một chính quyền mà sự hung bạo là một hằng số. Tuy vậy chúng ta vẫn có hy vọng. Niềm hy vọng của chúng ta là Đảng Cộng Sản Việt Nam cũng như mọi đảng cộng sản trên thế giới không phải là những tổ chức tôn giáo cực đoan, họ là những tổ chức rất thực dụng và khi họ thấy trước mặt họ có một lực lượng mạnh hơn họ và sẽ thắng thì họ sẽ tìm cách để nhượng bộ, nhất là khi họ nhìn thấy rằng cuộc cách mạng này sẽ diễn ra trong tinh thần đồng bào, trong tinh thần dân tộc, trong tinh thần hòa giải và hòa hợp dân tộc.

Trần Quang Thành: Trong một cuộc cách mạng hay là trong một cuộc cải cách triệt để, toàn diện phải có một lực lượng để làm việc này. Theo đánh giá của ông quần chúng lao động, công nhân, nông dân và những người trí thức đóng vai trò như thế nào để cuộc cách mạng bất bạo động của chúng ta để thay đổi chế độ độc tài toàn trị thành công?

Nguyễn Gia Kiểng: Đây là một cuộc cách mạng lớn. Chúng ta tự hào là có bốn ngàn năm lịch sử nhưng chưa bao giờ chúng ta có dân chủ, chúng ta chưa bao giờ là một dân tộc tự do cả. Vì thế đây là một cuộc cách mạng rất lớn, rất mới, và tất cả các cuộc cách mạng lớn đều phải do trí thức khởi xướng. Vai trò đầu tầu, vai trò động viên, vai trò lãnh đạo phải do trí thức.


Tôi đã có dịp đi qua nhiều nước, tôi nghĩ rằng quần chúng ở nước nào cũng giống nhau. Họ là những người lo cho cuộc sống hàng ngày, lo cho gia đình và bản thân. Nếu chúng ta thuyết phục được họ sống lương thiện và đóng góp vào sinh hoạt quốc gia cũng là may mắn lắm rồi. Họ sẵn sàng hưởng ứng nếu có sự động viên và lãnh đạo của trí thức. Rất tiếc theo tôi trí thức Việt Nam chưa làm nhiệm vụ của mình. Trách nhiệm này rất nặng. Hy vọng của chúng ta hiện nay là lớp trí thức cũ chịu ảnh hưởng của nền văn hóa Khổng Mạnh đang qua đi và một lớp trí thức mới đã xuất hiện. Lớp trí thức mới này, mà chúng ta có thể gọi là một lớp trí thức chính trị, là những người có nghiên cứu chính trị, có theo dõi những biến chuyển trên đất nước và trên thế giới, những người có bản lĩnh chính trị và có quyết tâm tranh đấu, đồng thời dám can đảm đương đầu với thử thách, chấp nhận những khó khăn để làm những điều mình cho là đúng cho đất nước. Đang có một sự thay đổi đáng mừng.


Trần Quang Thành: Để có được một lực lượng trí thức mạnh để làm vai trò nòng cốt lãnh đạo cuộc cách mạng dân chủ cho Việt Nam, để có được một lực lượng quần chúng hùng hậu thực hiện những điều mà trí thức đang mong muốn chúng ta phải làm gì để khắc phục những hạn chế mà các lực lượng này đang mắc phải, thưa ông?


