Ngày 08/11/2016, cử tri Mỹ bầu ông Donald Trump làm tổng thống thứ 45 của Hoa Kỳ. Sau khi công bố kết quả, dư luận bàn tán xôn xao, kẻ khen người chê. Thậm chỉ còn xảy ra nhiều cuộc biểu tình tại các thành phố lớn như New York, Chicago, Philadelphia, Boston, Seattle … phản đối ông Trump làm tổng thống. Truyền thông phương Tây đăng tải nhiều bài viết của các nhà nhà báo và học giả bình luận sau khi ông Trump trở thành tổng thống nước Mỹ sẽ ra sao? Truyền thông phương Đông cũng không ngoại lệ. Trong đó có những bài viết của các nhà bình luận và học giả phương Đông. Trong bài báo này, người viết xin tổng hợp một số bình luận, phân tích của các học giả nói về quan hệ Trung Quốc và Hoa Kỳ sau khi ông Trump làm chủ Tòa Bạch Ốc.
Đối đầu giữa “Giấc mơ Trung Hoa”& “Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại”
Trong bản tin tiếng Hoa của Đài phát thanh BBC đăng ngày 11/11 với đầu đề “Bầu cử tổng thống ở Hoa Kỳ: Trung Quốc tìm cơ hội làm suy yếu Hoa Kỳ”, Carrie Gracie, ký giả chuyên về Trung Quốc của BBC, từng viết: Ông Trump có thể đã giành chiến thắng tại đất nước của mình, nhưng trong cuộc cạnh tranh giữa các cường quốc, câu nói “Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại” (Make American Great Again) của tổng thống đắc cử Donald Trump sẽ đối đầu trực tiếp với “Giấc mơ Trung Hoa” của Tập Cận Bình đề ra khi vừa được cử làm Tổng bí thư Đảng Cộng Sản Trung Quốc (ĐCSTQ) và Chủ tịch Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa (CHNDTH).
Khẩu hiệu ông Trump đề ra làm hồi sinh lại dân tộc Trung Quốc và “Giấc mơ Trung Hoa” của Tập Cận Bình. Ngay tại thời điểm ông Trump có bài diễn văn mừng thắng lợi, các đài truyền hình của Trung Quốc phát dày đặc các chương trình giới thiệu công cuộc chinh phục không gian của tàu vũ trụ Thần Châu 11 và Tập Cận Bình đã thông qua vệ tinh nói chuyện với các phi hành gia trên Thần Châu 11 về kết quả bầu cử tổng thống Hoa Kỳ. Có thể ở chốn riêng tư, Tập Cận Bình đang vui mừng Donald Trump giành được thắng lợi… Dân Tàu ngưỡng mộ ông Trump là một nhà kinh doanh, người hay nói thẳng và kẻ “ngoại đạo” về chính trị. Nếu trong nhiệm kỳ bốn năm tới, ông Trump có thể “Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại”, chắc chắn hệ thống chính trị của Mỹ có thể lấy lại được lòng tin của dân chúng. Tuy nhiên, nếu tầng lớp lãnh đạo đứng sau “Giấc mơ Trung Hoa” làm cho người dân Trung Quốc giàu hơn, đưa hỏa tiễn lên sao Hỏa và kiểm soát toàn Châu Á, thì Trung Quốc sẽ vô hiệu hóa “Giấc mơ Hoa Kỳ” …
Một phần trong lời hứa “Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại”, ông Trump thường nói, Hoa Kỳ phải “chiến thắng” trong mối quan hệ kinh tế với Trung Quốc cộng với nhiều lời phê phán khác. Tuy nhiên… hơn bốn thập kỷ qua, những lãnh đạo của ĐCSTQ đã hiểu ra rằng, không nên tin vào những hứa hẹn trong lúc ra tranh cử ở Hoa Kỳ. Họ từng theo dõi bao đời tổng thống Hoa Kỳ, khi vận động tranh cử đã đưa ra những đe dọa kinh khủng với Trung Quốc. Tuy nhiên, chỉ sau vài tháng lên nắm quyền, các vị lại bắt tay hợp tác … Những nhà nghiên cứu chiến lược của Trung Quốc đang hy vọng rằng, nhiệm kỳ của ông Trump sẽ giúp Trung Quốc làm giảm đi ảnh hưởng của Mỹ và có thể vẽ lại bản đồ Châu Á…
Người viết cho rằng, có thể ký giả Carrie Gracie từng được Tập Cận Bình mời ăn vịt quay Bắc Kinh, óc khỉ tần với loại dược thảo quý đông trùng hạ thảo Tây Tạng, mới nghĩ rằng, hy vọng của họ có thể đúng. Tuy nhiên, sau lần gặp nhau tại Nữu Ước ngày 18/11, nguyên thủ nước ngoài đầu tiên gặp Donald Trump là TTg Nhật Bản Shinzo Abe, người trước đây không vui lòng khi ông Trump ra tranh cử nói sẽ rút hết quân đội Hoa Kỳ ở Châu Á về Mỹ, đã nói sau cuộc gặp: “Chúng tôi đã có cuộc nói chuyện rất thẳng thắn trong khoảng thời gian đáng kể. Bầu không khí rất ấm cúng…Tôi tin rằng nếu hai quốc gia không có niềm tin, liên minh trong tương lai sẽ không có hiệu quả. Sau cuộc thảo luận hôm nay, tôi nghĩ ông Trump là người tôi vô cùng tin tưởng…”.
