Các cựu tổng thống Mỹ hiện diện ở các hàng ghế đầu bên trái trong tang lễ thượng nghị sĩ John McCain tại Vương cung thánh đường Washington ngày 01/09/2018. REUTERS/Chris Wattie
Trong bối cảnh đời sống chính trị nước Mỹ đang chệch dần đi, theo xu hướng cực đoan, tấn công cá nhân, thượng nghị sĩ John McCain vừa quá cố và được cả nước Mỹ vinh danh, là hiện thân cho hình ảnh của sự văn minh, tôn trọng đối thủ.
Một giai đoạn trong chiến dịch tranh cử tổng thống năm 2008 khiến người ta còn nhớ mãi.
Trong một cuộc mít-tinh, một phụ nữ lớn tuổi nói với ứng cử viên Cộng Hòa rằng bà không thể tin được ứng cử viên Dân Chủ Barack Obama, vì « đó là một người Ả Rập ».
« Không, thưa bà » - thượng nghị sĩ tiểu bang Arizona nghiêm giọng trả lời. « Đó là một người cha đáng tôn trọng trong gia đình, và là một công dân mà tôi chỉ có những bất đồng về các chủ đề căn bản ». Khi bày tỏ sự ngưỡng mộ đối thủ như thế, ông đã bị người ủng hộ la ó phản đối.
« Việc kêu gọi tỏ ra văn minh, đặt đất nước lên trên đảng phái, đó là những điều mà ông đã làm gương từ rất lâu, và chưa bao giờ lại quan trọng đến thế trong năm vừa qua ». Trên đài CNN, một thượng nghị sĩ khác của bang Arizona, ông Jeff Flake khẳng định như thế khi nói về ông John McCain.
Tuy nhiên nhà tỉ phú địa ốc vẫn thường thích thú hạ nhục những người chỉ trích mình, không phải là người duy nhất. Việc mắng nhiếc, sỉ nhục đối thủ, từ nay đã bám rễ trong đời sống chính trị Mỹ.
Bản thân John McCain nhiều khi cũng thiếu kềm chế. Ông có thể thô bạo chỉnh lại một nhà báo về một « câu hỏi ngốc nghếch », trước khi dành thời gian cho một câu trả lời sâu sắc.
« Ông ấy nóng tính, nhưng sau đó bạn sẽ được xin lỗi và tiếp theo là một cuộc đối thoại thú vị » - Larry Sabato, giám đốc Trung tâm nghiên cứu chính trị của trường đại học Virginia nhận xét. Ông nói thêm : « Dấu ấn lớn nhất của sự văn minh là khả năng nhìn nhận mình sai, và John McCain không ngần ngại làm điều đó ».
Trong hồi ký « The Restless Wave » (Đợt sóng không ngơi nghỉ) xuất bản hồi tháng Năm, John McCain công nhận trong 35 năm làm thượng nghị sĩ, ông đã có những « bất đồng, đôi khi dữ dội, với tất cả các tổng thống Mỹ ».
Trách nhiệm của cử tri : Bầu ra người xứng đáng
Nhưng « chúng ta sẽ làm xã hội tan vỡ » nếu tất cả những người Mỹ đánh mất đi sự khiêm tốn - John McCain viết. Theo ông, cử tri cần có trách nhiệm bầu lên những người đại diện phù hợp. « Nếu bạn muốn chính trường được lịch sự hơn, muốn có một Quốc Hội thảo luận ít hơn và làm được nhiều việc hơn », thì hãy bầu đi – ông viết trong hồi ký.
Một cuộc thăm dò do đài CBS thực hiện năm 2017 chừng như chứng minh rằng John McCain có lý : 68% người được hỏi, cả tả lẫn hữu, đều cho rằng « trong các tranh luận hiện nay, các chính khách ít lịch sự hơn ».
Nguyên nhân theo ông John McCain: các tuyên bố đầy khiêu khích của các nhà bình luận trên những kênh truyền hình cáp, đài phát thanh và internet. Năm 2017, ông đã kêu gọi các đồng nghiệp « ngưng nghe những người to mồm nổi tiếng trên radio, tivi và internet. Mong bọn họ hãy biến đi hểt ».
Trong lời vĩnh biệt được công bố hôm thứ Hai 27/8, John McCain kêu gọi người Mỹ, mặc cho các tranh luận chính trị dữ dội, « chúng ta vẫn luôn có nhiều điểm chung hơn là những bất đồng ».
Hơn ai hết, Donald Trump thường thử thách giới hạn chịu đựng của John McCain.
Năm 2015, ông Trump tuyên bố rằng người cựu chiến binh lừng lẫy này « là anh hùng chỉ vì ông ấy bị bắt. Tôi thích những ai không bị bắt hơn ». Trump tỏ ra không tin viên phi công « con giòng cháu giống » bị tra tấn trong thời gian năm năm là tù binh thời chiến tranh Việt Nam.
John McCain chỉ đơn giản đáp trả rằng tổng thống phải xin lỗi gia đình những quân nhân đã tử trận hay bị bắt ở Việt Nam.
Ngược lại, hồi tháng Bảy ông rất phẫn nộ sau cuộc gặp giữa ông Trump với tổng thống Nga Vladimir Putin ở Helsinki. Từ Arizona, vẫn đang chống chọi với bệnh ung thư não, ông đả kích « sai lầm chiến lược » của ông Trump và tố cáo « một trong những phút giây tệ hại nhất trong lịch sử các tổng thống Mỹ ».
Khi John McCain được loan báo đã qua đời, Donald Trump chỉ viết lời chia buồn sơ sài trên Twitter, ra lệnh treo cờ rủ. Ông chủ Nhà Trắng không được mời dự đám tang. Hôm thứ Bảy 01/09/2018, trong lúc tang lễ diễn ra tại Vương cung thánh đường Washington - với sự hiện diện của tất cả các tổng thống Mỹ Bill Clinton, George W.Bush, Barack Obama - Donald Trump bỏ đi đánh gôn.
Bà Meghan, con gái thượng nghị sĩ quá cố phát biểu : « Nước Mỹ của John McCain không cần được làm cho vĩ đại trở lại, vì nước Mỹ luôn vĩ đại ». « Make America Great Again » cũng là câu khẩu hiệu trên chiếc nón kết mà ông Trump luôn đội trong thời gian tranh cử.
Theo RFI