Nguyễn Gia Kiểng: Theo tôi nghĩ chúng ta đang đứng trước một vận hội rất lớn. Một làn sóng dân chủ đang trào dâng trên cả thế giới. Trong lúc chúng ta đang nói chuyện thì Giáo hoàng Francis vừa kết thúc cuộc thăm viếng tại Cuba để sau đó sang Hoa Kỳ nối nhịp cầu hàn gắn giữa Hoa Kỳ với Cuba. Trong một tương lai gần nước cộng sản duy nhất ở châu Mỹ sẽ được dân chủ hóa. Chủ nghĩa cộng sản đối với những người quan sát và suy nghĩ khách quan đã hoàn toàn cáo chung. Nó chỉ còn lại sức ì của ba chế độ cộng sản châu Á là Trung Quốc, Việt Nam và Triều Tiên mà thôi. Chúng ta đang có một vận hội rất thuận lợi. Hy vọng thời cơ này sẽ đem lại niềm tin vào thắng lợi của dân chủ cho trí thức. Từ chỗ họ tin rằng có thể thắng lợi họ sẽ suy nghĩ xem phải đấu tranh cách nào để giành thắng lợi, họ sẽ nghĩ tới hình ảnh một nước Việt Nam sau này, họ sẽ nghĩ tới một dự án chính trị. Một cách chủ quan tôi nghĩ họ sẽ ủng hộ dự án Khai Sáng Kỷ Nguyên Thứ Hai của chúng tôi. Sau đó tình hình có thể thay đổi rất nhanh chóng, bởi vì cho tới nay quần chúng nhìn sự thiếu vắng một dự án chính trị như bằng chứng rằng đối lập dân chủ Việt Nam vừa thiếu khả năng vừa thiếu tự tin. Nếu tin vào thắng lợi thì người ta phải có một kịch bản cho thắng lợi và sau đó phải đưa ra hình ảnh của nước Việt Nam mà chúng ta muốn xây dựng. Sự thiếu vắng này khiến quần chúng cho rằng chính đối lập dân chủ Việt Nam cũng không tin vào thắng lợi của chính mình. Nhưng tôi nghĩ bây giờ bối cảnh thế giới đang rất thuận lợi, bối cảnh quốc gia cũng thuận lợi, Đảng Cộng Sản đang ở trong một tình thế tuyệt vọng. Điều mà chúng ta có thể thấy sau khi đọc dự thảo báo cáo chinh trị cho đại hội XII là một sự tuyệt vọng. Họ viết một dự án chính trị mà không có gì để viết vì họ không còn đồng ý với nhau trên một điểm nào. Nội bộ Đảng Cộng Sản cũng đang mâu thuẫn như mọi người đã thấy. Tình hình kinh tế - xã hội cũng rất bi đát. Không phải tôi nói mà chính ông Trương Tấn Sang nói hiện nay tình hình không thoải mái chút nào. Số thu ngân sách không đủ để trả lương và trả nợ.


Tôi nghĩ bối cảnh thuận lợi này sẽ đem lại lòng tự tin cho trí thức Việt Nam và từ đó họ sẽ nghĩ tới một dự án chính trị và nhờ dự án chính trị đó họ sẽ thuyết phục được quần chúng nhất là, như tôi vừa nói, lớp trí thức cũ đang qua đi hoặc đã qua đi và chúng ta đang chứng kiến sự nhập cuộc của một lớp trí thức mới, một lớp trí thức chính trị, có kiến thức chính trị, có bản lĩnh chính trị và có quyết tâm. Tôi tin sẽ có thể xây dựng được một lực lượng dân chủ mạnh.


Trần Quang Thành: Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên rất coi trọng vai trò lãnh đạo thống nhất tức là muốn có một mặt trận dân chủ rộng rãi để đoàn kết toàn dân trong cuộc đấu tranh đòi dân chủ cho đất nước, xóa bỏ chế độ độc tài toàn trị. Ông nghĩ sao về tương lai của một mặt trận thống nhất như vậy?


Nguyễn Gia Kiểng: Đó là điều chúng tôi đã đề nghị trong dự án Khai Sáng Kỷ Nguyên Thứ Hai. Chúng tôi nghĩ không có một tổ chức nào đủ mạnh để khiến các tổ chức khác tự động phải đoàn kết sau lưng mình cả. Chúng ta phải gặp gỡ, thảo luận để đi đến một mặt trận chung. Mặt trận chung này không phải là lần đầu tiên có người nghĩ đến. Thực ra là một cách tự nhiên người ta đã nghĩ đến từ lâu, nhưng nghĩ không đúng phương pháp cho nên đến nay đã không có kết quả. Kinh nghiêm 70 năm qua – kinh nghiệm đáng buồn 70 năm qua, nhất là 40 năm cả nước dưới chế độ cộng sản- đã phải đủ để cho chúng ta suy nghĩ. Tôi thấy có một cái gì đó đã chín muồi để việc thành lập một mặt trận dân chủ có thể làm được.


