4. Tự do ngôn luận trong học đường:Quyền tự do ngôn luận trong học đường được TCPVHK xét đoán trong vụ Tinker v. Des Moine (1969), liên hệ đến ngôn ngữ tượng trưng (symbolic speech) và quyền hiến pháp của học sinh tại trường học công. Vào năm 1965, tại Des Moine, tiểu bang Iowa, cậu John F. Tinker (15 tuổi), các em của cậu ta Mary Beth Tinker (13 tuổi), Hope Tinker (11 tuổi), và Paul Tinker (8 tuổi), cùng với bạn Christopher Eckhardt (16 tuổi) quyết định đeo khăn đen quàng tay tới trường để phản đối chiến tranh Việt Nam và ủng hộ Cuộc Đình Chiến Giáng Sinh do Thượng Nghị Sĩ Robert F Kennedy kêu gọi (Wikipedia 2016d). Nhà trường đuổi Mary Beth, Christopher, và John Tinker và không cho vào trường cho tới khi các em không còn đeo vải đen nữa. (Hope Tinker và Paul Tinker còn quá nhỏ nên trường không phạt.) John F. Tinker, Christopher Eckhardt, và Mary Beth Tinker kiện nhà trường, và vụ kiện dần dà được đưa lên TCPVHK.
TCPVHK phán quyết ba điểm quan trọng: (1) Đeo băng đen trên tay gần như là "ngôn ngữ thuần túy" (pure speech) và được bảo vệ đầy đủ trong Tu chính án thứ nhất; (2) Thầy cô và học sinh đều được hưởng các quyền trong Tu chính án thứ nhất; (3) Nhà trường cấm và trừng phạt các em vì sự diễn tả thụ động yên lặng, và các em không khuấy rối trật tự. TCPVHK bênh vực các em học sinh và phán, "Các viên chức nhà trường không có quyền tuyệt đối với học sinh. Học sinh trong hay ngoài trường đều là 'người' dưới Hiến pháp chúng ta. Các em có các quyền căn bản mà quốc gia/ tiểu bang phải kính trọng, y như các em phải kính trọng nghĩa vụ mình với quốc gia/tiểu bang" (Xem, Cornell).
Tại Việt Nam, các em học sinh sinh viên hầu như không được coi là công dân trong một quốc gia vì các quyền tự do của các em bị giới hạn dựa vào các lý do kỷ luật học đường và an ninh quốc gia. Với chính sách nhồi sọ trẻ em, NCQCS cấm cản quyền tự do ngôn luận trong học đường, với mục đích ngăn chận mầm mống tự do dân chủ ngay từ trong lúc các em học sinh biết suy luận. Một thí dụ cho thấy việc này. Vào ngày 5 tháng 4 năm 2016, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) Việt Nam công bố 10 điều cấm sinh viên không được làm trong nhà trường và ngoài xã hội. Nếu vi phạm, sinh viên sẽ bị phạt theo một trong bốn biện pháp: khiển trách, cảnh cáo, đình chỉ học tập có thời hạn, và buộc thôi học (Phạm 2016). Mười điều cấm này liên hệ đến các quyền căn bản của con người, được trá hình dưới các từ ngữ về an ninh quốc gia, luật pháp. Đặc biệt, điều 4 liên hệ đến tự do ngôn luận như sau: Đăng tải, bình luận, chia sẻ bài viết, hình ảnh có nội dung dung tục, bạo lực, đồi trụy, xâm phạm an ninh quốc gia, chống phá Đảng và Nhà nước, xuyên tạc, vu khống, xúc phạm uy tín của tổ chức, danh dự và nhân phẩm của cá nhân trên mạng Internet.