TTg Nhật Shinzo Abe, người đang lãnh đạo nước Nhật bảo vệ chủ quyền ở biển Hoa Đông trước sự bành trướng của Trung Cộng, sau khi gặp TT đắc cử Donald Trump đã phát biểu như trên, khiến những người quan tâm đến quan hệ Trung – Mỹ thở phào vì họ tin chắc hoài bão “Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại” của Đonald Trump sẽ áp đảo “Giấc mơ Trung Hoa” của Tập Cận Bình.
Donald Trump đắc cử, Trung – Mỹ sẽ ra sao?
Trong số báo đặc san ra ngày 18/11 của báo Epochtimes (bản tiếng Hoa) có bài bình luận về quan hệ Trung Mỹ sau ngày ông Donald Trump đắc cử, ký giả Mã Lệ đã ghi lại những lời ông Diệp Khoa, nhà bình luận thời sự nước Mỹ, tiến sĩ khoa chính sách công cộng tại Đại học Nam Clifornia, trả lời phỏng vấn của truyền thông. Ông Diệp Khoa nói: “Bất luận kinh tế hay nhân quyền, thái độ của tổng thống đắc cử Donald Trump vô cùng cứng rắn. Có thể nói, còn cứng rắn hơn thời tổng thống Obama.
Theo tôi, hiện nay chính sách của Hoa Kỳ được quyết định bởi hai yếu tố: Một là những hiểu biết về chính trị của ông Trump, hai là chiến lược của những chính khách cộng hòa làm cố vấn cho ông. Donald Trump muốn giảm bớt chi tiêu cho nước Mỹ, mới tính chuyện rút quân đội Hoa Kỳ từ Châu Á và những nơi đang có nhiều tranh cãi về nước. Tuy nhiên, Chúng ta đều biết đường lối ngoại giao của Đảng Cộng Hòa vô cùng cứng rắn, hiện nay đảng này đã chiếm ưu thế ở Thượng và Hạ nghi viện, nên có thể nói, không dễ gì nước Mỹ từ bỏ ảnh hưởng của mình ở Châu Á.
Donald Trump là người “ngoại đạo” về chính trị, muốn đề ra đường lối và chính sách chắc phải thông qua các chính khách cộng hòa đang làm cố vấn cho ông. Vã lại, ông Trump là người theo chủ nghĩa thực dụng (đầu óc thực tế), không chắc gì đã từ bỏ Châu Á, nhưng với điều kiện giảm bớt chi tiêu, các nước như Nhật Bản, Đại Hàn… muốn quân đội Hoa Kỳ ở lại nước họ nên đóng góp thêm kinh phí. Kể cả các nước Châu Âu cũng vậy, cần có sự bàn bạc trở lại. Trên cơ sở đó chắc chắn trong thời gian ngắn ngủi trước mắt, ảnh hưởng của Hoa Kỳ ở Châu Á không thay đổi mấy. Muốn đạt được điều đó ông và đoàn cố vấn sẽ nghĩ ra những biện pháp mới mẻ.
Về kinh tế, ông Trump cũng sẽ rất cứng rắn đối với Trung Quốc. Khi ra tranh cử ông từng phê phán Trung Quốc thao túng tiền tệ, chênh lệch mậu dịch quá lớn… Nhiều người ủng hộ ông từng chịu ảnh hưởng xấu khá lớn về những điều Trung Quốc làm. Vì vậy, việc đầu tiên cần làm trong lĩnh vực kinh tế là phải có những thay đổi lớn. Ông Trump cho rằng, áp lực của kinh tế Trung Quốc đối với Hoa Kỳ nặng hơn ngoại giao nhiều, bởi vậy cần phải thay đổi.
