Bài này được viết ra trong mục đích tiến dần tới chỗ xác định mục tiêu chung cho một nước Việt Nam duy nhất và là của chung của chín mươi triệu người Việt Nam. Và thực ra những bài blog ngắn chỉ có thể mang tính gợi mở vấn đề mà thôi.

Bầu cử tổng thống ở Mỹ vừa kết thúc, bầu cử tổng thống ở Pháp đang được tiến hành. Chúng ta có cơ hội so sánh đối chiếu để thấy sự khác biệt giữa việc bầu cử các chức vụ của hệ thống quyền lực ở các nước dân chủ khác với ở các nước độc tài như thế nào. Chúng ta có cơ hội để thấy lá phiếu của người dân có trọng lượng như thế nào trong một cuộc bầu cử thực sự dân chủ. Đã có và sẽ còn rất nhiều phân tích về các cuộc bầu cử này, ở đây tôi chỉ nêu một điểm phục vụ cho mục đích bài viết của tôi.

Việc người dân bỏ phiếu lựa chọn lãnh đạo chính trị thể hiện một nguyên tắc tối cao của hệ thống dân chủ : cạnh tranh quyền lực bằng con đường ôn hoà, thông qua chiến dịch tranh cử để giành lá phiếu của người dân, tức là tìm kiếm sự ủng hộ của người dân.

Chiếu theo nguyên tắc này thì các giải pháp đoạt quyền bằng bạo lực đều vi phạm nguyên tắc dân chủ. Vì thế, nếu đem nguyên tắc này để đối chiếu với chính thể Việt Nam Cộng hoà trước 75 ở miền Nam Việt Nam thì ta sẽ thấy rằng Việt Nam Cộng hoà trên thực tế chưa phải là một chính thể hoàn toàn dân chủ, các cuộc đảo chính liên tục của chính quyền Sài Gòn cho phép có nhận xét này. Và cũng vì thế hành động lật đổ một chính quyền cũng sẽ không được xem là phù hợp với nguyên tắc dân chủ. Donald Trump không lật đổ Obama, Trump cũng không lật đổ Hilary Clinton. Trump thắng Clinton dựa trên số phiếu của đại cử tri.

Đến đây có thể nói rằng, nếu áp dụng nguyên tắc này vào trường hợp Việt Nam, thì hiện tại Việt Nam không có dân chủ. Trước hết là vì Việt Nam không có cạnh tranh quyền lực, chỉ có một đảng duy nhất cầm quyền. Thứ hai là các chức vụ trong hệ thống quyền lực là do đảng cộng sản chọn, việc người dân đi bầu chỉ hoàn toàn là hình thức. Vì thế chưa bầu mà đã biết ai đứng ở vị trí nào. Và cũng vì thế, trước vô vàn các vấn nạn hiện nay, Việt Nam đang đứng trước nhu cầu cấp bách cần dân chủ hoá hệ thống chính trị.

Nhưng điều quan trọng mà tôi muốn nói trong bài này là những người thực sự muốn xây dựng một Việt Nam dân chủ sẽ không thể chọn giải pháp bạo lực. Và trên thực tế thì giải pháp này là bất khả, vì hiện nay, trong bối cảnh chia rẽ cùng cực của người Việt, không một nhóm người Việt nào có đủ tiềm lực để tiến hành việc đoạt quyền bằng bạo lực.

Nếu đã loại bỏ giải pháp bạo lực, lựa chọn con đường ôn hoà, thì việc dân chủ hoá Việt Nam, nếu có thể diễn ra, sẽ buộc phải chấp nhận một kịch bản (kịch bản này đã xảy ra ở Miến Điện trong quá trình dân chủ hoá ở nước này): sự tồn tại bình đẳng của nhiều tổ chức và đảng phái chính trị khác nhau, trong đó có cả đảng cộng sản. Thậm chí phải hình dung đến tình thế đảng cộng sản tiếp tục cầm quyền nhưng cho phép các đảng khác tham gia chính phủ. Đây là điều đã xảy ra ở Miến Điện: Tướng Thein Sein, vốn thuộc chính phủ độc tài quân đội, trở thành Tổng thống Miến Điện, nhưng cho phép đại diện của các đảng khác tham gia chính phủ, trong đó có lãnh đạo của Liên minh quốc gia vì dân chủ. Có thể nói đây là kịch bản lý tưởng nhất, nó sẽ tránh cho dân tộc, tránh cho đất nước tình trạng hỗn loạn và những hậu quả chưa lường trước được.

Nhưng kịch bản trên đây không thể xảy ra một khi đảng cộng sản vẫn mạnh như hiện nay, và các đảng chính trị khác không thể hình thành được, hoặc có tồn tại nhưng quá nhỏ và quá yếu. Trong điều kiện Việt Nam, đảng cộng sản chỉ có động lực thay đổi khi phải chịu áp lực bởi các tổ chức chính trị khác đủ mạnh. Đây chính là lý do của sự cần thiết phải hình thành được các đảng phái hay các liên minh chính trị mạnh. Và một trong những điều kiện để xác định một tổ chức chính trị có mạnh hay không là khả năng thu hút và tập hợp quần chúng của tổ chức đó.

Một khi đã không thể đoạt quyền bằng bạo lực thì một tổ chức chính trị thu hút sự ủng hộ của người dân bằng cách nào? Bằng cách nào, để trong điều kiện một cuộc bầu cử thực sự dân chủ, một đảng chính trị có thể giành được sự ủng hộ của người dân bằng lá phiếu? Chính là bằng các chương trình chính trị nhằm xây dựng, phát triển đất nước, bảo vệ an ninh và chủ quyền quốc gia.

Tất cả những phân tích trên đây là để nói rằng, dân chủ hoá Việt Nam không gắn với sự lật đổ, mà gắn với sự kiến tạo.

Paris, 29/11/2016

Nguyễn Thị Từ Huy (RFA)