Đương nhiên, học sinh dưới tuổi thành niên không nên có hoàn toàn tự do ngôn luận. Tuy nhiên, khi có những vấn đề liên quan đến xã hội và cuộc sống, thí dụ môi trường, các em nên được hưởng quyền phát biểu ý kiến trong ôn hòa và trật tự, như các em Paul, Hope, Mary Beth, và John, và Christopher ở 8 tới 16 tuổi đã làm cách đây hơn 50 năm. Ngoài ra, với các sinh viên trưởng thành (18 tuổi trở lên), các em nên được đối xử như mọi công dân khác, hưởng mọi quyền tự do và nhân quyền. Với việc đặt thêm điều luật cấm sinh viên ở tuổi trưởng thành không được làm trong trường và ngoài xã hội, NCQCS coi sinh viên đại học khác với và tệ hơn công dân thường. Ngoài ra, việc cấm đoán sinh viên trong các hoạt động ngoài trường học vượt quá quyền hạn của Bộ Giáo Dục. Làm sao một cơ sở giáo dục lại có thể có những hành động phi pháp và đi ngược lại tôn chỉ giáo dục như vậy?
5. Hội họp ôn hòa trong trật tự:Quyền tập họp gồm các hoạt động hội thảo, biểu tình, tụ họp, diễn hành, giăng biểu ngữ, hô hào khẩu hiệu, hoặc các hoạt động tương tự. Tại Hoa Kỳ, thông thường, người dân không cần xin phép chính quyền trước khi tổ chức các hoạt động này (Xem ACLU). Nếu người đi biểu tình chỉ đi trên lề đường hoặc vỉa hè, tuân theo đèn giao thông và người đi bộ thì hoạt động của họ được hiến pháp bảo vệ cho dù không có giấy phép. Tuy nhiên, vài hoạt động cần giấy phép. Vài thí dụ gồm có: diễn hành không trên vỉa hè hoặc lề đường, hoặc hoạt động cần cản giao thông hoặc chặn đường xá, các cuộc biểu tình cần loa phát thanh, các cuộc biểu tình tại vài nơi công viên hoặc phố đặc biệt nào đó (tlđd.). Nên nhớ việc xin giấy phép này là để chính quyền địa phương cung cấp nhân viên cảnh sát giúp đỡ cuộc diễn hành, thí dụ ngăn chận đường để đoàn người diễn hành đi qua có trật tự.
TCPVHK xác nhận tầm quan trọng của quyền tự do này trong vụ De Jonge v. State of Oregon (1937), phán rằng "quyền tập họp ôn hòa là quyền có cùng nguồn gốc với các quyền tự do ngôn luận và báo chí và cũng là quyền căn bản tương đương" (Hudson 2002). Trong vụ này, De Jong và một số thành viên của Đảng Cộng Sản Hoa Kỳ bị bắt vì tổ chức một cuộc họp có khoảng 150-300 người tham dự. TCPVHK hủy bản án và phán rằng "tập họp ôn hòa cho cuộc thảo luận hợp pháp không thể là một tội." Ta nên ghi nhận một lần nữa rằng tuy chủ thuyết cộng sản đi ngược lại với chính sách quốc gia Hoa Kỳ, quyền truyền bá các học thuyết này hoặc hội họp các đảng viên cộng sản vẫn được tôn trọng dưới Tu chính án thứ nhất.
Tu chính án thứ nhất cấm chính phủ ngăn cản dựa vào nội dung của câu nói hoặc lời phát biểu. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là Hiến pháp bảo vệ hoàn toàn mọi hoạt động ngôn luận tự do trong mọi trường hợp. Cảnh sát và nhân viên chính quyền được phép đặt vài giới hạn về "thời gian, địa điểm và cách thức" một cách hạn hẹp, nhưng không được phân biệt theo nội dung. Những giới hạn này phải được áp dụng cho mọi phát biểu bất kể quan điểm (Xem ACLU). "Nguyên tắc quan trọng nhất trong Tu chính án thứ nhất trong thực hành là nguyên tắc trung lập nội dung" (content neutrality) (Sedler 2006). Thí dụ, nếu chính quyền cho phép người dân tuần hành chống đối việc cắt cây với vài giới hạn như đi xếp hàng ôn hòa trên lề đường, thì chính quyền cũng phải cho phép người dân đi tuần hành như vậy để chống đối việc một xí nghiệp gây ô nhiễm môi trường tiếp tục hoạt động trên đất nước.