Về nhân quyền, sau khi ông Trump vào làm chủ Tòa Bạch Ốc, Trung Quốc sẽ chịu nhiều áp lực về nhân quyền hơn bây giờ. Ông Trump vốn là một doanh nhân, trước đây chưa chú ý đến các vấn đề như quyền phát ngôn về chính trị, điều tra về nhân quyền… Bây giờ ông đã là nguyên thủ của một quốc gia dân chủ, tất nhiên phải chú ý đến các vấn đề đó. Hơn nữa, Đảng Cộng Hòa đặc biệt quan tâm đến vấn đề nhân quyền, nhất là những đàn áp về nhân quyền của Trung Cộng. Trước tình trạng đó, ông Trump không thể làm khác đường lối của Đảng Cộng Hòa.
Trước ngày bầu cử, nhiều chính khách cộng hòa từng nói không bỏ phiếu cho Donald Trump vì ông phát ngôn bừa bãi, chỉ làm theo ý mình. Có thể nói, ảnh hưởng của Trump trong Đảng Cộng Hòa rất kém. Tuy nhiên, nhiều cử tri Mỹ do đã chán ngấy đường lối cũ rích của Đảng Dân Chủ, không bỏ phiếu cho bà Hillary Clinton, dồn phiếu cho Donald Trump, nhờ vậy ông mới đắc cử. Tuy nhiên, khi đã đắc cử rồi, ông cần phải hợp tác với các chính khách trong đảng là những người được ông giao cho những trọng trách trong chính phủ Hoa Kỳ. Nếu cứ làm theo ý mình sẽ xảy ra nhiều chuyện không thể lường trước. Đó là nguyên nhân ông phải nghe theo sự góp ý của những người hỗ trợ ông “Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại”. Đó cũng là lý do tại sao trong bài phát biểu tuyên bố thắng cử, Donald Trump hứa sẽ xây dựng một nước Mỹ đoàn kết và chung sống hòa thuận với các quốc gia khác. Donald Trump hứa, sẽ đưa nước Mỹ trở lại vị thế hàng đầu. Ông nói: “Tôi sẽ xây dựng lại các cơ sở hạ tầng, sẽ mang lợi ích đến cho mọi người dân…” Trái với các tuyên bố phân biệt chủng tộc trước đây, Trump hứa sẽ xây dựng một nước Mỹ đoàn kết. Ông cho rằng nước Mỹ là một đất nước với tiềm năng vĩ đại, và ông sẽ làm hết sức để mọi người dân đều phát huy được tiềm năng của mình. Về quan hệ quốc tế, Trump cũng tuyên bố sẽ tìm kiếm sự hợp tác thay vì đối địch, sẽ chung sống hòa bình với các quốc gia khác.
Trong một bài báo đăng trên tập san Tìm hiểu thêm về Trung Quốc (Exploring China Supplement), nhà bình luận Trần Chi Nhạc khi nói đến quan hệ Trung Mỹ sau ngày Donald Trump đắc cử cũng đã viết:
Khi ra tranh cử, ông Trump phê phán Trung Quốc đủ điều. Tuy nhiên, những người hiểu rõ ông ta đều có chung nhận định, ông Trump là người hai mặt: Một mặt phê phán Trung Quốc, mặt khác lại ca ngợi kinh tế Trung Quốc trỗi dậy. Ông là một doanh nhân có tài, không phải là một chính khách nỗi bật trong lĩnh vực ý thức hệ. Khi dương cao ngọn cờ bảo vệ quyền lợi và danh dự nước Mỹ, ông sẽ thực hiện chính sách ngoại giao thực dụng hơn đối với Trung Quốc, không khác gì cố tổng thống Richard Milhous Nixon (1969 – 1974), một chính khách Đảng Cộng Hòa vì quyền lợi của Hoa Kỳ đã mở cánh cửa Trung Quốc tiến tới bang giao giữa hai nước thù địch.
Cần khẳng định một điều, vấn đề Biển Đông và quan hệ tay ba giữa ba nước Hoa Kỳ, Nhật Bản, Đại Hàn sẽ thử thách trí tuệ ngoại giao của Donald Trump và khả năng làm việc của những cố vấn hỗ trợ cho ông là những chính khách lão luyện của Đảng Cộng Hòa như Thống đốc bang Nam Carolina Nikki Haley, Betsy DeVos, doanh nhân, đồng thời là một chính khách ở bang Michigan từng đảm nhiệm nhiều công tác xã hội và giáo dục. Thượng nghị sĩ Jefferson Sessions, Nghị sĩ Hạ nghị viện Mike Pompeo, Chủ tịch Đảng Cộng Hòa Reince Priebus… Họ là những người từng phê phán và không hợp tác với ông Trump trong thời kỳ tranh cử, nay ông mời ra để cùng nhau thực hiện hoài bão “Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại”.
Lý Anh
