Tổng thống Truman vừa tuyên bố Hitler cuối cùng đã chết thì vào ngày hôm sau cơ quan lập pháp của tiểu bang Illinois phấn khởi thông qua nghị quyết này: "Chúng tôi do đó tuyên dương Hitler vì một hành động tốt trong đời hoạt động của ông... và lên án ông sao không chết cách đây 56 năm."
Đài phát thanh Anh mừng sự kiện này khi trích dẫn lời của Shakespeare: "Chúng ta đã chiến thắng, con chó khát máu đã chết."
Mọi người đều hân hoan. Người lạ mua rượu đãi nhau, mừng, hớn hở. Bao người trên đường phố với vẻ mặt tươi cười rạng rỡ lúc bàn tán về chuyện này. Tất cả họ đều đồng ý rằng con quỷ ấy chết thật là đáng kiếp.
Phản ứng cũng giống như vậy, tuy ở mức độ nhỏ hơn, khi Mussolini bị hành hình. Còn khi Tojo cố gắng tự tử, người ta hy vọng ông vẫn còn sống, và ông còn sống thật, vì họ muốn thấy ông bị treo cổ, và cuối cùng ông bị treo cổ thật.
Tại sao lại không vui mừng chứ? Ngoài chiến thắng hoàn toàn nước thù địch ra thì chẳng có gì phấn khởi cho bằng cái chết của kẻ lãnh đạo của nước thù địch.
Vì thế tôi không thể nào chờ để đi ra khu trung tâm thành phố sau khi tôi mở đài và nghe tin Hồ Chí Minh đã chết.
Nhét confetti và kèn giấy vào túi quần, đội chiếc mũ rơm đỏ-trắng-xanh, và ngâm nga những bản nhạc của George M. Cohan, tôi bắt đầu lên đường để hòa mình vào sự bộc phát lòng yêu nước mà tôi chắc chắn sẽ tràn ngập ở khu trung tâm.
Lạ thay, tôi chẳng thấy những đám đông hân hoan tập trung ở ngã tư đường State và đường Madison. Phố xá vẫn bình thường tưởng như không có gì tuyệt vời đã xảy ra.
Còn trong các quán bar, chẳng ai làm dấu hiệu chữ "V" bằng tay, hay uống rượu mừng, hay hát "Hãy yêu nhau đi trên cỏ xanh..."
Vì vậy tôi vội vã đến văn phòng để đọc báo và để biết chắc rằng mình đã không hiểu sai lời của xướng ngôn viên.
Không sai. Rành rành trên giấy trắng mực đen kia. Chẳng còn nghi ngờ gì nữa, Hồ đã chết.
Tôi tưởng ít ra sẽ có sự mãn nguyện khi đọc về cái chết của con quỷ tàn ác này. Tôi bắt đầu tìm kiếm những bài báo trích dẫn lời của những người lãnh đạo chúng ta nói về cái chết của Hồ là chiến thắng rất lớn cho tự do; về tại sao chết là cực kỳ tốt cho con bạch tuộc cộng sản này mà đã ra sức tiêu diệt chúng ta bằng những cái vòi cộng sản quốc tế. Tôi muốn đọc thích thú những bài xã luận mà nói thế giới ngày nay bây giờ có thể bớt lo lắng một chút, và con người khủng khiếp này đã để lại những trang sử đẫm máu.
Nhưng tình huống lại càng trở nên khó hiểu.
Tổng thống thậm chí cũng không bình luận gì về cái chết của Hồ. Hầu như không ai trong chính quyền nói gì. Không có những nghị quyết châm biếm được các cơ quan lập pháp thông qua ở bất kỳ nơi đâu.
Lại càng kỳ lạ hơn nữa là nhiều bài báo và xã luận còn cho ông là "George Washington đối với hàng triệu người Việt."
Một bài xã luận bàn về "cuộc đấu tranh quyết liệt và kiên trì của ông trong hơn 30 năm để giải phóng toàn cõi Việt Nam ra khỏi sự đô hộ của nước ngoài."
Một phóng viên chiến trường dày dạn đã kinh qua chiến trường ác liệt trong hơn hai năm đã tả Hồ là người "có chòm râu, đáng kính trọng, bậc tiền bối, nhân từ, giống như người ông với các cháu."
Còn tờ báo biểu lộ lòng yêu nước nhất trong thành phố mà tôi hy vọng sẽ bày tỏ bằng lời niềm vui trước cái chết của ông thì lại không viết một lời xã luận nào.
Hầu như lời bình khe khắt duy nhất mà tôi có thể tìm thấy thì lại là một sự thật rất hiển nhiên rằng ông là một tay cộng sản gộc. Nhưng cả điều này cũng được làm cho xoa dịu bớt qua lời nhận xét rằng Hồ là người Việt quốc gia hơn là người cộng sản.
Một điều tưởng như rất khó tin nhưng không có cách nào tránh được: Hồ dường như nghe ra có vẻ tốt hơn những người bên phe ta.
Đó là lòng yêu nước gì vậy? Chỉ riêng lương tri thôi cũng đủ mách cho ta biết rằng ông là ma quỷ của bóng tối cực ác. Nếu không thì tại sao chúng ta lại giết đến hàng trăm ngàn người theo ông, và qua đó đã mất đi 30.000 người của chính mình. Nếu nhiều người theo ông xấu xa đến mức đáng bị giết như thế thì hãy hình dung xem ông, lãnh tụ của họ, là con người như thế nào.
Hơn nữa, việc chúng ta tham chiến ở Việt Nam lâu hơn chúng ta tham chiến trong Đệ nhị Thế chiến nên là bằng chứng hiển nhiên rằng ông có lẽ là kẻ ác nhất trên thế giới, vì nếu như ông không ác nhất thì tại sao chúng ta lại không đánh kẻ mà ác nhất?
Lần tới khi chúng ta tham chiến trong cuộc chiến tranh hạn chế, tôi hy vọng chúng ta sẽ tìm thấy một kẻ lãnh đạo đáng ghét hơn. Dù sao, chúng ta thật sự có tự do chọn lựa.
Mike Royko
Trần Quốc Việt dịch
___________
Nguồn: Dịch từ báo Chicago Daily News số ra đầu tháng Chín 1969. Bài báo được dân biểu Mỹ Abner J. Mikva trình bày trước Hạ Viện Hoa Kỳ vào ngày 9 tháng Chín 1969. Tựa đề tiếng Việt của người dịch. Tựa đề nguyên tác "We've Run Out of "Bad Guys". Bạn đọc có thể đọc nguyên bản ở trang 24933 và 24934 ở đường dẫn sau:
https://www.govinfo.gov/...-CRECB-1969-pt18-6-3.pdf 