Trần Quang Thành: Việc thành lập mặt trận dân chủ đó là trước mắt hay còn là tương lai xa vời thưa ông?


Nguyễn Gia Kiểng: Từ trước đến nay những liên minh đều đã thất bại bởi vì có hai lý do hiển nhiên mà chúng tôi ngạc nhiên không hiểu tại sao người ta không nghĩ tới :


Lý do thứ nhất là thiếu chuẩn bị. Các tổ chức kết hợp với nhau mà không có một dự án chính trị chung nên không biết đồng ý với nhau trên những điểm nào. Họ cũng chưa thực sự biết nhau, chưa thực sự tín nhiệm nhau, trong đó có những tổ chức chưa đủ tầm vóc để gia nhập một liên minh bởi vì gia nhập một liên minh đòi hỏi một tầm vóc nào đó, nếu không thì nó cũng giống như một cuộc tảo hôn; một tổ chức chưa đủ tầm vóc để gia nhập liên minh cũng như người ở tuổi vị thành niên, chưa đủ tuổi để kết hôn. Cũng có những tổ chức chỉ có tên mà không có thực lực. Trong tình trạng đó liên minh chỉ là môi trường để tranh giành ảnh hưởng thôi.


Lý do thứ hai là mặt trận hoặc liên minh đó không cần thiết. Phải hiểu rằng một mặt trận hay một liên minh chính trị là một kết hợp nhất thời, đáp ứng một nhu cầu nhất định. Nó ra đời vì có một mục đích nào để làm và thành công. Sau đó sứ mạng của liên minh hoặc mặt trận đó đã hoàn tất. Thế nhưng từ trước đến nay các liên minh hoặc mặt trận ra đời chỉ vì các tổ chức thấy mình yếu quá nên muốn kết hợp nhiều tổ chức cho mạnh hơn dù liên minh đó nó không đáp ứng cho một nhu cầu cấp bách.


Lấy ví dụ như sắp tới chúng ta cảm thấy có một vận hội lớn, cơ hội có thể giành được dân chủ trong khoảng thời gian sáu tháng hay một năm thì lúc đó chúng ta thành lập một mặt trận. Nếu không mặt trận sẽ không có đối tượng.


Nói chung chúng ta phải có hai điểm: Thứ nhất là chuẩn bị để biết nhau để giải quyết vấn đề lãnh đạo; thứ hai là mặt trận phải đáp ứng một nhu cầu giai đoạn nào đó. Cho nên mặc dù chủ trương như vậy Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên không rủ rê các tổ chức khác thành lập một mặt trận ngay từ bây giờ. Chúng tôi cho rằng chưa phải lúc. Thật ra lúc này là lúc tìm hiểu nhau, tạo quan hệ tốt với nhau để khi cần thiết chúng ta đã hiểu biết thực lực và lập trường của nhau vì đàng nào mặt trận cũng chỉ có hiệu lực nếu có lãnh đạo thống nhất, nghĩa là nếu có một tổ chức đầu tầu để, nếu cần, lấy những quyết định nhanh chóng. Thành lập mặt trận này vừa đòi hỏi chuẩn bị vừa phải đúng lúc, nghĩa là đáp ứng một nhu cầu giai đoạn. Chúng ta chưa nên thành lập mặt trận trong lúc này vì chưa phải lúc và chúng ta cũng chưa đủ chuẩn bị. Nhưng trong tương lại việc thành lập một mặt trận dân chủ là điều có thể thực hiện được.

Trần Quang Thành: Bốn mươi năm đã qua, nhiều liên minh dân chủ, nhiều tổ chức đấu tranh của người Việt ở hải ngoại đã hình thành. Ông nghĩ gì về kết quả của họ và giúp ích gì cho thời gian sắp tới?


