Ở nước nhà thời Việt Nam Cộng hoà trước 30-4-1975, người Việt quan niệm sự tín nhiệm của cử tri đối với ứng cử viên quí như vàng, nên có câu ‘chọn mặt gởi vàng’ trong bầu cử. Qua Mỹ người Việt biến lá phiếu mình tuy ít nhưng thành lá phiếu giọt nước tràn đắc cử nên quí hơn vàng đối với ứng cử viên, đặc biệt là ở Little Saigon, người Việt Hải Ngoại thân mến gọi là thủ đô tinh thần của người Việt Hải ngoại.
Thực vậy, ứng cử viên gốc Việt khó kiếm phiếu nơi người Mỹ Trắng, Mỹ gốc Hispanics và Mỹ gốc Phi châu vì khả năng tài chánh yếu hơn các ứng cử viên ấy. Trong kỳ bầu cử ngày 5 tháng 6 năm 2018 này ở Orange County, Nam California, có tám người gốc Việt Nam ứng cử bảy chức vụ khác nhau, từ liên bang đến quận hạt.
Luật bầu cử Cali qui định đối với các chức vụ liên bang và tiểu bang, hai người được nhiều phiếu nhất, bất kể bao nhiêu và đảng phái nào trong vòng 1 vào ngày 5 tháng 6 này, cũng sẽ phải bầu lại vòng chung kết vào ngày Thứ Ba, 6 Tháng 11, kết quả ai nhiều phiếu hơn sẽ đắc cử.
Còn các cuộc bầu cử địa phương quận hạt, ứng cử viên nào đạt được trên 50% số phiếu thì sẽ đắc cử. Còn không ai được 50% số phiếu, thì hai người nhiều phiếu nhất sẽ tranh vòng chung kết vào tháng 11 năm 2018, lúc đó, ai nhiều phiếu hơn, người đó thắng. Kể ra với thể thức bầu cử này Nhà Nước tốn kém hơn, nhưng tính đại diện của chánh quyền dân cử sẽ cao hơn.
Sắp cuối tháng 5 rồi, cuộc bầu cử vòng một vào Thứ Ba 5 tháng 6 đã sát một bên so với cuộc tranh cử thường phải tổ chức, vận động mất khá nhiều thời gian, cong sức và tiền bạc. Phiếu bầu bằng thư đã gởi đến nhà cử tri xin bầu khiếm diện hay bầu bằng thư.
Cuộc tranh cử đã rầm rộ. Quảng cáo trên truyền thông đại chúng báo chí, truyền hình, truyền thanh rất nhiều và đa dạng. Quảng cáo gởi qua bưu điện đã liên tục tới nhà cử tri. Ngoài đường quảng cáo xanh, đỏ, trắng, vàng treo gắn các chỗ ưa nhìn. Kể ra tốn kém không ít, không phải toàn tiền túi của ứng cử viên. Mà phần lớn là tiền của dân chúng tự nguyện đóng góp rất nhiều để ủng hộ ‘gà nhà’ của mình khi gây quỹ. Cử tri Mỹ gốc Việt tuy là khối cử tri thiểu số nhưng qua nhiều cuộc bầu cử liên bang, tiểu bang và địa phương đã tạo ra một bí quyết, một chiêu thức biến số phiếu tuy thiểu số thành giọt nước tràn đắc cử, thành ra số phiếu ấy quí như vàng.
Tại Little Saigon, Quận Cam người Mỹ gốc Việt là một sắc tộc thiểu số trong khối người Mỹ gốc Á châu, và càng thiểu số hơn so với khối cử tri Mỹ Trắng, Mỹ Đen, Mỹ La tinh. Nhưng số ứng cử viên Mỹ gốc Việt đắc cử vào các Hội Đồng Thành phố, Hội Đồng Giáo dục, Hội đồng giám sát Quận Cam nhiều, tỷ lệ cao so với các ứng cử viên khối đa số. Dù ứng cử viên gốc Việt ra hơi nhiều, khối phiếu gốc Việt có bị chia một phần nào. Nhưng đó cũng có cái hay, dễ cho cử tri so sánh, chọn mặt gởi vàng, bầu đúng cử xứng.
Cử tri Mỹ gốc Việt theo dõi, suy đi nghĩ lại, chọn mặt gởi vàng. Thành tích đấu tranh cho tự do, dân chủ, nhân quyền VN, tức là chống CS vẫn là ưu tiên chọn lựa của đa số cử tri gốc Việt.
