Ai cũng biết các chế độ độc tài kéo dài sẽ trở thành “xơ cứng,” kéo theo cả xã hội vào cảnh trì trệ. Những nước Nga thời Brezhnev, Tây Ban Nha thời Franco, Phi Luật Tân thời Marcos là điển hình. Nhưng ngay chế độ dân chủ cũng có thể trở thành xơ cứng, khi người dân thờ ơ hoặc bất lực, phó mặc việc nước cho các chính trị gia chuyên nghiệp thay phiên nhau nắm quyền hành.
Khi đó, cần những cuộc đổi đời làm mới chế độ và xã hội. Các chế độ dân chủ lâu đời nhất thế giới ở những nước Mỹ, Anh, Pháp, trong năm qua đã sống qua hiện tượng như thế. Các đảng chính trị lâu đời với các chính trị gia chuyên nghiệp không đoán biết được người dân bỏ phiếu ra sao. Những nhóm cử tri trước đây bị bỏ rơi, hay vẫn thờ ơ với chính trị, bỗng hăng hái đi bỏ phiếu để dự phần quyết định số phận quốc gia. Tại Anh và Pháp, lớp người trẻ và có trình độ đại học đang làm chất men gây biển chuyển trong nền chính trị.
Năm ngoái, đảng Bảo Thủ tại nước Anh tổ chức trưng cầu dân ý. Những người lớn tuổi bất mãn và lo sợ trước cảnh di dân mới từ Ðông Âu và các nước Hồi Giáo quá đông. Họ đi bỏ phiếu đông đảo, chiếm đa số quyết định, rút khỏi Liên Hiệp Âu Châu. Giới trẻ ở Anh Quốc không muốn rút, nhưng lười đi bỏ phiếu; đột nhiên chịu thua trong cuộc đấu dân chủ. Năm nay, Thủ Tướng Theresa May tổ chức bầu Quốc Hội sớm, tưởng rằng sẽ tăng số ghế ở Quốc Hội để điều đình vụ “Brexit” với các nước Âu Châu khác trong thế mạnh. Bà May tính sai, đảng Bảo Thủ chỉ còn 318 ghế, thay vì 330 ghế trong Quốc Hội cũ. Ðảng Lao Ðộng đã đoạt thêm được 35 ghế mới, nhờ giới trẻ và học vấn cao ủng hộ. Bà May đã không hiểu tâm lý của hàng triệu cử tri thuộc lớp tuổi từ 18 đến 24. Ðám thanh niên đó lần này có 66% đi bỏ phiếu, so với năm 2015 chỉ có 43% tham dự bầu cử. Hơn một phần ba đám trẻ này đi bỏ phiếu lần đầu và 60% chống đảng Bảo Thủ cũng như không muốn rút khỏi Châu Âu. Những người có học và trẻ đang thay đổi bộ mặt chính trị của nước Anh.
Hiện tượng Emmanuel Macron ở Pháp cho thấy vai trò của những người trẻ và có trình độ đại học quan trọng hơn nữa. Quý vị độc giả Người Việt có thể đọc các bài của Từ Nguyên và Từ Thức trên báo này để biết rõ hơn. Ông Macron và đảng chính trị LREM (La République En Marche) mới ra đời của ông đã thắng lớn nhờ được giới trẻ có học ủng hộ. Trong số những người thuộc đảng ông đắc cử vào quốc hội lần này là những người trẻ tuổi mới bước chân vào chính trị lần đầu.
Người Việt Nam chắc sẽ đặc biệt chú ý tới một đơn vị bầu cử Pháp với hai phụ nữ gốc Việt Nam tranh cử. Cô Stéphanie Ðỗ, sinh năm 1979 tại Sài Gòn, thuộc đảng LREM, đã thắng với hơn 38% số phiếu, đánh bại một ứng cử viên thiên tả, ông Maxime Laisney thuộc đảng La France Insoumise (15%). Và người đứng thứ ba là bà Céline Netthavongs, với gần 13% số phiếu, tên tiếng Việt là Nguyễn Thị Quỳnh Như, thuộc đảng Cộng Hòa, UDI-LR. Ứng cử viên đảng Xã Hội, Juliette Méadel đứng hạng chót.