Nguyễn Gia Kiểng: Ít nhất là chúng ta đã có kinh nghiệm, nhưng hiện nay chúng ta đang có một vấn đề mới. Đó là tâm lý rã hàng của người Việt Nam. Hiện nay phải nhìn nhận Đảng Cộng Sản đã thành công trong việc làm cho quần chúng Việt Nam chán nản, thất vọng, mất lòng tin vào đất nước. Tâm lý ngự trị ngày hiện nay là tâm lý rã hàng. Chủ nghĩa ngự trị hiện nay là chủ nghĩa luồn lách. Mỗi người luồn lách để lo giải quyết những vấn đề cá nhân bằng những giải pháp cá nhân chứ không cố gắng bắt tay nhau để tìm một giải pháp chung cho cả dân tộc. Tôi nghĩ nhiệm vụ đầu tiên của những người dân chủ là phải đẩy lùi tâm lý rã hàng đó. Phải đánh bại tâm lý rã hàng và đẩy lùi chủ nghĩa luồn lách.


Điều thứ hai là phải có dự án chính trị. Chúng tôi đã đưa ra dự án chính trị Khai Sáng Kỷ Nguyên Thứ Hai. Đó là dự án chính trị của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên, các tổ chức khác không bắt buộc phải chia sẻ 100% những gì mà chúng tôi chủ trương nhưng dự án chính trị Khai Sáng Kỷ Nguyên Thứ Hai có thể là một tài liệu để thảo luận để từ đó chúng ta đi đến một dự án chính trị chung. Dự án chính trị chung đó là một điều kiện cần thiết để tập hợp lực lượng. Sau đó chúng ta cũng phải vận động anh em trong Đảng Cộng Sản. Tôi biết rằng vào giờ này và nhất là sau Đại hội XII nhiều người cộng sản sẽ nghĩ rằng Đảng Cộng Sản không thể cải tổ được nữa và họ sẽ đến với chúng ta.


Tất cả những cố gắng đó đòi hỏi một sự khiêm tốn, đòi hỏi hy sinh tư kiến và lòng tự ái, đòi hỏi một cái nhìn đúng về bổn phận của mỗi người Việt Nam trong lúc này. Một điều chúng ta cần ý thức là thắng lợi của dân chủ trong lúc này quan trọng vô cùng, quan trọng đến nỗi bên cạnh nó vai trò và chỗ đứng của mỗi người đều không đáng kể. Nếu chúng ta có tinh thần đó chúng ta sẽ xây dựng được lực lượng và sẽ thành công.

Trần Quang Thành: Để thành lập một mặt trận dân chủ hiện nay có một số điều đang cần phải suy nghĩ nhất là vấn đề mặt trận đó nên ở trong nước hay ở hải ngoại. Ở đâu thuận lợi cho phong trào đấu tranh, thưa ông?


Nguyễn Gia Kiểng: Tôi nghĩ bình thường một mặt trận đấu tranh cho dân chủ ở Việt Nam thì cơ quan lãnh đạo phải đặt ở trong nước. Nhưng trong đấu tranh chính trị ưu tiên đầu tiên là phải đặt cơ quan lãnh đạo ở nơi nào an toàn nhất, thuận lợi nhất để làm công việc chỉ đạo đó.


Hiện nay với sự bùng nổ của các phương tiện truyền thông việc ban lãnh đạo, cơ quan đầu não đặt ở đâu không quan trọng nữa. Điều quan trọng là chúng ta có thể làm việc được một cách hữu hiệu nhất. Trong các thảo luận thường hay có một lập luận nói rằng phải đặt cơ quan đầu não ở trong nước mới có chính danh. Phải nói lập luận đó là lập luận của những người không thực sư muốn tham gia cuộc vận động dân chủ. Những người thực sự tham gia cuộc vận động dân chủ không nói như thế. Đối với họ cơ quan lãnh đạo đặt ở trong nước hay ngoài nước không quan trọng. Điều quan trọng là hiệu lực. Không ai ngây thơ đến mức nghĩ rằng bắt buộc dù trong hoàn cảnh nào cũng phải đặt cơ quan lãnh đạo ở trong nước. Không ai ngây thơ tới mức đòi đặt cơ quan lãnh đạo ở một nơi mà chính quyền cộng sản muốn triệt tiêu lúc nào cũng được. Khoảng cách đã biến mất trong thời đại đại truyền thông này; vấn đề đặt địa điểm của cơ quan đầu não không còn quan trọng nữa, yếu tố duy nhất là an toàn và hiệu lực. Nhưng, một cách tự nhiên, khi điều kiện an ninh đã được bảo đảm tương đối – chỉ cần tương đối thôi – thì cơ quan lãnh đạo nên đặt ở trong nước.

