Tập thơ "em cho tôi nhé: ấu thơ mình" của thi sĩ Du Tử Lê , do nhà xuất bản Văn Học cuả dịch giả kiêm nhà văn Trịnh Y Thư phát hành vào trung tuần tháng tư 2019, đã vô tình làm khó tôi không ít.
Sao lại làm khó?
Do tôi! Vì có chút thì giờ rảnh, thay vì coi TV. tôi lại nằm trên salon, đôi mắt ngó nghiêng của tôi chạm vào tập thơ mới được tặng sáng nay (mà tôi dự định sẽ đọc khi thật rảnh rỗi). Thôi, đã cầm lên tay thì cứ việc đọc, ít ít tôi, cũng được! Trời " bất dung gian" cho người làm biếng! Bài thơ đầu tiên tôi giở ra, ở bên tay trái bị tranh phụ bản" gieo xuống ta hỡi ngọc" bít lối bên trang tiếp theo, bên tay mặt. Vậy là phải đọc thôi.
Tôi hơi giật mình, vì nó, bài thơ ở trang 198, với tựa dài thòn "đọc lại một bài thơ cũ trong sưu tập của thầy Thanh Tuệ, paris," À, một bài thơ cũ của Du Tử Lê , căn cứ theo chú thích dưới bài thơ là tháng 4-95 ( cũng tháng tư). Nhưng 1995 đến nay là 2019 tức là 24 năm chẵn. Hai mươi bốn năm rồi hãy đọc thử xem thơ- du- tử- lê có cũ không?



Tôi không biết, cũng không thấy tác giả ghi chú tên của bài thơ này 24 năm trước là gì. Bây giờ thì cứ lấy cái tựa của tác giả đặt để gọi tên nó:
"đọc lại một bài thơ cũ
trong sưu tập của thầy Thanh Tuệ, paris,

còn/ rừng/ gương/ soi cho tôi
bao dung/núi/ đợi. nghiêng vai/ sông/ ngờ
còn/ người cơn mưa/ khư khư
úng thân xử nữ, khẳm ghe bầu, chìm
còn/ cây/giường/ nằmcho chim
hoa mang thai gió. lá nhan sắc, tuỳ
còn/ tim/ đèn/ nhang chia, ly
tôi. tôi. tôi với tôi nghi ngút, già
còn/ em/ xương/ buồn theo da
 
Trước, tôi muốn nói đến, đây là một bài thơ đầy đặc dấu slash (/) theo cách giải thích của ai đó hay của những người làm thơ có dùng dấu slash mà lâu quá tôi không nhớ, không chừng là của Du Tử Lê chăng? ( xin lỗi quý độc giả vì đây không phải là một bài nghiên cứu nên cho phép tôi cho qua phần tra cứu) thì dấu slash trong thơ có ý nghĩa là tác giả muốn cùng độc giả làm thơ, độc giả cứ việc sắp xếp chữ dựa vào dấu slash đó để có một câu thơ khác theo cách cảm nhận của họ.

Sự bất thường của bài thơ trên là tác giả đã dùng dấu slash để làm tan hoang bài thơ như sau cánh rừng ngã đổ sau một cơn giông bão tơi bời. Nhiều câu làm khó độc giả. Tôi nói vậy, để giải thích ở trên là sao tôi bị khó.
Tôi bị đám chữ nghĩa trong bài này đưa vào trận mê hồn không biết đâu mà bước ra. Cho rảnh nợ trần ai chữ nghĩa!
Trí óc cứ miên man trôi theo từng con chữ.
 
" còn/ rừng/ gương/ soi cho tôi "
Là sao?!
"Úng thân xử nữ, khẳm ghe bầu, chìm"
Hay
" hoa mang thai gió, lá nhan sắc, tuỳ"
".........."
 
Là sao, sao không có một slash nào. Là sao?
Có phải những câu không slash này là để làm cái thắng kềm mấy câu có dấu slash, để kềm những độc giả nào đi xa với chủ đề của bài thơ(?) Còn nữa, hay tác giả muốn lời thơ cho nó bí hiểm như thi sĩ Đoàn Phú Tứ trong bài Màu Thời Gian chăng(?) Chắc chỉ hỏi tác giả mới có câu giải đáp ( mà chưa chắc độc giả đã hài lòng) Nhưng phần tôi " tôi. tôi. tôi với tôi nghi ngút, già"
Bài thơ làm theo thể lục bát có những chỗ bị lơi vần ( tôi vần với vai , câu 1 và 2. Ngờ vần với mưa, câu 2 và 3. Khư vần với ghe, câu 3 và 4). Nhưng đó chẳng phải làm điều trong một bài thơ lục bát biến thể.
Tôi hình dung một khu rừng nghiêng ngã vì giông tố hay nói một cách khác là do bàn tay của đấng tối thượng làm ra. Mỗi cây nghiêng ngã này là những chữ trong bài thơ có chủ ý của ông sáng- tạo-du- tử- lê. Vừa chơi chữ, vừa huê dạng như những bước Lăng Ba Vi Bộ, bài thơ đánh đố tôi để sắp đặt theo tôi hay theo tác giả đã không còn là vấn đề. Bỡi tác giả cũng là tôi. " tôi. tôi. tôi với tôi".
Bây giờ tôi phải giải quyết câu hỏi đưa ở trên, sau 24 năm ( căn cứ trên bài thơ" đọc lại một bài thơ cũ..." kẻo độc giả sốt ruột. Giải quyết câu hỏi trên chỉ bằng một chữ "không " cũng đủ rồi. Vì,
Chữ, ý, ngữ cảnh, sự liên tưởng tư những câu thơ, chữ thơ đã, đang và sẽ làm cho độc giả vừa thích thú vừa ở trong tình trạng muốn khám phá ra thêm. Như khám phá một khu rừng hoang sơ, tìm hiểu dưới đáy biển sâu đầy lạ lẫm.
Trong mê -trận-bài -thơ của Du Tử Lê, tôi không bước ra được nên phải sắp xếp theo mấy cái slash chết người này thành một bài thơ không slash, gọi là tương tác với tác giả. Còn cái tựa của bài thơ thì không giữ được rồi. Thôi thì mượn mấy chữ trong bài thơ vậy:

hoa mang thai gió, lá nhan sắc, tuỳ

soi cho tôi còn gương rừng
nghiêng vai núi đợi , bao dung sông ngờ
khư khư người còn cơn mưa
úng thân xử nữ khẳm ghe bầu chìm
cây còn giường nằm. cho chim
hoa mang thai gió, lá nhan
sắc, tuỳ
đèn nhang còn tim chia ly
tôi,tôi, tôi với tôi nghi ngút già
xương còn. em buồn theo da


Khuya 10/4/19
Đặng Phú Phong (Vietbao)