Tại Việt Nam có nhiều trường hợp NCQCS có sự phân biệt cuộc diễn hành, hội họp, biểu tình theo nội dung (thí dụ, diễn văn, hô hào, biểu ngữ). Thí dụ, vào năm 2016, lễ tưởng niệm hải chiến Hoàng Sa 1974 bị sách nhiễu, cản trở tại các thành phố miền Nam như Sài Gòn, trong khi tưởng niệm hải chiến Trường Sa 1988 được dễ dàng (BBC 2016a; Cát 2016).
6. Bôi nhọ và phỉ báng:Bôi nhọ hay phỉ báng (libel) là hành động viết lời lẽ làm hại thanh danh uy tín của người khác. Tại Hoa Kỳ, phỉ báng có thể dân sự hoặc hình sự tùy tiểu bang, nhưng tất cả mọi tiểu bang đều có luật dân sự cho phỉ báng hoặc hại thanh danh người khác. Các tiểu bang có hình luật về phỉ báng thường coi phỉ báng là tội nhẹ (misdemeanor) và coi sự thật là bào chữa tuyệt đối.
Vì phỉ báng liên hệ đến công bố hoặc xuất bản bài viết, sự va chạm giữa tự do ngôn luận và phỉ báng khó tránh khỏi. Trong luật lệ Hoa Kỳ, một cách tổng quát, TCPVHK luôn luôn coi trọng tự do ngôn luận, nhất là của báo chí đối với chính quyền, và có nhiều phán quyết bảo vệ tự do ngôn luận.
Một trong những vụ án quan trọng liên hệ đến tự do ngôn luận và phỉ báng chính quyền hoặc nhân viên chính quyền là vụ New York Times v. Sullivan (1964). Vào năm 1960, tờ New York Times đăng quảng cáo chiếm cả trang kêu gọi đóng góp quỹ bào chữa cho Martin Luther King, Jr. chống lại việc King bị kết tội nói dối với tòa Alabama. Bài quảng cáo đó có phần chỉ trích cảnh sát và chứa vài chi tiết không chính xác nhưng nhỏ nhặt. Sullivan không bị kêu đích danh trong bài quảng cáo, nhưng ông ta có nhiệm vụ quản trị ban cảnh sát, nên ông đệ đơn kiện tờ New York Times về tội phỉ báng ở Tòa tiểu bang Alabama. Sullivan thắng kiện và được bồi thường 500.000 đô la. Tờ New York Times chống án lên TCPVHK.
TCPVHK bãi bỏ quyết định tòa tiểu bang Alabama, phán rằng, "Tu Chính Án Thứ Nhất bảo vệ việc công bố mọi câu, ngay cả các câu sai lầm, về hành vi của viên chức công quyền trừ phi các câu đó được viết ra với ác ý thực sự (với sự hiểu biết rằng các câu đó sai lầm hoặc với sự bất chấp sự thật một cách cẩu thả)" (Wikipedia 2016a, 2016c; Tedford và Herbeck 2013, 64). TCPVHK còn phán thêm rằng việc có "câu sai lầm không thể tránh được trong cuộc thảo luận tự do, và . . . việc đó phải được bảo vệ nếu các quyền tự do phát biểu phải được chút châm chước cần thiết để được tồn tại" (Lewis 2009, 17).
Phán quyết NY Times là một cái tát vào mặt chính quyền. Chính quyền tiểu bang Alabama, toan tính dùng luật dân sự về phá hại thanh danh (defamation) để̀ cản trở hoặc ngăn ngừa tự do ngôn luận chỉ trích họ, nhưng họ không ngờ TCPVHK bênh vực tự do ngôn luận, và lại còn đặt ra các điều kiện khó khăn cho các nguyên đơn chính phủ cho các vụ phỉ báng hoặc gây hại thanh danh. Rất khó mà chứng minh được ác ý thực sự hoặc cẩu thả trong việc công bố sự thật. Thông thường, một cơ quan ngôn luận luôn luôn có những tiêu chuẩn và kiểm chứng để xác định sự thật trong một nguồn tin. Nguồn tin đó có thể sau này được chứng minh là sai sự thật, nhưng nếu cơ quan ngôn luận đó không có ác ý (ác ý đây nghĩa là biết là sai mà vẫn đăng như thật), thì không thể có tội hoặc chịu trách nhiệm pháp lý. Ta nên ghi chú rằng điều kiện "ác ý thực sự" chỉ có áp dụng khi viên chức chính quyền kiện dân thường hoặc cơ quan ngôn luận tư nhân. Điều kiện đó không áp dụng khi người dân thường kiện người khác (Wikipedia 2016a).