Trần Quang Thành: Chúng ta đã bàn rất nhiều vấn đề nào là bốn điều kiện, năm giai đoạn; về phương thức đấu tranh; về tổ chức đấu tranh.


Nhưng bây giờ đi vào cụ thể, những người đối lập chính trị, đối lập dân chủ phải làm gì trong cuộc đấu tranh hiện nay, thưa ông Nguyễn Gia Kiểng?

Nguyễn Gia Kiểng: Mình phải thành thực với chính mình. Chúng ta đã nói chúng ta chọn phương thức đấu tranh bất bạo động thì chúng ta cũng phải rút ra những hệ luận của sự chọn lựa đó. Chúng ta phải trung thành với sự chọn lựa đó, nghĩa là sẽ không có vấn đề tổ chức những cơ quan, những mạng lưới bí mật, những lực lượng vũ trang, những chiến dịch phá hoại.


Nếu quan sát chúng ta sẽ thấy đấu tranh bất bạo động chủ yếu là trước hết xây dựng tổ chức để có thể có lực lượng vận động quần chúng.


Điều thứ hai là phải cố gắng thuyết phục quần chúng rằng phải tham gia vào việc tìm kiếm một giải pháp chung cho dân tộc chứ đừng có luồn lách tìm cách giải quyết những vấn đề cá nhân bằng những biện pháp cá nhân.


Điều thứ ba là phải giành thắng lợi dứt khoát trên mặt trận tư tưởng nghĩa là phải bẻ gẫy những lập luận ngụy biện của Đảng Cộng Sản. Trong dự án chính trị Khai Sáng Kỷ Nguyên Thứ Hai chúng tôi đã liệt kê những lập luận chính của Đảng Cộng Sản để bảo vệ chế độ của họ và chúng tôi cũng đã đưa ra những lập luận để bẻ gẫy những ngụy biện này.


Theo chúng tôi đó là ba công việc chính của anh em dân chủ và mọi tổ chức dân chủ trong lúc này.


Trần Quang Thành: Thưa ông Nguyễn Gia Kiểng, trong nước hiện nay nhiều tổ chức xã hội dân sự đã ra đời. Quan niệm thế nào là xã hội dân sự vẫn còn nhiều vấn đề phải bàn. Điều đáng mừng là nhiều tổ chức xã hội dân sự ra đời đã góp phần vào cuộc đấu tranh dân chủ hóa đất nước. Là người theo dõi những hoạt động ở trong nước ông đánh giá sao về những hoạt động xã hội dân sự hiện nay?


Nguyễn Gia Kiểng: Tôi cũng đánh giá như ông. Sự xuất hiện và hoạt động tích cực của các tổ chức xã hội dân sự hiện nay là một điều đáng mừng. Đó là một hiện tượng mới và đáng mừng.

Trong dự án chính trị Khai Sáng Kỷ Nguyên Thứ Hai chúng tôi đã nhấn mạnh rằng đất nước Việt Nam phải được đặt trên nền tảng xã hội dân sự, vai trò của nhà nước là phục vụ xã hội dân sự để xã hội dân sự mưu tìm hạnh phúc và phồn vinh cho đất nước. Nhà nước không có vai trò và cũng không được quyền khống chế xã hội dân sự.


Nếu chúng ta nhìn vào các nước đã phát triển như Mỹ, châu Âu, Nhật Bản chúng ta thấy đất nước của họ đều đặt nền tảng trên xã hội dân sự. Tại Việt Nam sự thiếu vắng của xã hội dân sự đã là lý do khiến chúng ta tụt hậu một cách bi đát như ngày nay.


