Ảnh tư liệu - Những di dân thuộc diện được chương trình DACA bảo vệ kêu gọi sự ủng hộ tại Washington DC ngày 06/9/2017.
WASHINGTON DC — 
Chính quyền Tổng thống Donald Trump ngày 5/9 tuyên bố chính thức hủy bỏ Chương trình Hoãn trục xuất những người nhập cảnh Mỹ bất hợp pháp từ khi còn nhỏ, gọi tắt là DACA, vốn có từ năm 2012 dưới thời Tổng thống Barrack Obama. Với quyết định của ông Trump, ít nhất 800.000 di dân không giấy tờ do cha mẹ đưa sang Mỹ bất hợp pháp sẽ bị ảnh hưởng và đứng trước nguy cơ bị trục xuất.
DACA là gì?
Để hiểu hơn về Chương trình DACA, cần phải quay lại với cuộc tranh cãi trong chính giới Hoa Kỳ trong suốt 15 năm từ thập niên 1990 cho tới giữa những năm 2000. Trong giai đoạn đó một lượng lớn gia đình bao gồm vợ và con của các lao động bất hợp pháp, chủ yếu người Mexico, đã vượt biên giới sang Mỹ để đoàn tụ với người thân của họ. Về cơ bản những người này hoàn toàn không có cơ hội trở thành công dân hợp pháp, thường trú nhân hay thậm chí là có giấy phép lao động hoặc giấy phép lái xe theo luật pháp Hoa Kỳ lúc đó.
Những đứa trẻ trong các gia đình ấy được bố mẹ đem tới Mỹ, trên thực tế, tự chúng hoàn toàn không biết là mình đang cư trú bất hợp pháp và chỉ cho tới khi đến tuổi vị thành niên, khi không thể đăng ký thi bằng lái xe hay nộp hồ sơ xin những khoản tài trợ học phí tại các trường cao đẳng và đại học vì không có số an sinh xã hội, chúng mới nhận ra thực trạng của mình.
Điều gì sẽ xảy ra với những đứa trẻ này, khi từ nhỏ chúng đã được đi học tại các trường học của nước Mỹ, thông thạo tiếng Anh, quen thuộc với cuộc sống và văn hóa như những đứa trẻ bản địa nhưng trong tương lai lại không thể có được một công việc hợp pháp để nuôi sống bản thân và ổn định cuộc sống? Liệu những đứa trẻ ấy có trở về quốc gia nơi chúng đã được sinh ra nhưng lại hầu như không biết tí gì về cuộc sống ở đó, hay chúng sẽ tiếp tục cuộc sống bất hợp pháp tại Mỹ như bố mẹ của chúng?
Một cuộc điều tra vào tháng 8 mới đây của chuyên gia chính trị - xã hội Tom Wong thuộc đại học tổng hợp California ở San Diego chỉ ra rằng có tới 25% những người có xuất thân là trẻ di cư bất hợp pháp hiện có con là công dân Mỹ và 73% có một người thân có thể là con cái, vợ chồng hoặc anh chị em ruột là công dân Mỹ.
Dự luật Dream Act
Đứng trước thực tế này, năm 2001, hai thượng nghị sĩ Orrin Hatch và Maria Cantwell giới thiệu dự luật Dream Act, theo đó, những di dân đến Mỹ từ khi còn nhỏ tuổi sẽ được phép nộp đơn xin cư trú hợp pháp với giấy phép lao động và thậm chí trở thành công dân Mỹ. Tuy nhiên, dự luật dự trù sẽ giúp 11 triệu di dân được hợp pháp hóa tình trạng cư trú tại Mỹ, không được đủ 60 phiếu thuận tại Thượng viện để chính thức được trở thành luật để ban hành và áp dụng.
DACA ra đời
Để tìm một giải pháp và cũng là lối thoát cho hàng triệu người nhập cư không giấy tờ tới Mỹ từ nhỏ có cơ hội được ở lại, làm việc hợp pháp, đóng góp chung vào lực lượng lao động của nước Mỹ, tháng 6 năm 2012, Tổng thống Barrack Obama ra sắc lệnh mở ra chương trình DACA, tạm thời bảo vệ những di dân này khỏi bị trục xuất. Những di dân trẻ tuổi không giấy tờ, nếu hội đủ một số điều kiện như tốt nghiệp trung học tại Mỹ, chưa từng vi phạm pháp luật… có thể nộp đơn xin giấy phép lao động trong hai năm để cư trú và làm việc hợp pháp tại Hoa Kỳ và phải xin gia hạn sau mỗi hai năm như thế.
Luật sư di trú Khanh Phạm gần chục năm kinh nghiệm, hiện đang làm việc tại Texas, giải thích thêm về tính chất của sắc lệnh về DACA do cựu Tổng thống Obama ban hành:
“Chương trình bảo vệ chống trục xuất đối với trẻ em nhập cư bất hợp pháp tại Mỹ của ông Obama chỉ là một cái sắc lệnh thôi. Vì thế ông không cần phải thông qua quốc hội và cũng không cần phải đi qua con đường bình thường. Đây là sắc lệnh được quyết định trực tiếp bởi Tổng thống đối với người nhập cư.”