Tại Việt Nam, NCQCS thường dùng các lý do bôi nhọ lãnh đạo hoặc xúc phạm nghiêm trọng danh dự của Quân đội nhân dân Việt Nam, hoặc tổn hại đến uy tín của đội ngũ những người làm báo để trừng phạt người dân hoặc báo chí thực hiện quyền tự do ngôn luận. Một vụ điển hình là việc tịch thu thẻ nhà báo của ông Mai Phan Lợi.
Vào ngày 20-6-2016, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Trương Minh Tuấn quyết định tịch thu thẻ nhà báo của ông Mai Phan Lợi, phó Tổng Thư ký báo Pháp Luật, điều hành Diễn đàn Nhà báo Trẻ (CTV 2016a). Nguyên nhân dẫn tới việc bị thu thẻ là do ông Lợi đã mở một cuộc thăm dò nhỏ về nguyên nhân máy bay cứu cấp CASA8983 bị rơi trên đường tìm kiếm hai phi công trên máy bay Su30 bị mất tích trong khi đang bay huấn luyện trên biển (CTV 2016a). Ông Mai Phan Lợi viết, "Vì sao CASA tan xác?" và đưa ra 8 câu trả lời để lựa chọn. Thông báo của Bộ Thông tin và Truyền thông nói ông Lợi đã "xúc phạm nghiêm trọng danh dự của Quân đội nhân dân Việt Nam, gây tổn thương sâu sắc đến gia đình, người thân, đồng đội của những cán bộ, chiến sỹ gặp nạn khi đang làm nhiệm vụ; làm tổn hại đến uy tín của đội ngũ những người làm báo" (BBC 2016b).
C. Kết Luận:Tại Hoa Kỳ, quyền tự do ngôn luận có thể được coi là quyền căn bản nhất của con người và được Tu chính án thứ nhất bảo vệ. Đương nhiên, quyền này không có nghĩa người dân muốn nói gì thì nói. Có nhiều ngoại lệ cho tự do ngôn luận (Wikipedia 2016h). Những giới hạn về tự do ngôn luận tại Hoa Kỳ thường dính líu đến các khía cạnh thuần phong mỹ tục (thí dụ khiêu dâm), tạo nguy hiểm trong xã hội (thí dụ như la hét "cháy" trong rạp hát đông nghẹt người khi không thực sự có cháy), và ngôn ngữ thương mại (thí dụ, quảng cáo sai lạc).
Tại Hoa Kỳ, tự do ngôn luận hầu như luôn luôn được tôn trọng khi quyền đó được hành xử chống đối chính quyền một cách ôn hòa (thí dụ, viết trên trang mạng xã hội, blogs), chỉ trích cấp lãnh đạo, ngay cả hô hào lật đổ chính quyền bằng bạo lực. Chính những người bị chống đối vẫn tôn trọng quyền tự do ngôn luận. Tổng thống Hoa Kỳ đầu tiên, George Washington tuyên bố, "Nếu tự do ngôn luận bị tước đoạt, thì chúng ta như những con cừu ngu ngốc và câm lặng, bị dẫn tới lò sát sinh" (Xem Goodreads). Tổng thống Harry Truman nói, "Nếu một chính quyền áp dụng chính sách khóa miệng tiếng nói chống ̣đối, thì chính quyền đó chỉ có một con đường là đi xuống theo đường lối của những biện pháp ngày càng đàn áp cho tới khi trở thành một nguồn khủng bố cho toàn dân và tạo nên một quốc gia mà mọi người sống trong sợ hãi" (tlđd.). Tổng thống Theodore Roosevelt khẳng định, "Nói rằng không được chỉ trích Tổng thống, hoặc phải theo phe Tổng thống, đúng hay sai, không những không yêu nước và tôi mọi, mà còn phản quốc theo đạo đức với công chúng Mỹ" (tlđd.).