Vai trò của xã hội dân sự là gì? Đó là vai trò của những địa điểm phát sinh ra ý kiến và sáng kiến. Các tổ chức xã hội dân sự là những nơi để các vấn đề đặt ra cho quốc gia được phát hiện kịp thời và các giải pháp được thảo luận. Trong đấu tranh giành dân chủ vai trò của xã hội dân sự cũng quan trọng lắm. Các tổ chức xã hội dân sự có đặc tính là tập trung cố gắng và quan tâm vào một vấn đề và do đó hiểu rất rõ và có tiếng nói uy tín trên vấn đề đó. Đó là sức mạnh của các tổ chức xã hội dân sự. Với sức mạnh đó nếu mỗi tổ chức gây áp lực lên chính quyền về một vấn đề đặc biệt thì tập trung những hoạt động của các tổ chức xã hội dân sự sẽ tạo nên một áp lực rất lớn về mọi mặt lên chế độ cộng sản.


Mặt khác chúng ta cũng phải hiểu rõ bản chất của các tổ chức xã hội dân sự. Mỗi tổ chức xã hội dân sự thường tập trung vào một vấn đề thôi, không thể quan tâm đến nhiều vấn đề cùng một lúc và cũng không được quyền có những lập trường và những tham vọng chính trị. Cho nên các tổ chức xã hội dân sự có thể đóng góp, và đóng góp một cách quan trọng, vào tiến trình dân chủ hóa, nhưng họ không thay thế các tổ chức chính trị. Dứt điểm chế độ độc tài và thiết lập dân chủ là công việc của các tổ chức chính trị. Một lần nữa chúng ta cần phải nhắc lại một sự thực quan trọng dù không hiện diện một cách thường trực trong đầu óc mọi người, đó là chúng ta không thể giành được thắng lợi cho dân chủ nếu chúng ta không có một tổ chức dân chủ mạnh.


Trần Quang Thành: Như vậy có nghĩa là các tổ chức xã hội dân sự không thể đóng vai trò quyết định trong việc thay đổi chế độ độc tài toàn trị?


Nguyễn Gia Kiểng: Không. Như tôi đã nói mỗi tổ chức xã hội dân sự đều phải tập trung quan tâm và cố gắng trên một vấn đề. Có tổ chức lo vấn đề dân oan, có tổ chức bảo vệ phụ nữ bị ngược đãi, có tổ chức bảo vệ những người đồng tính luyến ái, có tổ chức xã hội dân sự chống lại việc lơ là hệ thống thoát nước – như hiện nay Sài Gòn vừa bị ngập lụt trong mấy ngày liền-, có tổ chức xã hội dân sự bảo vệ cây xanh thành phố, có tổ chức xã hội dân sự đấu tranh nhằm bảo vệ quyền tự do ngôn luận v.v... Mỗi tổ chức xã hội dân sự chỉ gây áp lực lên một vấn đề thôi. Các tổ chức xã hội dân sự không có vai trò thay thế cho các tổ chức chính trị. Cần nhắc lại là việc giành thắng lợi cho dân chủ chủ yếu là công việc của các tổ chức chính trị. Xây dựng các tổ chức chính trị mạnh là điều chúng ta không thể tiết kiệm được.

Trần Quang Thành: Vậy làm sao để xây dựng được các tổ chức chính trị như ông đã nói?


Nguyễn Gia Kiểng: Muốn xây dựng các tổ chức chính trị chúng ta phải đi qua tiến trình năm giai đoạn. Phải có tư tưởng chính trị và dự án chính trị. Chúng ta phải cố gắng tạo dựng một đội ngũ nòng cốt. Chúng ta phải xây dựng và kiểm điểm xem chúng ta sẽ hành động với những phương tiện nào. Chúng ta phải tranh thủ sự hưởng ứng của quần chúng, thiết lập quan hệ tốt với các tổ chức xã hội dân sự. Phải xây dựng một kế hoạch hợp lý nhất để vận động quần chúng đứng dậy đấu tranh ôn hòa đòi dân chủ.


Trần Quang Thành: Có một câu hỏi rất cũ, rất cũ nhưng mà luôn luôn mới. Đó là nỗi băn khoăn day dứt vì chúng ta đã đấu tranh lâu lắm rổi, ít nhất là 40 năm, nhưng con đường dân chủ vẫn cứ dài đằng đẵng. Bao giờ nó mới đi đến giai đoạn kết thúc. Bao giờ con đường hầm mới có ánh sáng ở bên kia thưa ông?