Theo số liệu ước tính năm 2014 của Viện nghiên cứu chính sách di dân, trong số gần 400.000 người nhập cư trẻ tuổi được thống kê, do nhiều lý do như sống trong các gia đình có thu nhập thấp và mặc cảm về tình trạng bất hợp pháp của bản thân, rất nhiều người đã bỏ học ở bậc trung học, chỉ khoảng 5% số người này có bằng đại học và khoảng 20% khác đang đăng ký học cao đẳng mà thôi.
Trong khi đó, điều tra của chuyên gia Wong trong tháng 8 vừa qua cho thấy chương trình DACA đã giúp những lao động xuất thân là dân nhập cư bất hợp pháp từ nhỏ tăng thu nhập tới 80% từ khoảng 20.000 lên 36.000 đô la/năm. 65% số lao động được khảo sát sở hữu xe mới và 16% mua được nhà riêng. 5% những người này có cơ sở kinh doanh riêng.
Tới 60% những người thuộc đối tượng của chương trình DACA là trên 25 tuổi, có nghĩa là họ đã gia nhập lực lượng lao động Mỹ từ trước khi DACA ra đời. Với chương trình này, họ có thể tìm được công ăn việc làm phù hợp với trình độ học vấn và các kỹ năng đã được đào tạo. 61% số người tham gia cuộc thăm dò cho biết tìm được công việc phù hợp với chuyên môn và mong muốn của mình.
DACA kết thúc
Việc Tổng thống Donald Trump chấm dứt chương trình DACA được xem là một phần trong nỗ lực thực hiện lời cam kết của ông khi tranh cử về việc cải tổ di trú Hoa Kỳ.
Luật sư di trú Khanh Phạm:
“Cái này là một sự hứa hẹn của ông đối với những người bầu cho ông ý. Bởi trong cuộc chạy đua vào Nhà trắng thì ông ý đã nói ông ý sẽ cắt đứt chương trình này vì ông ý nghĩ những người ở đây bất hợp pháp thì ông muốn trục xuất những người đó. Ông cho rằng những người này thường làm những điều vi phạm, tạo ra sự không an toàn cho xã hội nên ông ý muốn trục xuất. Nhưng theo ý kiến của tôi thì hầu hết họ đều là những người lao động, lao động tích cực và cực khổ, đóng thuế và những người vi phạm pháp luật (trong số họ) thì rất ít. Ông Trump làm là để ông ý giữ lời hứa với mong muốn tạo uy tín trong nhiệm kỳ 4 năm tiếp theo sau này thôi.”
Với DACA bị xóa sổ ngày 5/9/17, giới hữu trách không tiếp nhận các đơn mới nữa. Tuy nhiên, với những người đang được hưởng lợi từ DACA, các giới chức cho biết giấy phép làm việc của họ sẽ tiếp tục có hiệu lực đến ngày hết hạn; các đơn xin DACA đã nộp trước ngày 5/9/17 sẽ được xử lý; những ai hết hạn diện DACA trước ngày 5/3/18 có một tháng để xin giấy làm việc 2 năm và những giấy xin gia hạn sẽ được xem xét.
Nếu Quốc hội không thông qua được một luật nào bảo vệ những người theo diện DACA thì gần 300 ngàn người sẽ bắt đầu mất tình trạng hợp lệ và đối mặt với nguy cơ trục xuất trong năm 2018 và hơn 320 ngàn người nữa sẽ bị mất tình trạng hợp lệ trước tháng 8 năm 2019.
Theo VOA

Bùng nổ tranh cãi pháp lý khi Trump bỏ DACA


Những người được hưởng lợi nhờ chương trình DACA tham dự một sự kiện của các nhà lập pháp Đảng Dân chủ kêu gọi phe Cộng hòa xúc tiến luật di trú ở Điện Capitol, ngày 6 tháng 9, 2017.
Quyết định của chính quyền Tổng thống Donald Trump bãi bỏ một chính sách thời Tổng thống Barack Obama trì hoãn trục xuất và cấp giấy phép lao động những di dân trẻ tuổi không giấy tờ được đưa đến Mỹ từ nhỏ, một lần nữa thu hút sự chú ý tới khía cạnh pháp lý của một trong những vấn đề di trú gây nhiều tranh cãi nhất giữa Đảng Dân chủ và Cộng hòa.
Bộ trưởng Tư pháp Jeff Sessions hôm 5/9 loan báo chương trình Hành động Trì hoãn cho Người đến Mỹ lúc nhỏ, hay DACA, sẽ chấm dứt trong vòng sáu tháng để cho Quốc hội thời gian soạn thảo một đạo luật di trú giải quyết tình cảnh của gần 800,000 di dân trẻ tuổi này mà đại đa số có gốc gác từ Mexico.