Cô Stéphanie Ðỗ tiêu biểu cho những người trẻ tuổi và học vấn cao ở Pháp. Năm 2014 cô tốt nghiệp École Nationale d’Administration (ENA), ngôi trường danh tiếng mà ông tổng thống trẻ Macron đã học, nơi cung cấp nhiều vị tổng thống và thủ tướng gần đây cho nước Pháp. Cô đã làm việc dưới quyền ông Macron trong Bộ Kinh Tế, sau khi hoạt động trong lãnh vực tư. Cô cũng là chủ tịch một hội tương trợ của người Việt tại Pháp (Réseau d’entraide des Vietnamiens de France). Cô quyết định bước vào chính trị sau khi ông Macron tách khỏi đảng Xã Hội gây một phong trào mới. Stéphanie Ðỗ sống ở Chanteloup-sur-Brie hơn 20 năm, nói với cử tri rằng cô “thuộc lòng” đơn vị cô tranh cử “Je connais mon territoire par coeur!” Cô hứa sẽ bỏ hết mọi việc để làm nhiệm vụ dân biểu, nhưng chỉ làm một nhiệm kỳ 5 năm. Vì cô không muốn trở thành chính trị gia chuyên nghiệp, chỉ muốn dọn đường cho thế hệ sắp tới (préprarer la future génération).
Hiên tượng Stéphanie Ðỗ thuộc một tập hợp chính trị mới đã thắng cử, vượt trên hai đảng kỳ cựu Cộng Hòa và Xã hội, là tiêu biểu cho phong trào những người trẻ và có học tham gia vào chính trị lần đầu, với hy vọng sẽ thay đổi nước Pháp trì trệ suốt mấy chục năm nay, với nguyện vọng họ sẽ “làm mới chính trị” (renouveler l’offre politique) như cô Stéphanie nói.
Ngay tại nước Nga, giới trẻ cũng xuống đường đòi tự do dân chủ, vì không chấp nhận cảnh trì trệ của tập đoàn do ông Vladimir Putin cầm đầu.
Tại nước Nga, một chế độ dân chủ non trẻ chưa đầy 27 năm mà trong 17 năm vừa chỉ có một người thao túng quyền bính, có thể gọi là dân chủ giả hiệu. Tuy dân Nga có đi bỏ phiếu định kỳ và bên cạnh ông tổng thống cũng có Quốc Hội, nhưng các quyền tự do không được bảo đảm. Nước Nga cũng đang rơi vào cảnh trì trệ không kém gì thời 1980.
Ngày Thứ Hai, 12 Tháng Sáu vừa qua, dân Nga đi biểu tình tại hơn 120 thành phố khắp nước, đòi tự do dân chủ thật sự. Hàng ngàn thanh niên mang khẩu hiệu viết tay trên những tấm bìa cứng: “Chỉ có cách mạng mới diệt được tham nhũng!” Cảnh sát đàn áp, bắt 700 người ở Moskva, 300 người ở St. Petersburg. Tại những thành phố vùng Siberia như Novosibirsk, Omsk, mỗi nơi cũng có khoảng 4,000 người, phần lớn là giới trẻ, những người này từ khi lớn lên họ chỉ biết một thứ chính quyền, là chế độ Putin.
