Nguyên nhân và mục đích
Từ những năm 2015 và 2016, các cơ quan an ninh và tình báo Hoa Kỳ dưới thời T. T. Obama đã biết rõ các âm mưu của Nga muốn phá hoại định chế dân chủ của Hoa Kỳ. Đặc biệt trong mùa tranh cử năm 2016, họ đã có nhiều bằng chứng về âm mưu đó của Nga. Nga muốn bà Hillary Clinton của đảng Dân chủ phải bị thất cử, vì Nga đã đánh giá ứng cử viên Donald Trump của Đảng Cộng Hòa chỉ là một tỷ phú đa tài về kinh doanh, nhưng không phải là một chính trị gia dày kinh nghiệm như bà Hillary Clinton. Hơn nữa, Trump đã từng sang Nga hoạt động thương mãi và gần đây ông vận động xin phép xây một Trump Tower tại Mạc Tư Khoa. Trump đã hứa sẽ xây tại đó một đơn vị gia cư lộng lẫy trị giá 50 triệu Mỹ Kim để làm quà Tổng Thống Putin nếu Nga chấp thuận. Có lẽ vì những lý do đó, nếu Trump đắc cử sẽ có lợi cho Nga nhiều mặt và nhất là khi đó sẽ dễ cho Nga lèo lái Trump hơn là phải đối đầu với bà Hillary Clinton nếu bà ta đắc cử.
Vì vậy, vào đầu năm 2017, Quốc Hội Hoa Kỳ đã yêu cầu bộ Tư Pháp mở cuộc điều tra để soi sáng hai vấn đề: (1) Các nỗ lực của Nga nhằm ảnh hưởng phá hoại cuộc bầu cử Tổng Thống năm 2016; và (2) Có hay không có sự toa rập giữa Nga và Ban Vận động Tranh cử Trump. Để thực hiện sứ mạng đó, ông Robert Mueller đã được bộ Tư Pháp mời làm Công Tố Viên đặc biệt vì ông là một nhân vật Cộng Hòa rất uy tín, nỗi tiếng đứng đắn và dày kinh nghiệm, từng là Giám Đốc cơ quan FBI dưới thời Tổng Thống  George Bush.
Tám điểm quan trọng nhất trong bản Phúc Trình
Sau hơn hai năm điều tra với sự tham gia của gần 20 luật sư và chuyên gia lỗi lạc dưới sự điều động của Công Tố Viên đặc biệt Robert Mueller, bản phúc trình dài 448 trang đã được hoàn tất từ tháng 3-2019 nhưng bộ Tư Pháp muốn duyệt lại những chỗ liên quan đến an ninh và bí mật quốc gia nên đến ngày 19-4-2019 bộ Tư Pháp mới công bố bản Phúc Trình Mueller sau khi đã chỉnh sửa.
Trong bản phúc trình nầy có rất nhiều chi tiết quan trọng liên quan đến nhiều lãnh vực và nhiều cá nhân, nhưng nổi bật nhất là tám điều liên quan trực tiếp đến định chế Dân Chủ của Hoa Kỳ và tương lai của Tổng Thống Trump, đó là:
(1) Trong thời gian vận động tranh cử năm 2016, Nga đã tiến hành âm mưu xâm nhập nhiều trung tâm bầu cử để đánh cắp dữ liệu cử tri de thao túng kết quả cuộc bầu cử.
(2) Trong hai năm qua, mỗi lần báo chí đưa ra những tin tức gì xấu hay hành động sai trái của Tổng Thống đều bị tùy viên Báo Chí Tòa Bạch Ốc và T.T. Trump gay gắt lên án và cho đó là Fake News, những tin tức hoàn toàn do báo chí bịa đặt. Nhưng cuộc điều tra đã xác nhận các tin tức đó trong thực tế, đã xảy ra đúng như báo chí tường thuật.
Ví dụ trong tháng 5-2017, tờ New York Times đã loan tin  T. T. Trump yêu cầu ông Comey chấm dứt cuộc điều tra Cố Vấn An Ninh Michael T. Flynn, nhưng T.T. Trump đã đưa lên Twitter, “Tôi không bao giờ đòi Comey chấm dứt điều tra Flynn. Lại thêm một lần nữa báo chí đưa Tin Bịa Đặt để bao che Comey láo khoét!”