Với sự đàn áp tự do ngôn luận ngày càng gia tăng của NCQCS, người dân Việt Nam có muốn trở thành những con cừu ngu ngốc và câm lặng bị dắt tới lò sát sinh dưới tay nhóm cầm quyền khủng bố, và trở thành tôi mọi và phản quốc?
© 2016 Cao-Đắc Tuấn
______________
Tài Liệu Tham Khảo:
tlđd.: tài liệu đã dẫn, thay cho "sđd." (sách đã dẫn) để chỉ tài liệu (sách, trang mạng, liên lạc riêng, v.v.) đã trích dẫn xuất hiện ngay trước trích dẫn này.
ACLU. Know Your Rights: Demonstrations and Protests.
https://www.aclu.org/sit...df_file/kyr_protests.pdf (truy cập 22-10-2016).
BBC Tiếng Việt. 2016a. Tưởng niệm hải chiến Trường Sa 1988. 14-3-2016.
http://www.bbc.com/vietn...160314_antichina_protest (truy cập 22-10-2016).
_________. 2016b. Ông Mai Phan Lợi 'bị rút thẻ nhà báo'. 20-6-2016.
http://www.bbc.com/vietn..._loi_thu_hoi_the_nha_bao (truy cập 26-6-2016).
Byrnes, Jesse. 2015. 40 years of SNL political sketches. 15-2-2015.
http://thehill.com/video...f-snl-political-sketches (truy cập 21-10-2016).
Cao-Đắc Tuấn. 2016. Hiến pháp và hệ thống pháp luật Hoa Kỳ. 23-9-2016.
http://danlambaovn.blogs...ng-phap-luat-hoa-ky.html (truy cập 22-10-2016).
Cát Linh. 2016. Tưởng niệm 42 năm hải chiến Hoàng Sa – Khác biệt ở hai đầu đất nước. 19-1-2016.
http://www.rfa.org/vietn...h-kl-01192016205902.html (truy cập 22-10-2016).
Collins, Ronald K. L. 2008. About that word ‘abridging’ in the First Amendment … 1-5-2008.
http://www.firstamendmen...irst-amendment-%E2%80%A6 (truy cập 23-9-2016).
Cornell. Tinker v. Des Moines Independent Community School Dist.
https://www.law.cornell....upremecourt/text/393/503 (truy cập 21-10-2016).
CTV Danlambao. 2016a. Thu thẻ nhà báo để khoả lấp trách nhiệm trong vụ máy bay rơi?! 21-6-2016.
http://danlambaovn.blogs...hoa-lap-trach-nhiem.html (truy cập 22-10-2016).
_________. 2016b. Blogger Nguyễn Ngọc Già bị kết án 3 năm tù giam trong phiên toà phúc thẩm. 6-10-2016.
http://danlambaovn.blogs...goc-gia-ra-toa-phuc.html (truy cập 22-10-2016).
_________. 2016c. Blogger Nguyễn Ngọc Như Quỳnh bị công an bắt khẩn cấp. 11-10-2016.
http://danlambaovn.blogs...c-nhu-quynh-bi-cong.html (truy truy cập 22-10-2016).
FAC (First Amendment Center). Frequently Asked Questions - Religion.
http://www.firstamendmen...stions-religious-liberty (truy cập 20-10-2016).
Farhi, Paul. 2014. Washington Post wins Pulitzer Prize for NSA spying revelations; Guardian also honored. 14-4-2014.
https://www.washingtonpo...-b71ee10e9bc3_story.html (truy cập 20-10-2016).
Goodreads. Quotes About Freedom Of Speech.
http://www.goodreads.com...es/tag/freedom-of-speech (truy cập 22-10-2016).
Hudson, David L., Jr. 2002. Assembly overview. 29-10-2002.
http://www.firstamendmen...er.org/assembly-overview (truy cập 22-10-2016).