Nguyễn Gia Kiểng: Còn bốn tháng nữa thì đến Đại hội XII của Đảng Cộng Sản. Thế nhưng mà họ mới chỉ đưa ra được dự thảo báo cáo chình trị cách đây một tuần lễ. Tài liệu này hoàn toàn trống rỗng, nó không nói lên được một điều nào cả. Những ai đã bỏ thì giờ ra đọc đều phải ngạc nhiên về sự trống rỗng này. Tất cả tài liệu dài hơn 70 trang gồm gần 40 ngàn chữ này có thể tóm lược một cách rất đầy đủ trong một câu: “chúng tôi đã thất bại trong mọi mục tiêu và làm cho đất nước suy thoái. Chúng tôi bất tài và tham nhũng. Nhưng chúng tôi cương quyết giữ nguyên chế độ độc tài này vô hạn định”! Có thể họ cũng phải thấy sự vô lý của thái độ này. Nhưng muốn viết một dự án chính trị thì phải đồng ý với nhau trên một số điểm trong khi họ không đồng ý với nhau trên một ý kiến nào cả. Phải nói tình trạng của họ thật bi đát. Không một chính đảng nào có thể tồn tại được vói sự thiếu vắng đồng thuận hoàn toàn và tuyệt đối như Đảng Cộng Sản Việt Nam.

Thực ra Đảng Cộng sản Việt Nam hiện nay chỉ còn là một cái xác không hồn thôi. Nó không còn sức sống nữa. Với hiến pháp 2013 chế độ cộng sản Việt Nam đang chọn lựa tự chuyển hóa từ độc tài đảng trị sang độc tài cá nhân. Đó là sự chuyển hóa tự nhiên và bắt buộc khi đảng không còn sức sống nữa. Nhưng ngay sự chuyển hóa để chuẩn bị cho sự tiêu vong này cũng không làm được và sẽ đưa tới thất bại bi đát hơn. Bởi vì muốn có một chế độ độc tài cá nhân thì cũng phải có một người hùng và phải có một người đóng được vai trò người hùng. Nhưng Đảng Cộng sản Việt Nam không có ai đóng được vai người hùng này cả. Trong lúc này, khi chúng ta đang nói chuyện, người có nhiều triển vọng nhất là ông Nguyễn Tấn Dũng. Nhưng ông Nguyễn Tấn Dũng là ai? Ông ấy là người đã từng bị chính bộ chính trị Đảng Cộng Sản Việt Nam đề nghị kỷ luật vì bất tài và tham nhũng! Một người như vậy làm sao làm được người hùng! Vì vậy sự chuyển hóa này cũng sẽ không thành. Nó chỉ làm cho Đảng Cộng Sản bối rối hơn, nguy khốn hơn nữa. Đó là tình hình nội bộ.


Tình hình kinh tế - xã hội cũng bi đát lắm. Tôi vừa nói là chính ông Trương Tấn Sang đã nói tình hình hôm nay không thoải mái chút nào. Số thu ngân sách không đủ trả lương và trả nợ. Một nhận định quan trọng khác là Đảng Cộng sản Việt Nam không có văn hóa chính quyền. Họ chỉ có văn hóa chi bộ và chư hầu. Trong suốt quá trình xây dựng và phát triển họ luôn luôn hành xử như một chi bộ của phong trào cộng sản thế giới. Ông Lê Duẩn đã có một câu nói để đời: “Chúng ta đánh là đánh cho cả Liên Xô và Trung Quốc”! Trong suốt quá trình tồn tại Đảng Cộng Sản Việt Nam luôn luôn phải dựa vào một quan thầy nào đó để mà sống. Có lúc dựa vào Liên Xô, có lúc dựa vào Trung Quốc, có lúc dựa vào cả Liên Xô và Trung Quốc. Từ 30 năm nay họ hoàn toàn lệ thuộc vào Trung Quốc dù sự lệ thuộc hổ nhục đó đã khiến nước ta mất chủ quyền, mất đất, mất biển, mất đảo. Nhưng hiện nay Trung Quốc cũng đang chao đảo, có thể tan vỡ, và không còn là chỗ dựa nữa.


