Ông Vũ Ngọc Hoàng. Ảnh: Nhật Minh/ Vnexpress

Báo Vietnamnet vừa đăng một bài viết đáng chú ý của ông Vũ Ngọc Hoàng, nguyên Phó trưởng ban Tuyên giáo Trung ương, với tựa đề “Kiểm soát quyền lực: Nhiều việc bị lấy cớ là 'nhạy cảm' để không minh bạch thông tin".

Ngoài chủ đề kiểm soát quyền lực mà ông Hoàng đã đặc biệt trăn trở từ trước đại hội 12, ông Vũ Ngọc Hoàng nêu quan điểm:

“Cần phát huy tốt vai trò của xã hội dân sự lành mạnh. Ở đây, cần hiểu cho đúng xã hội dân sự với tư cách là các tổ chức và phong trào lành mạnh, hợp pháp, do nhân dân tự giác và tự nguyện lập ra. Nó không phải là một hình thái kinh tế - xã hội nào mà là một bộ phận hợp thành của xã hội hiện tại; không phải là tổ chức của nhà nước mà ngân sách phải cấp kinh phí và cũng không phải là đơn vị kinh tế hoạt động vì mục đích lợi nhuận.

Các tổ chức này ra đời và tồn tại nhằm bảo vệ lợi ích chính đáng của nhân dân, tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, xây dựng xã hội; nó là phương thức rất quan trọng để thực thi quyền dân chủ của nhân dân. Nó đã từng tồn tại và đang tồn tại trong xã hội Việt Nam truyền thống trước đây và trong xã hội Việt Nam hiện tại, tất nhiên là chưa hoàn chỉnh, chưa hiện đại”.

Có thể ghi nhận, đây là lần đầu tiên một quan chức cao cấp (dù vừa về hưu), nhưng đặc biệt làm việc trong khối tuyên giáo, công khai dùng cụm từ “xã hội dân sự” trên mặt công luận. 4 năm trước, vào tháng 8 năm 2012, báo Nhân Dân - cơ quan ngôn luận của đảng Cộng sản Việt Nam - còn đăng một bài viết hằn học mang tựa đề “Xã hội dân sự’ - một thủ đoạn của Diễn biến hòa bình”.

Vào gần cuối năm 2015, trong không khi “náo nức đón TPP”, Chủ nhiệm văn phòng quốc hội Nguyễn Hạnh Phúc bất ngờ cho báo chí biết về việc “Quốc hội đang chuẩn bị một số luật liên quan đến xã hội dân sự”. Tuy nhiên sau đó đã chẳng thấy tăm hơi luật nào về xã hội dân sự, và cụm từ “xã hội dân sự” cũng bặt tăm trên mặt báo chí nhà nước.

Hiện vẫn chưa rõ nội hàm của cụm từ “xã hội dân sự lành mạnh” mà ông Vũ Ngọc Hoàng đề cập là gì. Tuy nhiên, cùng với tin tức về “Dự thảo Luật về Hội đã đủ điều kiện để trình ra quốc hội thảo luận” mà bà Nguyễn Thị Kim Ngân – chủ tịch quốc hội đã phát ra vào ngày 22/9/2016 – cùng thời điểm với bài viết của ông Vũ Ngọc Hoàng về “kiểm soát quyền lực”, có những dấu hiệu cho thấy có vẻ lần này đảng cầm quyền muốn “thông qua thật” đối với vài định chế về Xã hội dân sự và quyền tự do lập hội của người dân.

Tuy nhiên, một thực tế rất trần trụi, là với những quan chức “còn đảng còn mình” thì đối sách về xã hội dân sự là tạm chấp nhận được. Nói chung là có thể chấp nhận cho đến lúc Nhà nước Việt Nam vào được TPP, thì sẽ tiến hành “hồi tố” những tổ chức xã hội dân sự bị chính quyền căm ghét nhất. Còn trước mắt, phải làm thế nào để đưa ra một số tổ chức hội đoàn có nguồn gốc nhà nước sang khu vực “xã hội dân sự” -xã hội dân sự của nhà nước. Để chứng minh với quốc tế rằng, Việt Nam tôn trọng nhân quyền và đòi hỏi về xã hội dân sự của nhiều nước trên thế giới, nhưng sẽ cố gắng lấn át khối “xã hội dân sự độc lập”.

Ở một khía cạnh khác, sâu xa và ẩn giấu hơn nhiều, những quan chức “còn đảng còn tiền” lại đã từ lâu nhận ra ở các tổ chức xã hội dân sự độc lập một “tài nguyên” hiếm có. Nếu biết cách lợi dụng, hay ít ra là vận dụng khối tự phát nhưng đang hình thành khối này, đó sẽ là con đường đủ ngắn và đủ nhanh để bảo đảm cho một số quan chức “về với nhân dân”, trong bối cảnh một Việt Nam tương lai bể dâu xung đột, hoặc tìm ra lối thoát ở phương Tây một khi nội tình trong nước “có biến”.
SBTN