Johnson, Bruce E.H. 2002. Advertising & First Amendment overview. 10-12-2002.
http://www.firstamendmen...first-amendment-overview (truy cập 20-10-2016).
Lewis, Anthony. 2009. Freedom for the Thought That We Hate – A Biography of the First Amendment. Basic Books. New York, New York, U.S.A.
Newton, Adam. 2002. Petition overview. 10-10-2002.
http://www.firstamendmen...er.org/petition-overview (truy cập 22-10-2016).
Phạm Trần. 2016. 10 điều cấm sinh viên - mấy điều tha cho đảng? 22-4-2016.
http://danlambaovn.blogs...may-ieu-tha-cho-ang.html (truy cập 22-10-2016).
Poushter, Jacob and Given, Dionna. 2015. Where the world sees limits to free speech. 18-11 -2015.
http://www.pewresearch.o...s-limits-to-free-speech/ (truy cập 21-10-2016).
Reporters Without Borders. 2016. 2016 World Press Freedom Index.
https://rsf.org/en/ranking (truy cập 22-10-2016).
Sedler, Robert A. 2006. Freedom of Speech: The United States versus the Rest of the World. 19-7-2007.
https://papers.ssrn.com/....cfm?abstract_id=1000263 (truy cập 18-10-2016).
Shipler, David K. 2015. Freedom of Speech - Mightier than Sword. Alfred A. Knopf. New York, U.S.A.
Stone, Geoffrey R. 2009. Free Speech and National Security. 84 Indiana Law Journal 939 (2009). Also:
http://chicagounbound.uc...context=journal_articles (truy cập 12-10-2016).
Tedford, Thomas L. và Herbeck, Dale A. 2013. Freedom of Speech in the United States. Seventh edition. Strata Publishing, State College, Pennsylvania, U.S.A.
Trịnh Kim Tiến. 2016. Nguyễn Hữu Quốc Duy là ai? 13-8-2016.
http://danlambaovn.blogs...-huu-quoc-duy-la-ai.html (truy 21-10-2016).
Vance, Laurence M. 2013. Pornography and the First Amendment. 20-12-2013.
https://www.fff.org/expl...and-the-first-amendment/ (truy cập 20-10-2016).
Wikipedia. 2016a. First Amendment to the United States Constitution. Thay đổi chót: 18-10-2016.
https://en.wikipedia.org...ited_States_Constitution (truy cập 20-10-2016).
_________.2016b. Communist Party of Indiana v. Whitcomb. Thay đổi chót: 1-3-2016.
https://en.wikipedia.org...y_of_Indiana_v._Whitcomb (truy cập 22-10-2016).
_________.2016c. New York Times Co. v. Sullivan. Thay đổi chót: 19-10-2016.
https://en.wikipedia.org...rk_Times_Co._v._Sullivan (truy cập 22-10-2016).
_________.2016d. Tinker v. Des Moines Independent Community School District. Thay đổi chót: 22-10-2016.
https://en.wikipedia.org...ommunity_School_District (truy cập 22-10-2016).
_________.2016e. United States v. Eichman. Thay đổi chót: 18-4-2016.
https://en.wikipedia.org...United_States_v._Eichman (truy cập 20-4-2016).
_________. 2016f. Freedom of speech in the United States. Thay đổi chót: 19-10-2016.
https://en.wikipedia.org...ech_in_the_United_States (truy cập 22-10-2016).
_________. 2016g. Yates v. United States. Thay đổi chót: 10-7-2015.
https://en.wikipedia.org...i/Yates_v._United_States (truy cập 21-9-2016).
_________. 2016h. United States free speech exceptions. Thay đổi chót: 4-10-2016.
https://en.wikipedia.org...s_free_speech_exceptions (truy cập 16-10-2016).
_________. 2016i. White House Correspondents' Association. Thay đổi chót: 20-10-2016.
https://en.wikipedia.org...spondents%27_Association (truy cập 21-10-2016).
_________. 2016j. Brandenburg v. Ohio. Thay đổi chót: 1-10-2016.
https://en.wikipedia.org/wiki/Brandenburg_v._Ohio (truy cập 21-10-2016).
23.10.2016