Nhóm Công Tố viên đã duyệt xét và thấy rằng những gì Comey tiết lộ đều đúng sự thật.
(3) Nhờ cuộc điều tra, nhóm Công Tố đã thấy có nhiều nỗ lực móc nối giữa chính quyền Nga và một số viên chức trong ban Vận Động Tranh Cử Trump. Trong cuộc họp ngày 9-6-2016 tai Trump Tower cũng có các viên chức của ban Vận Động và luật sư Nga. Nhưng trong tất cả các cuộc tiếp xúc mà nhóm Công Tố biết được, phía Nga đã hứa hẹn giúp đỡ ban Vận động Trump, nhưng họ không có bằng cớ nhân viên Ban Tranh Cử đã đồng ý hợp tác với Nga. Vì vậy không thể kết tội là đã có âm mưu toa rập.
(4) Trong phần liên quan đến câu hỏi liệu Tổng Thống Trump có phạm tội ngăn cản công lý hay không, nhóm Công Tố đã quyết định không muốn đóng vai trò thông thường của một Công Tố Viên tòa án. Vì vậy, họ không kết luận Tổng thống phạm tội nhưng đồng thời cũng không tuyên bố vô tội. Ngoài ra, nhóm Công Tố cũng đã khuyến cáo, trong vai trò “Check and Balance” giữa hai ngành Lập Pháp và Hành Pháp theo tinh thần của Hiến Pháp Hoa Kỳ, thì Quốc Hội cần tiếp tục điều tra để phán quyết Tổng Thống Trump có phạm tội ngăn cản công lý hay không.
(5) Do lời khai của những người trong cuộc, nhóm Công Tố biết rõ thái độ giận dữ của Tổng Thống khi được Jeff Sessions, Tổng Trưởng Tư Pháp báo tin ông Robert Mueller đã được mời  làm Công Tố viên đặc biệt, Tổng Thống Trump đã la lên, “Trời ơi, thật tệ quá. Thế là kết thúc vai trò Tổng Thống của tôi. Đ. M.” Ông đã mạt sát  Jeff Sessions: “Tại sao ông lại để việc đó xảy ra?”, … “Lẽ ra ông phải bảo vệ tôi”.
(6) Trong tháng 3-2017, sau khi báo chí loan tin cơ quan FBI đang điều tra Trump, Tổng Thống đã nổi giận và gọi điện thoại hai lần hối thúc Cố Vấn pháp luật tại Tòa Bạch Ốc ra lệnh cho Tổng Trưởng Jeff Session phải cách chức ông Giám Đốc FBI James Comey. Nhưng LS McGahn đã không tuân lệnh, vì vậy đến đầu tháng 5, 2017 Tổng Thống đã mời một số thành viên trong gia đình và vài vị cố vấn, trong đó có luật sư Stephen Miller ăn cơm tối, nhân dịp đó chính T.T. Trump đã đọc bức thư ông nêu rõ lý do tại sao ông phải cách chức Comey và yêu cầu L.S. Miller ghi lại.
(7) Đến tháng 6-2017, T.T. Trump đã yêu cầu LS Don McGahn ra lệnh cho quyền Tổng Trưởng Tư Pháp cách chức Công Tố Viên đặc biệt Robert Mueller. Nhưng LS Don McGrahn cũng không tuân lệnh và lần nầy ông đã thông báo cho Priebus, Đổng lý Văn Phòng Tòa Bạch Ốc là ông ta sẵn sàng từ chức chứ không thể thực hiện một lệnh trái luật và nguy hại đến quốc gia.
(8) Nhóm Công Tố cũng xác nhận T. T. Trump đã nhiều lần muốn ngăn cản cuộc điều tra, nhưng tất cả những lệnh đó đã không được thực hiện vì các thuộc hạ đã bất tuân chỉ vì muốn bảo vệ quyền lợi tối hậu của quốc gia và cũng không muốn tiếp tay Tổng Thống làm những việc vi phạm luật pháp để rồi sẽ bị truy tố vì đã đồng lõa và có thể đưa đến tù tội sau nầy.
Phản Ứng của Đảng Dân Chủ
Bản Phúc Trình của Robert Mueller đã phát họa một lộ trình và đầu mối để tiến hành cuộc điều tra Tổng Thống Trump, nhưng sau khi bản phúc trình đã được công bố, Đảng Dân Chủ đã chia rẽ vì họ có hai chủ trương khác biệt.