Người xướng xuất những cuộc biểu tình này là ông Aleksei A. Navalny, mới 41 tuổi, ông đã bị bắt trước khi ra khỏi nhà! Tháng Ba vừa qua, chỉ có 80 thành phố biểu tình theo lời kêu gọi của ông. Lần này, có hơn 200 nơi đã tổ chức những chỉ có 120 được giấy phép biểu tình. Những người Nga trẻ tuổi biểu tình vì muốn chống tham nhũng, nhưng họ cũng đang bất mãn vì kinh tế trì trệ, và muốn đòi dân chủ tự do thật sự. Phong trào mới này nêu cao khẩu hiệu chống bè phái Putin tham nhũng, nhưng các thanh niên tham gia biết rằng muốn diệt trừ tham nhũng thì phải đổi mới chính trị. Nghĩa là gia tăng những quyền tự do hội họp, tự do ngôn luận. Ông Putin đã dùng các thủ đoạn mị dân làm tê liệt đời sống chính trị tự do. Nhiều nhà chính trị đối lập bị ám sát, số các nhà báo bị đe dọa và bị giết còn nhiều hơn; mà mọi người biết rằng đằng sau có bàn tay của bè đảng Putin.
Hơn 25 năm sau khi dân Nga đã lật đổ chế độ Cộng Sản, Vladimir Putin đã thâu tóm quyền hành nhờ những chính sách mị dân, nhưng cựu sĩ quan mật vụ KGB này vẫn chưa thể tiêu diệt khát vọng dân chủ của giới trẻ. Họ sẽ thay đổi chính trị nước Nga trong thời gian tới.
Thanh niên Nga đang xuống đường “làm mới” đời sống chính trị, đòi tiến tới dân chủ tự do đích thực. Di sản của chế độ Cộng Sản còn đè nặng trên dân tộc vĩ đại này; vì người dân còn chưa có thói quen sống tự do và suy nghĩ độc lập; nên dễ bị mê hoặc với giấc mộng đế quốc thời Liên Xô nay đã tan vỡ mà ông Putin đang muốn làm sống lại.
Các cô Nguyễn Thị Quỳnh Như, Stéphanie Ðỗ may mắn được sống trong xã hội tự do dân chủ ở Pháp cần gánh lấy trách nhiệm tinh thần, hỗ trợ những phụ nữ cùng nòi giống đang bị tước đoạt hết các quyền tự do tối thiểu. Ngày 15 Tháng Sáu vừa qua, cô Ðỗ Thị Minh Hạnh, chủ tịch Phong Trào Lao Ðộng bị nhà nước Cộng Sản cấm đoán, bị cấm không được đi thăm mẹ già đang bệnh tại nước Áo. Cô Quỳnh đã bị cầm tù trong tám tháng, và gia đình cô ở Khánh Hòa bị công an theo dõi nghiêm ngặt. Ngày 29 Tháng Sáu tới, Cộng Sản sẽ đưa cô Nguyễn Ngọc Như Quỳnh, tức Mẹ Nấm, ra tòa lần nữa. Cô Trần Thị Nga đang bệnh nặng trong lao tù ở Hà Nam. Tất cả mọi người Việt Nam phải lên tiếng bênh vực quyền sống xứng đáng làm người cho Mẹ Nấm, Ðỗ Thị Minh Hạnh, Trần Thị Nga, Cấn Thị Thêu, vân vân.
Những người trẻ tuổi và có học vấn tại Việt Nam đang dấn thân vào công cuộc phục hưng đất nước! Họ biết rằng dân tộc khó ngóc đầu lên dưới ách độc tài chuyên chế! Ðảng Cộng Sản tìm đủ cách ru ngủ người dân, nhưng chỉ đánh lừa được những người… mù chữ, khó lòng bịt mắt được thế hệ thanh niên trẻ hơn Nguyễn Bắc Truyền, Lê Công Ðịnh, Trần Huỳnh Duy Thức, hay các cô Huỳnh Thục Vy, Ðoan Trang. Những biến cố mới như tại xã Ðồng Tâm cho thấy chính trị Việt Nam đang biến chuyển, không thể nào quay ngược dòng. Khi nào giới trẻ học thức bắt tay được với những dân oan ở nông thôn, nước Việt Nam sẽ thay đổi!
Ngô Nhân Dụng