Chúng ta đang đứng trước một vận hội rất lớn để dân chủ hóa đất nước. Vấn đề của chúng ta vẫn là xây dựng lực lượng dân chủ. Cho đến nay chúng ta vẫn chưa xây dựng được lực lượng dân chủ như chúng ta mong muốn bởi vì lớp trí thức cũ thiếu quyết tâm. Thế nhưng có một yếu tố mới đang xuất hiện. Đó là một lớp trí thức trẻ có ý thức chính trị, có quyết tâm, có bản lĩnh chính trị đang nhập cuộc. Chúng ta có thể hy vọng. Tôi nghĩ đã có ánh sáng ở cuối đường hầm.


Trần Quang Thành: Ông Nguyễn Gia Kiểng vừa nói chúng ta đã có ánh sáng ở cuối đường hầm. Ông cũng rất lạc quan về vai trò của thế hệ trẻ Việt Nam trong giai đoạn mới của cách mạng. Vậy ông có điều gì nhắn nhủ với các bạn trẻ trong tình hình đất nước hiện nay?


Nguyễn Gia Kiểng: Xin cảm ơn ông. Tôi xin có vài lời với các bạn trẻ.


Chúng ta không có giải pháp nào khác hơn là một cuộc cách mạng dân chủ. Dù muốn hay không chúng ta vẫn phải có một cuộc cách mạng dân chủ. Chúng ta không thể cải tổ chế độ này.


Trong dự án chính trị Khai Sáng Kỷ Nguyên Thứ Hai chúng tôi đã nói cản trở lớn nhất của cuộc cách mạng dân chủ là tâm lý rã hàng. Hiện nay chủ nghĩa áp đảo là chủ nghĩa luồn lách; mỗi người lo luồn lách để giải quyết những vấn đề cá nhân bằng những biện pháp cá nhân mà không ý thức rằng chúng ta ràng buộc với nhau trong một số phận chung và phải tìm một giải pháp chung cho cả dân tộc. Đảng Cộng Sản đã thành công. Họ đã thành công làm cho nhân dân chán nản, mất lòng tin vào đất nước và chủ nghĩa áp đảo hiện nay là chủ nghĩa luồn lạch. Chúng ta chỉ có thể thành công trong cuộc cách mạng dân chủ nếu chúng ta đẩy lùi được chủ nghĩa luồn lách. Trong cuộc chiến đấu chống chủ nghĩa luồn lách này các nhân sĩ dù thông thái và danh giá tới đâu cũng không giúp gì được chúng ta nếu họ chỉ là những nhân sĩ. Bởi riêng một sự kiện họ đứng một mình thay vì gia nhập một tổ chức cũng ít nhiều chứng tỏ họ theo chủ nghĩa luồn lách, họ chọn giải pháp cá nhân. Họ không còn tư cách để kêu gọi quần chúng Việt Nam đứng dậy nắm tay nhau cùng tìm một giải pháp chung cho cả dân tộc. Chỉ có những trí thức đã dấn thân vào trong các tổ chức dân chủ mới có tư cách để làm công tác động viên đó.


Đối với các bạn trẻ tôi nghĩ các bạn nên tham gia vào tổ chức dân chủ. Các ban phải tham gia vào một tổ chức dân chủ. Gia nhập Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên hay gia nhập một tổ chức khác là sự chọn lựa của các bạn, nhưng phải gia nhập một tổ chức dân chủ. Đấu tranh chính trị không bao giờ là đấu tranh cá nhân cả mà luôn luôn là đấu tranh có tổ chức. Các bạn đừng lặp lại sai lầm bi đát của những người thuộc thế hệ của chúng tôi. Chúc các bạn thành công. Trong thế hệ chúng tôi sẽ có những người đồng hành với các bạn. Tôi sẽ hân hoan được là một trong những người đó.

Trần Quang Thành: Xin cảm ơn ông Nguyễn Gia Kiểng

Trần Quang Thành