Cử tri gốc Việt được tiếng tốt là cử tri đi bầu tỷ lệ cao. Cử tri gốc Việt có truyền thống sử dụng ngón võ bí truyền, sử dụng lá phiếu absentee ballot, bỏ phiếu bằng thư. Nhờ vậy tỷ lệ đi bầu cao. Gia đình, bè bạn, đơn vị này, thành phố kia nhắc nhở nhau, giới thiệu, ứng cử viên người Mỹ gốc Việt đáng tin cậy để dồn phiếu. Cái kiểu vận động này rất thân thiết, có hồn, có tình, có nghĩa đáng tin cậy, mà rất ít tốn kém. Nên rất ép phê, nhứt là đối với cử tri trẻ quá bận bịu làm ăn, ít chú ý tới bầu cử.
Trở lại vai trò của khối cử tri thiểu số. Mỹ là một hiệp chủng quốc, một xã hội đa văn hóa, đa sắc tộc. Người Mỹ gốc Phi Châu, gốc Á châu, gốc Latino, gốc Da Đỏ thuộc khối thiểu số và người Mỹ Da Trắng là khối đa số. Khối cử tri thiểu số, tiếng là thiểu số, nhưng vô cùng quan trọng trong các cuộc bầu cử liên bang theo nguyên tắc mỗi người dân cử tri một lá phiếu. Nhứt là trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ bốn năm một lần, tòan quốc bầu, cử tri đảng này, kia, hay không đảng nào có quyền bầu cho ứng cử viên đảng khác vì đây là cuộc phổ thông đầu phiếu.
Người Mỹ gốc Việt thuộc khối thiểu số người Mỹ gốc Á châu. Theo thăm dò cho biết trong 10 năm thôi, dân số của khối thiểu số này tăng 46% và bây giờ có hơn 17 triệu người trên nước Mỹ. Lake Research cho biết trong cuộc bầu cử 2008, người Mỹ gốc Á chiếm 2% số cử tri, và 48% đi bầu, coi như là khối cử tri mẫn cán nhứt, đi bầu tỷ lệ cao nhứt.
Riêng tại tiểu bang California, nơi người Mỹ gốc Việt trong khối người Mỹ gốc Á châu, theo khảo sát của Giáo Sư Junn, số lượng cử tri Mỹ gốc Á Châu chiếm 13% tổng số những người đi bầu cử của California.
Từ cả chục năm trước, cử tri Mỹ gốc Việt đã tạo thành một tuyệt chiêu chánh trị bầu cử. Nhớ cuộc bầu cử ngày 6 tháng Hai năm 2007 để điền khuyết một giám sát viên của Hội Đồng Giám sát Quận Cam, là một cuộc bầu cử đặc biệt theo thông lệ cử tri thường lơ là. Nhưng còn hai tuần nữa mới tới ngày bầu cử mà số phiếu bầu khiếm diện của cử tri gốc Việt đã gởi đến cơ quan chánh quyền tổ chức bầu cử trên 50% rồi. Cơ quan tổ chức bầu cử của chánh quyền Quận Cam đã nhận gần 18,000 phiếu bầu khiếm diện, hơn 50% là của cử tri gốc Việt, mang họ Ngô, Đinh, Lê, Lý, Trần, Nguyễn. Theo thăm dò của những quan sát viên độc lập, cử tri gốc Việt tham gia bầu cử đông nhất, số phiếu này đại đa số dành cho 2 ứng cử viên gốc Việt trẻ. Kết quả hai ứng cử viên Việt trẻ này được nhiều phiếu nhứt, Nghị viên Janet Nguyễn thắng khít khao Ls Trung Nguyễn đồng bào của mình.
Người Mỹ gốc Việt ngày nay đã hòa nhập sâu sát vào dòng chánh chánh trị của xã hội Mỹ. Cử tri gốc Việt quyết định lá phiếu theo quyền lợi thiết thực của cá nhân, gia đình và cộng đồng của mình. Đa số người Mỹ gốc Việt coi chánh nghĩa đấu tranh cho tự do, dân chủ, nhân quyền VN quan trọng hơn tính đảng Dân Chủ, Cộng Hòa hay không đảng nào cả. Cái đó quá dễ hiểu vì ngồn gốc, căn cước của người Mỹ gốc Việt, gia đình và hâu duệ ‘là dân tỵ nạn chánh trị’, chống CS độc tài đảng trị toàn diện đang thống trị nước nhà VN.
Nhưng điều quan trọng nhứt, là ghi danh cử tri, là đi bầu, bầu sớm, bầu bằng thư, bầu tại phòng phiếu. Chánh quyền Mỹ tạo mọi dễ dàng cho dân chúng bầu, bầu càng đông, chánh quyền càng dân chủ, càng thêm chánh nghĩa, và thế lực của cộng đồng người Mỹ gốc Việt càng vững mạnh.
Vi Anh