Tổng thống Trump đã bị một số bang gây áp lực kiện lên tòa án liên bang nếu chính quyền ông không chấm dứt DACA. Trước đó khi vận động tranh cử, ông từng tuyên bố rằng chương trình này là sự ân xá “bất hợp pháp” của nhánh hành pháp.
Từ khi được ban hành, sắc lệnh của ông Obama đã gặp chỉ trích là vi hiến và rằng chỉ có Quốc hội mới có thẩm quyền ban hành luật về di trú. Họ nói rằng chương trình này có cơ sở pháp lý bấp bênh và sẽ không vượt qua những thách thức pháp lý khi bị đưa ra tòa án.
Nhưng hơn 100 giáo sư và giảng viên luật ở Mỹ tháng 8 vừa qua đã viết thư cho ông Trump khẳng định DACA là hợp pháp. “Theo quan điểm của chúng tôi, không có nghi ngờ gì về việc DACA 2012 là sự thực hành hợp pháp thẩm quyền truy tố. Kết luận của chúng tôi dựa trên nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực này và nghiên cứu kỹ lưỡng Hiến pháp Hoa Kỳ, luật hành chính, những đạo luật di trú, những quy định của liên bang và án lệ,” họ viết.
Thẩm quyền truy tố (prosecutorial discretion) là thẩm quyền của một cơ quan hay một viên chức thuộc nhánh hành pháp quyết định đưa ra cáo buộc nào hoặc theo đuổi từng trường hợp ra sao. “Thay vì cấp tư cách pháp lý, DACA chỉ trì hoãn hành động chấp pháp đối với những những di dân mà đã hội đủ những điều kiện nhất định và cho phép họ làm việc hợp pháp trong thời gian [hai năm],” Eric Holder, một cựu bộ trưởng tư pháp thời Obama viết trong một bài bình luận đăng trên báo The Washington Post hôm thứ Năm, lưu ý thêm rằng hình thức trì hoãn hành động đã được chính thức công nhận thuộc thẩm quyền của nhánh tư pháp kể từ thời Tổng thống Cộng hòa Ronald Reagan.
Luật sư Nguyễn Hoàng Duyên, một luật sư tại California có nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực di trú, giải thích thêm:
“Sắc luật hành pháp của [Tổng thống Obama] không có khả năng sửa đổi luật di trú của Mỹ mà chỉ nói rằng trong 12 triệu người [di dân bất hợp pháp] đó thì mình trì hoãn mấy đứa nhỏ lại cho mấy đứa nhỏ không bị trục xuất liền bây giờ. Mà nếu không bị trục xuất liền bây giờ thì tạo cơ hội cho nó nên người tốt bằng cách cấp bằng để nó đi làm, để nó đi học, để làm được những việc tốt. Mục đích của DACA là như thế.”
Dù khẳng định sắc luật DACA là “hoàn toàn hợp hiến,” luật sư Duyên lưu ý rằng một giải pháp lâu dài để tạo điều kiện cho những di dân này trở thành thường trú nhân hoặc công dân Mỹ không thuộc thẩm quyền của Tổng thống mà là của Quốc hội.
Sau loan báo DACA bị hủy bỏ hôm 5/9, hai thượng nghị sĩ Dick Durbin của Đảng Dân chủ và Lindsey Graham của Đảng Cộng hòa đã kêu gọi Quốc hội nhanh chóng xúc tiến một dự luật lưỡng đảng mà sẽ cấp tư cách pháp lý cho những người đang được hưởng lợi từ chương trình DACA.
Dự luật có tên là DREAM cùng nhiều phiên bản của nó nhắm mục tiêu này đã không thông qua được Quốc hội kể từ năm 2011, và đó chính là nguyên nhân thúc đẩy Tổng thống Obama quyết định ban hành sắc lệnh DACA, dù DACA khác với dự luật DREAM ở chỗ nó không cung cấp một ngả đường hướng tới việc trở thành thường trú nhân hợp pháp hay nhập quốc tịch.
Thông qua một đạo luật DREAM trong tương lai gần có thể là một điều khó khăn. Quốc hội đang chuẩn bị đương đầu với một tháng làm việc bận rộn đầy những luật cần phải thông qua, như dự luật tăng trần nợ, cấp ngân quỹ cho chính phủ, cải tổ luật thuế, và ổn định các thị trường bảo hiểm y tế.
Nhưng quyết định của Tổng thống Trump bãi bỏ DACA càng khiến sự chú ý tập trung nhiều hơn vào số phận của hàng trăm ngàn người trẻ tuổi, những người có nguy cơ bị trục xuất nếu một đạo luật không được thông qua trong thời gian sáu tháng tới và ông Trump vẫn giữ nguyên quyết định bãi bỏ.
“Nếu mà Quốc hội hiểu rằng là sự hiện diện của một thế hệ trẻ như vậy thật sự làm phong phú thêm cho nước Mỹ, làm tăng thêm kinh tế, làm tăng thêm việc làm thì Quốc hội phải ngồi xuống và phải thảo luận cho thật lẹ,” luật sư Duyên nói.
Theo VOA