Bộ trưởng Quốc phòng Pháp Jean-Yves Le Drian phát biểu tại Đối thoại Shangri-La ở Singapore ngày 05/06/2016.
REUTERS/Edgar Su
The Economist số ra tuần này trong bài « Lục địa bị mất » nhận định, châu Âu đang lúng túng tìm kiếm một chiến lược an ninh đối với Á châu.
Tờ báo viết, trước những căng thẳng trên Biển Đông gần đây do Trung Quốc gây ra, khi người Mỹ gởi một nhóm tàu sân bay tác chiến đến và những tàu ngầm của Bắc Kinh lẳng lặng đi qua các căn cứ Mỹ, Liên hiệp Châu Âu (EU) cũng cao giọng chỉ trích…nhưng rốt cuộc chỉ phản ứng bằng cách ra thông cáo.
Từ nhiều năm qua, trong nhiều hội nghị và vô số tài liệu, Châu Âu vẫn bị than phiền là không quan tâm đến vấn đề an ninh Châu Á. So với kích thước, sức mạnh và mối quan hệ với châu lục này, kể cả việc bán vũ khí, người ta hy vọng EU sẽ đóng vai trò lớn hơn trong an ninh quốc phòng ở Châu Á. Nhưng không rõ là EU có sẵn lòng vào cuộc hay không.
Tại Đối thoại An ninh thường niên Shangri-La tại Singapore năm ngoái, người đứng đầu ngành ngoại giao EU là bà Federica Mogherini đã yêu cầu đừng coi EU chỉ là một khu vực tự do mậu dịch rộng lớn. Bà nhấn mạnh, Liên hiệp Châu Âu cũng là « một cộng đồng về chính sách ngoại giao, tham gia vào an ninh và quốc phòng ». Các nhà ngoại giao Châu Âu thích khoe thành công của chiến dịch Atlanta, khi từ năm 1988, Hải quân Châu Âu đã giúp bảo vệ các tàu đi qua vùng Sừng Châu Phi khỏi tay hải tặc.
Cho đến nay, đó vẫn là một trường hợp cá biệt. Nhưng tại Đối thoại Shangri-La đầu tháng này, bộ trưởng Quốc phòng Pháp Jean-Yves Le Drian đề nghị Châu Âu đóng một vai trò trước mối quan ngại lớn nhất trong khu vực : tình trạng căng thẳng do sự bành trướng của Trung Quốc tại Biển Đông. Ông Le Drian đề xuất rằng các chiến hạm Châu Âu « phối hợp với nhau để đảm bảo sự hiện diện càng thường xuyên và rõ rệt càng tốt, tại các vùng biển Châu Á ». Tuy nhiên The Economist cho rằng, nếu bộ trưởng Pháp tham khảo các đồng nhiệm Châu Âu khác trước khi phát biểu thì sẽ thuyết phục hơn, kẻo chỉ trở thành lời nói suông.
Tại Đông Nam Á, các nước thuộc địa cũ của Châu Âu coi những cổ vũ về nhân quyền từ EU như lời lẽ mị dân, coi Châu Âu là một lục địa đang đi xuống với các khủng hoảng kinh tế, nạn nhập cư ồ ạt và nguy cơ Brexit. Châu Âu quá bận bịu với những nỗi lo của chính mình để có thể quan tâm đến một Châu Á đang trỗi dậy.
Liên hiệp Châu Âu lại còn vắng mặt trong hai cơ chế quan trọng đối với ASEAN : Thượng đỉnh Đông Á và Hội nghị các bộ trưởng Quốc phòng ASEAN mở rộng. Ngoài mười nước ASEAN còn có tám nước khác trong đó có Hoa Kỳ, Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, Nga, nhưng không có EU.
Bắc Kinh sẽ dụ dỗ, mua chuộc để Châu Âu không can dự ?Sự hiện diện quân sự khiêm tốn của EU tại Châu Á lại không nhân danh Liên hiệp, mà là của hai quốc gia thành viên. Pháp có 8.000 binh sĩ tại đây để bảo vệ các lãnh thổ ở Ân Độ Dương và Thái Bình Dương, còn Anh duy trì đội quân trú phòng Gurkha ở Brunei và một số cơ sở ở Singapore.
Một bộ trưởng Quốc phòng khác của Châu Âu phát biểu tại Shangri-La là Michael Fallon của Anh, đã không nêu vai trò của EU về an ninh Châu Á, mà bày tỏ sự tự hào về « tổ chức quốc phòng đa phương duy nhất ở Đông Nam Á ». Đó là Five Power Defence Arrangements (FPPA), một loạt thỏa thuận quốc phòng giữa Anh, Úc, New Zealand, Malaysia, Singapore ký năm 1971, theo đó năm nước sẽ tham vấn khi hai thành viên Châu Á của FPPA bị tấn công.
Một điểm khác bị Châu Á phàn nàn là EU bị chia rẽ, không thể nào có tiếng nói chung. Các nhà ngoại giao ASEAN nói đùa là Anh quốc với quyết tâm trở thành « người bạn tốt nhất của Trung Quốc tại Châu Âu », có thể nghe lời Bắc Kinh để cản trở sự đồng thuận của EU, cũng như những nước nhỏ như Lào và Cam Bốt thỉnh thoảng làm như vậy với ASEAN.
Chẳng hạn ngay trong tuần này, ASEAN đã bối rối rút lại một tuyên bố của các ngoại trưởng chỉ trích sự bành trướng trên biển của Trung Quốc. Tương tự, một số quan chức EU lo ngại tiền bạc và những ưu đãi từ Bắc Kinh dành cho một số thành viên Đông Âu của Liên hiệp, có thể khiến các tuyên bố cứng rằn sẽ trở nên thiếu cương quyết hơn trong tương lai.
Trung Quốc sẽ tìm cách khuyến dụ EU rời xa chính sách Châu Á của Mỹ, và khai thác những mâu thuẫn trong nội bộ EU, như đã làm với ASEAN. Một tài liệu mới của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế ở Luân Đôn, cơ quan tổ chức Đối thoại Shangri-La đã phê phán sự cạnh tranh giữa các thành viên EU để giành ưu đãi thương mại của Bắc Kinh.
The Economist kết luận, sự hiện diện quân sự của Châu Âu tại Biển Đông sẽ chứng tỏ điều quan trọng không phải chỉ là sự cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc, mà là tương lai của một hệ thống toàn cầu dựa trên luật pháp. Châu Âu đang quên rằng Châu Á cũng cần mình như EU cần đến Châu Á.
Theo RFI
