Để tỏ ra mình cũng “ngang tầm thời đại” như ai, thỉnh thoảng tôi cũng đi xem “xi nê”. Danh sách của những ngôi sao màn bạc tôi thuộc tên và nhớ mặt cũng đủ dài để tôi có thể “chém gió” với bạn bè trong lúc trà dư tửu hậu. Vậy mà gần đây khi có người hỏi về nữ diễn viên Mỹ Felicity Huffman thì tôi “ngọng”. Mặc dù minh tinh 56 tuổi này khá nổi tiếng ở Hollywood, nhưng tôi chưa từng đuiợc xem cuốn phim nào của bà. Sở dĩ bà nổi đình đám là vì mới đây tên tuổi của bà được báo chí Mỹ nhắc tới do việc bà đã bỏ tiền ra thuê người thi vào đại học giùm cho con gái của bà. Sự việc đổ bể, hôm 13 tháng Chín vừa qua, bà bị tòa tuyên án 14 ngày tù, bị phạt 30 ngàn Mỹ kim và phải “làm công quả” bằng 250 giờ phục vụ cộng đồng.
Chuyện xem ra chẳng có gì để nói hay làm rùm beng. Nhưng tôi chú ý đến ngôi sao này và sẽ ghi vào bộ nhớ tên tuổi của bà là vì tư cách đáng ngưỡng mộ của bà. Lâu nay tôi cứ nghĩ Hoa Kỳ là quốc gia có bộ máy tư pháp hoàn hảo nhứt thế giới. Thật ra, cái lưới ấy dường như chỉ bắt được các thứ tép riu, còn những con cá mập thì lúc nào cũng có đủ các thứ lỗ hổng để thoát. Bà Huffman không nằm trong số những con cá mập ấy. Xuyên suốt vụ án, bà đã cư xử theo một phong thái đáng được đề cao.
Trước hết, ra trước tòa, bà chẳng ưỡm ờ nhưng nhị gì cả mà nhận lỗi ngay. Kế đó bà đã cố gắng hàn gắn lại mối quan hệ đã bị sứt mẻ giữa bà và gia đình bà, nhứt là với cô con gái của bà. Nhưng đáng chú ý hơn cả đó là tuyên ngôn bà đã cho công bố để xin lỗi bạn bè, cộng đồng và tất cả những ai yêu mến và đặt nhiều kỳ vọng nơi bà. Trong tuyên ngôn, người nữ diễn viên này cũng bày tỏ sự hối tiếc và đau buồn với khách mộ điệu mà sự ngưỡng mộ được bà nhìn nhận như bàn đạp làm nên sự nghiệp của bà. Cuối cùng, bà thú nhận với thẩm phán hành vi tồi bại của bà, tại sao bà làm điều đó và những ai bà đã gây tổn thương, mà không đưa ra bất cứ một lời biện minh nào cho hành động của mình. Tựu trung, nếu bà là một tín hữu Kitô như tôi, thì phong cách của bà khi ra trước tòa sẽ được tóm lại bằng một câu kinh mà người công giáo thường đọc ở đầu mỗi Thánh lễ: “Lỗi tại tôi, lỗi tại tôi, lỗi tại tôi mọi đàng”.
Khi tuyên án, thẩm phán Indira Talwani cũng nhắn gởi một thông điệp rất rõ ràng: tiền bạc, quyền lực, đặc ân và sự nổi tiếng không thể bảo đảm cho con người khỏi vào tù. Nhưng tôi xem trọng sứ điệp của nữ diễn viên Huffman hơn: hơn bao giờ hết, con người thời đại cần có sự khiêm tốn để biết mình, để nhận lỗi của mình và đấm ngực mình hơn là tìm kiếm những con dê tế thần để trút bỏ lên nó mọi hành vi sai trái và trách nhiệm của mình.
Trong giới nghệ sĩ không thiếu những người cũng muốn nhắn gởi một sứ điệp như bà Huffman. Gần đây, trong danh sách những người tôi ngưỡng mộ, tôi ghi thêm tên tuổi của danh ca Justin Bieber.