Một nhóm muốn nắm lấy cơ hội và bằng cớ chi tiết do bản phúc trình nêu lên mà theo họ T. T. Trump đã phạm tội ngăn cản công lý, Quốc Hội cần phải tiến hành ngay thủ tục luận tội Trump.
Hai nhân vật đã thúc đẩy nhóm nầy mạnh mẽ và sớm nhất là hai ứng cử viên Tổng Thống thuộc Đảng Dân Chủ gồm Thượng Nghị Sĩ Elizabeth Warren (D-Mass) và ông Julian Castro, cựu Tổng Trưởng Bộ Gia Cư và Phát Triển thời Tổng Thống Obama.
Thượng Nghị Sĩ Warren đã phát biểu: “Sự nghiêm trọng của tình trạng bất lương đòi hỏi quý vị dân cử của hai đảng phải bỏ qua sự khác biệt về khuynh hướng chính trị để thực hiện nhiệm vụ của họ trong hiến pháp”, bà nói rõ thêm: “Điều đó có nghĩa là Hạ Viện phải tiến hành các thủ tục luận tội đối với tổng thống Hoa Kỳ”.
Nhưng một nhóm khác, đứng đầu là bà Chủ Tịch Hạ Viện Nancy Pelosi (D-Ca) và nhóm lãnh đạo Đảng Dân Chủ đã thấy rõ hiện nay Đảng Cộng Hòa đang nắm đa số tại Thượng Viện, vì vậy dù Hạ Viện thông qua nghị quyết luận tội Tổng Thống, chắc chắn lưỡng viện Quốc Hội vẫn không đồng ý kết tội T.T. Trump. Vì vậy, Quốc Hội phải theo đuổi chiến lược tiếp tục cuộc điều tra Trump và không cần luận tội Tổng Thống. Quốc Hội chỉ cần nêu lên những sai trái và tư cách bất xứng của Trump để cử tri thấy rõ và quyết định trong cuộc bầu cử năm 2020.
Phản Ứng của Đảng Cộng Hòa
Cho đến nay, các vị dân cử thuộc Đảng Cộng Hòa dù một số nhỏ không tán thành vài hành động của Tổng Thống, nhưng đa số đều tỏ ra dè dặt và vẫn tiếp tục ủng hộ T. T. Trump. Trước hết, sau khi nhận được bản phúc Trình Mueller, Thượng Nghị Sĩ Mitch McConnell (R-Ky), nhân vật lãnh đạo tại Thượng Viện đã cho biết ông đang đọc và duyệt kỹ tài liệu nên chưa có ý kiến. Trong khi đó, Thượng Nghị Sĩ Susan Collins (R-Maine), một ứng cử viên Tổng Thống, đã phát biểu trong một chương trình do Đài Phát Thanh phát đi trong trong ngày Sáu, 19-4-2019 là bà rất bất mãn về việc T.T. Trump đã nhiều lần muốn cách chức Công Tố Viên Mueller.
Chỉ có một trường hợp ngoại lệ, đó là phản ứng của Thượng Nghị Si Mitt Romney (R-Utah), một nhân vật cao cấp và uy tín, đã từng đại diện Đảng Cộng Hòa ra tranh cử Tổng Thống năm 2012. TNS Romney đã tuyên bố bản phúc trình là một tin vui vì không có bằng cớ kết án tổng thống, nhưng ông rất buồn về mức độ trầm trọng của sự dối trá và sai trái của những viên chức cao cấp trong chính quyền kể cả T.T. Trump. Ông cũng tỏ ra bất mãn vì Ban Vận Động của Trump đã hồ hởi đón nhận sự giúp đỡ của Nga và không một ai đã báo cáo cho cơ quan hữu trách Hoa Kỳ về âm mưu của Nga. Ứng cử viên Donald Trump cũng đã nhiều lần tìm cách che dấu âm mưu của Nga, không những thế, chính Trump đã mời Paul Manafort làm Chủ Tịch Ban Vận Động Tranh Cử trong khi ông nầy là một người đang làm việc vì quyền lợi của Nga tại Ukraine.
Nguyễn Thanh Trang