Du khách phương Tây trên đường phố La Habana, Cuba, ngày 09/11/2017 REUTERS/Alexandre Meneghini
Trong báo cáo nhân quyền thường niên, được công bố hôm 16/11/2017, Liên Hiệp Châu Âu gọi Cuba là một « thể chế dân chủ độc đảng » có được thông qua bầu cử cấp địa phương, cấp vùng và quốc gia.
Trong bài viết « Liên Hiệp Châu Âu thích nghi với thể chế dân chủ độc đảng ở Cuba », báo Le Monde nhận xét khái niệm « nền dân chủ độc đảng » có lẽ đã làm hài lòng những người luôn hoài niệm về các nền dân chủ nhân dân thời trước ở Đông Âu. Các quốc gia này giờ cũng đã là thành viên của Liên Hiệp.
Nhưng tại sao hai khái niệm vốn trái ngược nhau là « dân chủ » và « độc đảng » lại được châu Âu lồng ghép vào một khái niệm chung như vậy ? Theo Le Monde, đó là vì Liên Hiệp đang nỗ lực bình thường hóa quan hệ với Cuba. Vào năm 1996, châu Âu ra điều kiện chỉ hợp tác với Cuba nếu chính quyền cộng sản La Habana đạt được tiến bộ về dân chủ.
Giờ đây, việc cần làm là tạo điều kiện thúc đẩy giao thương và đầu tư song phương để cạnh tranh với Hoa Kỳ, trong bối cảnh hai kẻ thù thời chiến tranh lạnh là Washington và La Habana đã bình thường hóa quan hệ ngoại giao.
Các nhà nghiên cứu đại học và bình luận quan tâm tới « vùng nửa tối nửa sáng » giữa dân chủ và độc tài nhắc tới thể chế « dân chủ phi tự do ». Trước đây, họ nói tới « dân chủ bá quyền », « dân chủ được tuyên truyền rầm rộ » và chế độ chuyên chế mà người ta quảng bá là có được thông qua bầu cử phổ thông đầu phiếu.
Độc đảng vẫn là một dấu hiệu của chế độ toàn trị trong thế kỷ XX. Cùng với Bắc Triều Tiên, Cuba là một trong hai nước Cộng Sản vẫn tiếp tục chế độ lãnh đạo « gia đình trị ». Ngay cả khi Raul Castro hứa chuyển giao quyền lực vào tháng 02/2018, nhiều vị trí quan trọng vẫn sẽ nằm trong tay các thành viên khác thuộc gia đình Castro.
Để chuẩn bị cho kỳ bầu cử địa phương ngày 26/11/2017, cơ quan An Ninh Nhà Nước đã tìm đủ mọi cách, thậm chí là phi pháp để răn đe cử tri và ngăn cản các ứng viên độc lập.
Phó chủ tịch Miguel Diaz-Canel, người có nhiều khả năng kế nhiệm chủ tịch Raul Castro, cũng thừa nhận chính phủ đã tìm cách làm cho các ứng cử viên độc lập mất uy tín nhằm tránh hình thành một xã hội dân sự đúng nghĩa.
Người Cuba không có quyền tự do biểu đạt, tụ họp, tuần hành hay thành lập các hiệp hội, cũng không có tự do nghiệp đoàn và quyền bãi công. Viện công tố không được độc lập, các luật sư cũng không được quyền tự do bào chữa cho thân chủ.
Mới đây, chính quyền Cuba công bố danh sách 200 ngành nghề mà khu vực tư nhân có thể hoạt động, ngoại trừ nghề luật sư, kiến trúc sư, kỹ sư công nghệ thông tin, bác sĩ và nhà báo.
Đảng Cộng Sản Cuba độc quyền về truyền thông và báo chí, biến truyền thông và báo chí thành phương tiện tuyên truyền cho Đảng. Truyền hình, phát thanh, phim ảnh, biểu diễn và xuất bản đều bị kiểm duyệt. Chính phủ còn tìm cách kiểm soát không gian mạng và viễn thông. Cuba là nước ít kết nối mạng nhất thế giới.
Tuy nhiên, thế hệ nhà báo mới tại nước này không muốn bị báo chí Nhà nước kìm kẹp. Họ tìm mọi cách để “vượt tường lửa” của chế độ. Nhưng những con người can đảm đó đang trong tình trạng rất bấp bênh.
Các nhà báo độc lập bị quấy rầy, đe dọa bị tố cáo « vượt quá chức năng » ngay cả khi họ chỉ muốn tìm hiểu thông tin về thiệt hại do cơn bão Irma gây ra. Le Monde kết luận « ở Cuba làm gì có dân chủ ! ».
Theo RFI