Mới 13 tuổi, Bieber đã có được hào quang của một “siêu sao”, thủ đắc được tài sản và danh tiếng mà những thiếu niên ở tuổi của cậu có nằm mơ cũng không dám nghĩ tới. Địa vị của một siêu sao đã biến một cậu bé nghèo chuyên hát dạo kiếm tiền ở Stratforf, Tỉnh bang Ontario, Gia Nã Đại thành một thanh niên giàu có xem trời bằng vung, vướng vào không biết bao nhiêu rắc rối với luật pháp. Nếu có bước chân vào đại học có lẽ anh sẽ chẳng bao giờ tốt nghiệp!
Nhưng nay dù chỉ mới ở tuổi 25, người thanh niên này đã biết nhìn lại để cũng đấm ngực và nhìn nhận những hành động sai trái của mình. Dạo đầu tháng Chín vừa qua, trên trang mạng riêng của mình, danh ca này đã liệt kê một danh sách dài những lầm lỗi trong quá khứ của mình như nghiện ngập ma túy, miệt thị phụ nữ, có hành vi lạm dụng trong quan hệ với người khác và xem tiền bạc và danh tiếng như thước đo của tầm quan trọng và sự vĩ đại của một con người.
Trong bài tự thú, Bieber viết một câu đáng suy nghĩ: “Càng thêm tuổi càng phải khiêm tốn”. Anh cho biết: nổi danh ở tuổi 13, lúc nào anh cũng được “bu” xung quanh bởi những người luôn miệng tung hô rằng anh là một người “vĩ đại”. Anh được đưa lên chín tầng trời khi “chưa bao giờ học được những bài học căn bản về thế nào là trách nhiệm”. Thành ra chỉ vài năm sau, khi bước vào tuổi 18, với hằng triệu Mỹ kim trong tay, anh muốn gì được nấy. Và đó chính là con đường dẫn anh đến “vong thân và thất vọng” (alien and disappointing). Nhưng Bieber đã bừng tỉnh để nhận ra rằng sự vĩ đại đích thực của con người không nằm trong tiền bạc, quyền lực và danh vọng, mà chính là ý thức trách nhiệm và lòng khiêm tốn.
Nhìn nhận lỗi lầm của mình và nhận diện nguyên nhân gây ra lỗi lầm của mình, dù chỉ ở tuổi 25, Bieber đã tỏ ra khiêm tốn hơn rất nhiều người đáng tuổi cha và ngay cả tuổi ông của anh. Không lạ gì trong một bài đăng trên báo mạng của Đài CNN, nữ ký giả Anh Holly Thomas nói đến “Bài học mà Justin Bieber có thể dạy cho Boris Johnson và Donald Trump”
(x. https://edition.cnn.com/...lesson-thomas/index.html).
Về thủ tướng Anh thì tôi không rành lắm. Nhưng về tổng thống Trump thì tôi tin chắc rằng hai tiếng “xin lỗi” (sorry) không hề có trong tự điển của ông!
Danh ca 25 tuổi Bieber chỉ đáng tuổi gọi tôi bằng ông. Nhưng tôi thấy chẳng có gì phải hổ thẹn để tôn anh lên bậc sư phụ của tôi về sự khiêm tốn. Như anh đã nói “càng thêm tuổi càng phải khiêm tốn”, tôi có thể già đầu, nhưng không già dặn, nghĩa là không trưởng thành nếu sự khiêm tốn chưa phải là cột trụ của tòa nhà nhân cách của tôi.
Một trong những nhà tư tưởng nổi tiếng của Kitô Giáo là thánh Augustinô (354 -430) có nói: “Sự khiêm tốn làm cho con người nên giống thiên thần” (Humilitas homines sanctis angelis similes facit). Chẳng ai thấy thiên thần như thế nào để bảo giống hay không giống. Có lẽ vị thánh này chỉ có ý nói rằng sự khiêm tốn chính là vũ khí để giúp kháng cự lại những bản năng thấp hèn và khơi dậy những đức tính tốt đẹp trong bản tính con người. Một cách cụ thể, chính nhờ khiêm tốn mà con người mới thực sự BIẾT mình, từ đó biết sống cảm thông, khoan nhượng và tử tế với người khác.
Chu Văn