Cuba nói lệnh siết chặt giao thương của Tổng thống Donald Trump là "sự trở lại chủ nghĩa đế quốc" nhưng báo chí quốc tế cũng nói quân đội và an ninh Cuba đang kiếm nhiều tiền nhờ kiểm soát nền kinh tế.

Chip Somodevilla/Getty Images
Quân đội Cuba nay kiểm soát nhiều thương vụ và cơ sở kinh doanh trên cả nước
Chính phủ ở Havana vẫn tái khẳng định "sẵn lòng tiếp tục đối thoại và hợp tác trên tinh thần tôn trọng", trong chính sách hòa hoãn với Hoa Kỳ bắt đầu từ thời Tổng thống Mỹ Barack Obama.
Chính quyền Trump vừa ra lệnh cấm cụ thể các công ty và công dân Hoa Kỳ làm ăn với mọi doanh nghiệp chịu kiểm soát của quân đội hay lực lượng an ninh Cuba dưới cái ô là tập đoàn GAESA.
"Chúng ta không muốn đồng USD lại giúp cho thể chế quân sự độc quyền khai thác và lạm dụng người dân Cuba," ông Trump được New York Times dẫn lời nói.
Vậy phạm vi kiểm soát của các lực lượng an ninh và quân đội trong kinh tế Cuba đến đâu?
Quyền lực kinh tế của GAESA
Daniel Williams viết trên Huffington Post về quá trình Cuba tạo dựng ra hệ thống ông chủ độc đoán do nhà nước hỗ trợ (state-sponsored oligarchy) tương tự như ở một số xã hội Tư bản Nhà nước khác:
"Đây là quá trình mang tính triều đại, nhằm củng cố gia tộc, khá giống với kinh nghiệm Tư bản Nhà nước hậu cộng sản ở Trung Quốc, Việt Nam hoặc nước Nga theo cách làm của Vladimir Putin."
Tác giả Williams cũng nói ông Raul Castro và các nhóm thân cận hưởng lợi lớn từ quá trình này.
"Ở Cuba, gia tộc Castro gần như chuyển luôn các mảng to của nền kinh tế cho chính mình và cho những tay thân cận."

Một quán bia rượu ở Cuba - hình minh họa
Tổ chức mang tên "Tập đoàn Quản trị Doanh nghiệp SA" (GAESA) chỉ đạo các doanh nghiệp nhà nước, và thu về ít nhất là một nửa doanh thu ở Cuba, gồm cả 40% thu nhập từ ngoại hối nhờ du lịch và nhập khẩu.
GAESA "làm chủ các khách sạn đẹp nhất trên hòn đảo, nắm các chuỗi siêu thị, trạm thuê xe hơi, và các công ty nhập khẩu".
Người lãnh đạo GAESA không phải là ai khác mà chính là Luis Alberto Rodriguez, con rể của ông Raul Castro.
Ông Rodriguez cũng mang hàm tướng trong quân đội Cuba và được cho là người "giữ tay hòm chìa khóa" của gia tộc Castro.
Khi làm bộ trưởng quốc phòng, Raul Castro đã cho thêm CIMEX, tập đoàn thương mại lớn nhất Cuba vào GAESA.
Sau đó thì Habanaguanex, công ty địa ốc làm chủ các khách sạn, tiệm ăn sang nhất khu Havana Cổ, cũng trở về với GAESA.
Vẫn theo tờ báo này, con trai út của ông Fidel Castro là Antonio thường chơi du thuyền ở vùng Địa Trung Hải, một dấu hiệu của cuộc sống sang trọng.
Đa số các công dân Mỹ sang thăm Cuba phải đi các tour do công ty Mỹ tổ chức.
Nhưng luật Cuba yêu cầu cung cấp nghị trình chuyến thăm và toàn bộ nội dung phải được báo trước để khách chỉ đến những nơi 'đúng quy định' và không gặp ai 'ngoài luồng'.
Các tour du lịch đều phải có người hướng dẫn do chính quyền cho phép, và dùng xe bus cũng của chính quyền tổ chức.

Xe cũ trên đường phố Havana cạnh khẩu hiệu về cách mạng
Vì thế, các tour đã bị chính quyền Cuba "kiểm soát gần toàn bộ" và đem lại tiền cho các công ty nhà nước.
Marc Frank trong bài cho Reuters từ Havana hôm 15/06 viết:
Theo cựu đại sứ Anh tại Cuba, Paul Hare, người hiện giảng dạy tại ĐH Boston, thì quân đội được coi là lá chắn cho Cách mạng Cuba.
"Nhiệm vụ của họ là đảm bảo để doanh nghiệp tư nhân, và đầu tư nước ngoài không làm suy yếu nguyên tắc xã hội chủ nghĩa."
Theo Reuters, hàng nghìn cửa hàng, hàng trăm trạm xăng, quán ăn và vô số sản phẩm, dịch vụ tại Cuba do quân đội kiểm soát nên "nếu vào tiệm mua một chai nước, một chai bia thì bạn đang cống nạp cho giới chức quân sự Cuba".
GAESA cũng quản lý các công ty vệ tinh, hai nhà băng, mọi dịch vụ thẻ tín dụng và chuyển tiền qua công ty Fincimex.
RAFIN, một quỹ dạng hedge fund của GASEA thì có cổ phần trong tập đoàn viễn thông ETECSA.
Còn gì là Cách mạng?
Với mục tiêu chủ yếu là làm ăn kinh tế, quân đội và an ninh Cuba có còn thực sự là cách lực lượng "cách mạng" và hình ảnh các lãnh đạo Cuba hiện là thế nào?

Khẩu hiệu về cách mạng Cuba
Bình luận với BBC sau khi ông Fidel Castro qua đời, tiến sỹ Vũ Quang Việt, cựu chuyên viên cao cấp của Liên Hợp quốc từ New York nói hồi tháng 11/2016:
"Người ta thấy hình ảnh của ông Fidel là hình ảnh của một người muốn làm cuộc cách mạng xã hội đưa đến ấm no và tự do cho Cuba. Ngoài ra, trong thời gian về sau này, ông cũng là hình ảnh giúp rất nhiều nước ở châu Phi chống lại những nước thuộc địa (thực dân) để đem lại độc lập cho các nước ở châu Phi, đó là những hình ảnh đẹp."

Ảnh tư liệu về các nhân vật cách mạng vũ trang của Cuba thời gian khổ
"Tổng quát lại, công đóng góp của ông ấy là như thế, còn những kêu gọi về dân chủ, nhân quyền, hoặc là cách mạng, những hình ảnh đẹp, tôi nghĩ cái đó ông chẳng đưa lại được gì cả."
"Và cho đến bây giờ, tất cả hình ảnh đó, để tạo một cuộc cách mạnh xã hội, tạo một hình ảnh đẹp, thì hoàn toàn thất bại."
Theo BBC

Sửa bởi người viết 19/06/2017 lúc 08:22:19(UTC)  | Lý do: Chưa rõ