Trại Tù Sơn La

Tặng kỵ binh Vũ Đình Lưu
Cuối cùng rồi cũng còn một thời để nhớ.


Sơn La nước độc giòng trong vắt
Trót hẹn cùng nhau một quãng đời
Thăm thẳm chín tầng sâu địa ngục
Chín tầng mòn mỏi cuộc rong chơi


Mênh mông chướng khí mờ Sơn La
Cái đói làm quên nổi nhớ nhà
Trĩu nặng trần ai thân lính thú
Mồ hoang …hoang lạnh dãy đồi xa


Nơi đây điểm hẹn bờ sinh tử
Dãy trại ven đồi vắng …vắng thêm
Nước độc rừng thiêng đêm chướng khí
Huyệt sâu xí xóa kiếp ưu phiền


Tinh sương ..cả trại tù lưu xứ
Chặt nứa trên ngàn khoán chỉ tiêu
Công điểm trọn ngày đôi củ sắn
Máu tuôn đá sắc mỏng tai mèo


Sơn La cũng có đoàn sơn nữ
Thắm đậm tình người nghĩa quới nhân
Lên núi chặt măng triền bát ngát
Cho anh từng ống nứa cơm lam


Chao ôi ! Vị nếp sao mà dẻo
Ngọt lịm bờ môi thắm nghĩa đời
Ví nếu hôm nào no một bữa
Cũng còn nhớ mãi trọn đời thôi


Chao ôi ! Bó nứa sao mà nặng ?
Chia sớt nhau từ những khúc quanh
Xuống núi cheo leo triền vực thẳm
Oằn vai phân nửa gánh ân tình


Những gái Mường kia giờ ở đâu ?
Gùi măng xuống núi trắng hoa đào
Sơn La đất chết tình sao đẹp
Mãn kiếp lưu đày cũng nhớ nhau


Hồ Thanh Nhã 


Nằm ở trung tâm thành phố Sơn La và cách biên giới Lào chừng 45 cây số , nhà tù Sơn La được người Pháp xây dựng năm 1908 để giam giữ những người làm cách mạng VN. Về sau khi phong trào Cộng sản nổi lên thì dùng để giam giữ những lãnh tụ Cộng sản như Trường Chinh , Lê Duẩn , Tô Hiệu …Sau năm 1975 thì chánh quyền Hà Nội dùng làm nơi giam giữ thành phần ngụy quyền , ngụy quân mà chánh quyền Hà Nội gọi là thành phần ác ôn có nợ máu với nhân dân . Thành phần nầy được chuyển ra Bắc từ các trại cải tạo rải rác khắp nơi ở miền Nam , sau khi chánh quyền Sài Gòn sụp đổ vào ngày 30 tháng 4 năm1975.
Nằm trên đồi Khau Cả , gần trung tâm thành phố Sơn La , nhà tù nầy là một trong những nhà tù khắc nghiệt nhất Việt Nam lúc bấy giờ .Chánh quyền Hà Nội dùng nơi nầy để trả thù những người chiến bại không có tấc sắt trong tay . Khí hậu khắc nghiệt với những đợt gió Lào của vùng Tây Bắc gây nên cái nóng như thiêu đốt vào mùa Hè và những đợt sương muối tạo ra cái lạnh thấu xương vào mùa Đông .Kết hợp vào đó là chế độ ăn uống thiếu thốn , kham khổ , quần áo ấm không có , thuốc men hạn chế  , đã giết lần mòn thể xác lẫn tinh thần các tù nhân cải tạo .Mùa Đông năm 1976 , khí hậu ở Sơn La cực kỳ lạnh buốt , mà trước đó một năm , toàn thể các trại tù ở miền Nam không cho thân nhân thăm nuôi tù nhân . Do đó khi bất ngờ bị chuyển trại ra Bắc , không có tù nhân nào có đủ áo quần ấm và thuốc men dự phòng , nên phần nhiều tù nhân lớn tuổi , có bịnh trước đã bỏ mạng ở trại tù Sơn La nầy . Khi có người chết , các người tù còn sống bó xác người xấu số vào các manh chiếu rách , khiên xác họ ra các ngọn đồi cạnh trại chôn cất , cho xong một kiếp tù đày . Không quan  tài , mộ bia , nhang đèn gì cả Thật là ngậm ngùi , tủi thân cho một người tù bên thua cuộc .Vài chục năm sau , có người tù cũ trở về đất Bắc –Sơn La –dắt theo đứa con trai của người bạn tù xấu số năm xưa . Họ trở lại vùng đất ngục tù năm xưa để tìm mộ và hốt cốt người tù xấu số . Xin mời thưởng thức bài thơ Tìm mộ . Bài thơ nầy đã được nhạc sĩ Hào Quốc ở Canada phổ nhạc , như sau:


Tìm mộ


Người tù trở về thăm đất Bắc
Đồi sắn mênh mông ngã bóng chiều
Con suối hình như giờ cạn lại
Mỏi mòn mạch nước cũng khô theo


Anh nằm giữa đỉnh đồi hoang vắng
Mát rượi tàng cây dưới bóng sao
Con suối vòng cung qua mấy trại
Nhảy tung bọt sóng tháng mưa rào


Sơn La nước độc ma rừng thiêng
Sương muối chiều hôm phủ khắp triền
Hơi thở tưởng chừng như đặc lại
Nặng nề buồng phổi héo vành tim


Anh đến Sơn La rồi ở lại
Bạn bè sau đó cũng về Nam
Chiều nay trở lại tìm anh đó
Chớp mắt qua rồi mấy chục năm


Cây sao cổ thụ giờ đâu mất
Còn chỉ mênh mông sắn phủ đồi
Cách ngã ba nầy trăm rưởi thước
Mồ hoang viễn xứ lạnh mưa rơi


Gốc cây mục nát lên tầng nấm
Càng quạnh hiu thêm lũ mối càng
Cả khúc cây rừng còn gậm nát
Huống hồ xương trắng gió mưa chan


Năm xưa bẻ tạm ba que nhỏ
Làm nén hương lòng tiễn bạn đi
Gạo muối cũng không lòng thấy trống
Tủi thân manh chiếu rách đôi lề


Tôi dắt con anh trở lại đây
Mênh mông nghĩa tận khói hương dầy
Về Nam hương hoả mồ yên tịnh
Chắc cũng còn hơn thổ trạch nầy


 Hồ Thanh Nhã